Oefenen in nee zeggen

Kun je dit weekend een klusje doen? Help je me verhuizen? Kan ik een week bij je logeren? En terwijl je niet kunt, niet wilt en geen zin hebt, zeg je toch ja. Waarom toch? Nee zeggen kun je leren. Een stappenplan.

Je denkt nee en je zegt ja

• Breng een aantal situaties in kaart waarin je nee had willen zeggen maar het niet deed. Bijvoorbeeld: vrijdag, half zeven. Je hebt net die laatste klus geklaard en sluit je computer af. Weekend. Dan komt je baas naar je toe en vraagt je of je alsjeblieft nog even naar iets wilt kijken. Je weet dat dit je minstens een uur extra kost. Alles in je schreeuwt ‘nee!’ En je zegt: ‘Is goed, doe ik.’ Wat was het gevolg van het ja zeggen? Te laat op een afspraak? Stress? Frustratie? Geen zin om naar je werk te gaan?

Waarom zei je ja?

• Je was bang voor een slechte beoordeling. Omdat je baas het je na zou dragen, bijvoorbeeld.
• Je gaat nu eenmaal altijd het conflict uit de weg. Zo voorkom je bijvoorbeeld ook liever dat je schoonmoeder vervelend gaat doen en dus help je haar met tegenzin met de voorbereidingen voor haar verjaardag.
• Je bent bang om niet aardig gevonden te worden. Dus ook als een vriendin vraagt je te helpen met verhuizen terwijl je die dag iets belangrijks te doen hebt, zeg je geen nee. 

Nee, nee en nog eens nee

• Kijk of je een aantal achterliggend ideeën (normen) kunt destilleren uit die situaties. Bijvoorbeeld: ‘Als ik iemand iets weiger dan vindt diegene me minder aardig.’ Of: ‘Als ik nee zeg dan doen mensen ook minder voor mij.’
• Ga na wat je van die overtuigingen, gedachten en normen vindt. Is dat werkelijk zo? Vind jíj iemand onaardig die nee tegen je zegt? Zo ja, is dat terecht? Hoezo is dat niet aardig? Hebben mensen geen recht om hun eigen belangen een rol te laten spelen? Waarom niet? Als iemand ‘nee’ zegt tegen jou, wil jij diegene dan ook nooit meer helpen?
• Let op andere mensen: hoe zeggen zij nee? En tegen jou? Er zijn grofweg drie verschillende manieren om nee te zeggen:
1. Het rechttoe-rechtaan-nee
2. Het nee-met-een-excuus
3. Het nee-met-alternatief

Hoe voel jij je bij het ontvangen van deze verschillende nee’s? Voelde je je gerespecteerd? Wanneer wel en wanneer niet? Wat zou je zelf het prettigst vinden? Dit is een belangrijke stap omdat je eigen reactie op ‘nee’ veelzeggend is en er een aantal verborgen aannames over nee-zeggen naar boven kunnen komen. Bijvoorbeeld: ‘Als iemand nee tegen mij zegt, voel ik me afgewezen.’ Als jij dat ervaart, dan denk je dat andere mensen dat ook voelen. Maar is dat wel zo?

• Formuleer op basis van bovenstaand denkwerk een paar nieuwe normen. Bijvoorbeeld: ‘Ik heb het recht om nee te zeggen. Dat is geen teken van een gebrek aan behulpzaamheid.’ Of: ‘Door nee te zeggen wijs je iemand niet af.’
• Bedenk een paar standaardzinnen. ‘Nee, sorry, daar heb ik geen tijd voor.’ Of: ‘Nee, ik doe het graag een andere keer voor je, maar nu niet.’
• Twee zaken zijn hierbij belangrijk: wees duidelijk en houd rekening met de ander door op een respectvolle manier nee te zeggen. Ook een bondig nee kan vriendelijk zijn. Dat doe je door begrip te tonen voor het probleem van de ander, zonder dat je dit probleem overneemt. ‘Ik begrijp dat het lastig voor je is, maar ik kan je niet helpen.’
• Als je uitleg wilt geven, doe het kort. Hoe meer redenen je geeft voor je nee, hoe meer stof tot discussie je de ander geeft om je te overtuigen tot een ja. ‘Nee, ik heb daar nu geen tijd voor vanwege andere klussen.’ Dat is al ruim voldoende.

Oefenen in Nee! zeggen

• Oefen met een vriend. Speel een situatie na en zeg op verschillende manieren nee. Bespreek met je vriend wat het effect was van die verschillende manieren.
• Begin klein. Met een iemand die je iets probeert te verkopen via de telefoon bijvoorbeeld.
• Aarzel niet. Wees vriendelijk maar resoluut.
• Praat helder en laat geen twijfel doorklinken in je stem. Ga stevig staan, rug recht, voeten ferm op de grond en kijk de persoon tegen wie je spreekt aan. Je kunt een goed geformuleerd nee helemaal onderuit halen met een onzekere lichaamshouding.

Andere manieren om nee te zeggen.

• ‘Ik vind het lastig om nee te zeggen, dus ik wil je vragen me hierin bij te staan. Nee, ik kan je niet helpen.’
• ‘Nee, maar ik kan je misschien op een andere manier helpen. Ik ken iemand die er op dit moment wel tijd voor heeft.’
• ‘Nee, je kunt niet de hele week komen logeren, maar drie dagen is goed.’
• ‘Nee, dat kan ik nu niet voor je doen. Maar volgende week heb ik meer tijd, dan kan ik het voor je doen.’ • ‘Ik kan niet alles doen, maar wel een deel.’
• ‘Ik hoor wat je vraagt, en ik geef veel om je, maar nee.’
• ‘Ik wil er graag nog even over nadenken, maar op dit moment zeg ik nee.’

Wanneer blijft Nee! zeggen moeilijk?

• Welke situaties blijven moeilijk? Schrijf ze op en kijk wat die situaties verbindt. Is het een persoon tegen wie je moeilijk nee kunt zeggen? Een bepaalde situatie – tijdens het samenzijn met familie, of een specifieke situatie op de werkvloer zoals tijdens een vergadering?
• Probeer te onderzoeken wat er ten grondslag ligt aan die specifieke situaties. Wellicht verdient je relatie met die persoon wat aandacht. Of kun je onderzoeken waarom je het extra lastig vindt om je grenzen aan te geven waar anderen bij zijn. Stel dezelfde vragen als hierboven: wat zijn de onderliggende gedachten en aannames bij deze situaties? Onderzoek ze en kijk of je jezelf op andere gedachten kunt brengen.
• Zet een van deze moeilijke situaties op papier: waar ben je, met wie, wat doe je, wat is de vraag, en wat ga je precies zeggen. Dit helpt om je nieuwe gedrag daadwerkelijk uit te voeren. Bijvoorbeeld: Je zit aan het avondeten bij je schoonfamilie en je schoonvader vraagt of je na het eten de honden uit wil laten. Je vindt dat een vervelend klusje; je houdt niet van die honden. In plaats van te knikken en door twee bakbeesten door de straat te worden gesleurd besluit je nee te zeggen. ‘Nee, dat doe ik niet, sorry.’ Als je wilt kun je er nog iets aan toevoegen: ‘Maar ik wil best de afwas doen.’

En? Beviel het nee zeggen?

• Noteer een paar situaties waarin je succesvol nee hebt gezegd. Hoe voelde je je erbij? Wat leverde het je op? Wat was het effect? Vinden mensen je niet meer aardig of leuk, zoals je misschien vreesde? Of valt dat best mee? Wat zijn de voordelen? Wat doet het met je zelfbeeld en zelfvertrouwen? Heb je meer tijd over? Heb je meer controle over de manier waarop je je dag indeelt? Zijn er punten van verbetering?
• Schrijf de voordelen op een klein kaartje – de grootte van een visitekaartje – plastificeer het en stop het in je portemonnee. Wanneer je vermoedt in een lastige situatie terecht te komen, bekijk je het kaartje. Het is een stuk makkelijker om nee te zeggen wanneer je net hebt gelezen dat het je meer zelfvertrouwen geeft.

Nee, maar ik heb wel een oplossing!

Een vriendin belt je om mee te gaan naar een feestje, je bent moe en had je verheugd op een avond thuis. Als jij niet gaat dan heeft ze niemand anders om mee te nemen.
• ‘Nee, vanavond niet. Snap dat je dat jammer vindt, maar het volgende feestje ben ik weer van de partij.’

Je baas vraagt of je een klus aan kunt nemen waardoor je hele weekend in duigen valt.
• ‘Dat gaat helaas niet lukken. Ik heb plannen dit weekend die ik niet af wil zeggen.’

Je partner vraagt of hij vanavond weg kan omdat hij graag wil afspreken met een vriend. Voor een oppas voor de kinderen is het te laat en het was jouw avond vrij, je zou naar de sauna gaan.
• ‘Het spijt me, maar nee. Ik begrijp dat je je vriend graag wilt zien, maar ik heb me erg verheugd op vanavond. Anders nodig je hem hier uit?’