Hoe houden we onszelf voor de gek?

Wij mensen maken aan de lopende band denkfouten. We zien alleen wat we willen zien. En zoeken naar informatie die onze mening bevestigt.

Sociaal psycholoog Suzanne Weusten schreef het boek Helder denken. Hoe we onszelf voor de gek houden. 

‘Wie denkt, maakt onvermijdelijk fouten. Dat gaat meestal onbewust. Met stip op één: losse gebeurtenissen aan elkaar rijgen, zodat er een mooi verhaal uitkomt. Als meisje van zes maakte ik al boekjes en kranten. En kijk, dat doe ik nu nog steeds. Het is de rode draad van mijn leven waar ik alle gebeurtenissen zorgvuldig heb ingepast. Toevalligheden en betekenisloze stukjes filtert mijn brein eruit. Zo lijkt het alsof ik de regisseur van mijn leven ben en de omstandigheden naar mijn hand heb gezet.

Grip op de zaak willen hebben is sowieso een belangrijke motivator voor denkfouten. Wij mensen houden niet van onzekerheid. Dat geeft ons een ongemakkelijk gevoel, brengt ons aan het twijfelen. En dus doen onze hersenen er alles aan om van de chaotische, onvoorspelbare wereld om ons heen een logisch geheel te maken. Om dat voor elkaar te krijgen, zien we alleen wat we willen zien, Zoeken we naar informatie die onze persoonlijke mening bevestigt. Overschatten we ons eigen kunnen. En geloven we dat als iemand één positieve eigenschap heeft, hij of zij in alle opzichten een fijn mens is.

Op zich helemaal niet erg – de vooringenomenheid van ons brein maakt de complexe omgeving overzichtelijk en voorkomt dat we vastlopen in eindeloze twijfels. Bovendien streelt het ons ego te denken dat we gelijk hebben en dat we goed zijn. Het gevaar schuilt hem er vooral in dat denkfouten maatschappelijke keuzes gaan bepalen. Jezelf een beetje voor de gek houden is tot daaraan toe, maar ministers en directeuren die zich door hun denkfouten laten leiden, is natuurlijk andere koek. Daarom pleit ik voor het stellen van meer kritische vragen, aan onszelf en aan elkaar. Op die manier houden we ons brein het beste bij de les.’