Stilstaan bij wat goed is

Dankbare mensen zijn optimistisch, tevreden en sociaal. Zo blijkt uit allerlei studies. Stop dus met mopperen over wat er misgaat en maak een lijstje met dingen en ervaringen waar je dankbaar voor bent. Drie (ervarings)deskundigen vertellen erover.

Jaren geleden hadden wij een Poolse aardrijkskundeleraar over de vloer die tijdens zijn vakanties in Nederland schilderklussen deed. Elke avond herhaalde zich hetzelfde ritueel. Dan vroeg hij ons (gezin met twee puberzonen) de ogen te sluiten en benoemde hij minutieus alles waar we dankbaar voor mochten zijn. Van de sla en de ovenschotel tot de lamp en het dak boven ons hoofd. Regelmatig werd er gesmoord gegiecheld. Maar misschien is er indertijd toch een zaadje geplant, want laatst hoorde ik mijn zoon, inmiddels vader, tegen zijn zoontje zeggen: ‘Wat een feest hè, dat we hier zo in het park zitten met lekkere boterhammen die mama heeft gemaakt.’

Waar het bij dankbaarheid op neerkomt is dat je regelmatig even bewust stilstaat bij alles wat zo vanzelfsprekend lijkt maar dat eigenlijk niet is: schoon water uit de kraan, volle schappen in de winkel, de bus die op tijd is. Dat geldt ook voor onze gezondheid; hoe vaak realiseren we ons pas hoe fijn het is gezond te zijn als je lijf het laat afweten.

Missen maakt mij een dankbaar mens, zei laatst iemand die een tijdje zonder haar gezin leefde. Ik vrees dat het onze primaire reactie is om te mopperen als we iets missen, als de elektra uitvalt of het wc-papier is weggehamsterd. Maar steeds vaker probeer ik me te realiseren hoe bijzonder het eigenlijk is dat al die dingen er gewoon bijna altijd wél zijn.

Dank je wel, hoorde ik mezelf laatst zeggen toen we aangekomen waren op een afgelegen plek en de stem van de routeplanner zei dat we de bestemming hadden bereikt. Wat je aandacht geeft groeit. Blijkbaar.

---

• 

• 

Journalist Evelien van Veen verdiepte zich voor een artikel in het fenomeen dankbaarheid en was verrast door de wereld erachter.
‘Zo’n oude volkswijsheid als ‘tel je zegeningen’, blijkt bewezen te helpen om jezelf uit de put te trekken. Niet bij een diepe depressie, maar wel bij milde klachten. Wat ik mooi vind is dat vrijwel iedereen het kan aanleren. In de tijd dat ik allerlei dankbaarheids­deskundigen sprak, had ik veel stress en lag ik ’s nachts te piekeren. Maar door in mijn hoofd lijstjes te maken met wat er allemaal wél mooi was en goed gegaan was, lukte het steeds beter om die negatieve gedachten te stoppen. Dan bedacht ik dat ik mooi wel de halve marathon had gelopen of dat ik met roken ben gestopt. Dat laatste is al jaren geleden, maar ik ontleen er nog steeds een goed gevoel aan dat ik het volhoud.

Eerst had ik moeite met het begrip dankbaarheid. Het suggereert een hogere macht als ‘gever’

evelien

Sindsdien maak ik denkbeeldige lijstjes. Vaak staan er dezelfde dingen op. Dat ik een leuke man heb, gezonde kinderen, een moeder die nog leeft. En een fijn huis dat we indertijd met handigheid en een beetje geluk hebben bemachtigd. Aanvankelijk had ik moeite met het begrip dankbaarheid. Het klinkt zo verheven, het suggereert een hogere macht als ‘gever’. Inmiddels weet ik dat er allerlei gradaties zijn. Je kunt dankbaar zijn voor een zelf geleverde prestatie, maar ook voor dingen waar je geen invloed op hebt, zoals dat elk voorjaar de bloesem bloeit.

Onderzoek van een kopstuk op het gebied, de Amerikaanse professor Robert Emmons, toont aan dat een goed gevoel over iets buiten jezelf bestendiger is dan wanneer je dankbaar bent voor iets wat je zelf voor elkaar hebt gekregen. Naarmate ik ouder word, kan ik dat wel invoelen. Ik kan dankbaar zijn als ik ’s morgens met een kop koffie in de zon zit, maar wel in de wetenschap dat boven een gezonde dochter ligt uit te slapen.’

---

Dank je wel, jurk Opruimgoeroe Marie Kondo bedacht een ritueel waarbij je dank je wel zegt tegen de spullen die je weg wilt doen – kledingstukken, boeken, of wat dan ook. Je pakt het met twee handen op en je bedankt het voor de rol die het in je leven gespeeld heeft. Bijvoorbeeld een herinnering aan een feest waarop je het droeg. Het klinkt misschien een beetje raar, maar zo wordt wegdoen makkelijker.

---

Dr. Meike Bartels, hoogleraar aan de afdeling biologische psychologie van de Vrije Universiteit Amsterdam, doet al twintig jaar onderzoek naar geluk en hoe je dat kunt beïnvloeden. 

‘Count your blessings is een goede manier om dankbaarheid te oefenen; kijken naar wat je wél hebt, in plaats van wat je allemaal niet hebt. Stel, je geeft een feestje en er zegt een aantal mensen af. Dan kun je je ongelukkig en afgewezen voelen, maar als je het omdraait en blij bent met degenen die wél komen, voel je je goed.

Mensen die dankbaar zijn, zijn veerkrachtig. Dat is goed voor de hele maatschappij

meike bartels

Bij mensen die dat structureel doen, dat omdraaien, zien we een duidelijke verhoging van het geluksgevoel. Natuurlijk is de een van nature optimistischer en dankbaarder dan de ander. Ook is niet iedereen even ‘trainbaar’. Dat betekent niet dat het niet kunt veranderen. Daarbij geldt: als je doet waar je je het lekkerst bij voelt, dan is het effect het grootst.

De één is blij eindelijk tijd voor een boek te hebben, de ander met een nieuwe auto. Het één is niet beter dan het ander. Uiteindelijk ben je het gelukkigst als je kunt zijn wie je bent. Heel simpel. Een dankbaarheidsdagboek kan helpen om jezelf beter te leren kennen. Of gewoon een paar dagen in je agenda bijhouden waar je wel of niet blij van wordt. Vaak zijn mensen verrast wat daar uit komt.

Ikzelf doe het vooral als ik me even niet heel erg gelukkig voel. Dat kan zijn als het hard regent of als iets niet lukt zoals ik hoopte. Ik moet dan van mezelf even actief terug naar waar het voor mij werkelijk om gaat. Wat ben ik toch gezegend, denk ik dan, met een lieve echtgenoot, vier gezonde kinderen, een prachtige baan, goede vrienden.

Of ik het mijn kinderen leer? Het zijn pubers, dus die zijn er nog niet zo mee bezig. Maar we proberen ze wel te leren het verhaal om te keren als ze negatief zijn. Dat ze zich af en toe realiseren dat ze op zich heel goed af zijn. We stellen regels, bijvoorbeeld over schermtijd, en dat vinden ze niet altijd leuk. Maar ik heb ze laatst wel uitgelegd dat de regels er zijn omdat we van ze houden en omdat we willen dat ze zo goed mogelijk door het leven gaan. Dat snappen ze uiteindelijk wel.

Werken aan je welbevinden heeft ook een maatschappelijk belang. Mensen die dankbaar zijn en zich goed voelen, zijn veerkrachtiger, hebben betere sociale relaties. Uit onderzoek weten we ook dat een tevreden werknemer tot veel meer in staat is dan iemand die zich niet goed voelt.
We worden er met z’n allen beter van door hiermee bezig te zijn. En dan kun je dure projecten verzinnen, maar je kunt ook simpel beginnen met dankbaarheid oefenen. Dat is nog gratis ook.’

---

Schrijf het op Je kunt lijstjes met ‘zegeningen’ natuurlijk prima in je hoofd maken, maar ze opschrijven in een schrift of boek heeft wel een paar bewezen voordelen. Niet alleen kun je terugbladeren, ook stimuleert schrijven met een pen je hersenen. En omdat je geen backspacetoets hebt, denk je beter na over hoe je het verwoordt.

---

Schrijver en podcastmaker Ernst-Jan Pfauth houdt al vijf jaar een dankboek bij.
‘Ik was bijna dertig en net vader geworden toen ik me realiseerde dat ik eigenlijk altijd bezig was met wat er beter moest, hoe ik succesvoller kon worden, en weinig voldoening ervaarde. Je kunt wel zeggen dat ik chronisch ontevreden was.

Ik weet dat ik toen een boek las, De moed van imperfectie van Brené Brown, waarin heel veel mensen vertellen over dankbaarheid. Bijna iedereen die iets verschrikkelijks had meegemaakt, besefte pas daarna dat ze juist aan alledaagse gebeurtenissen de mooiste herinneringen hadden, zoals samen eten of een wandeling maken. Oh wacht, dacht ik, ben ik ook niet zo iemand die vergeet te genieten van wat nú waardevol is?

Ik was chronisch ontevreden, tot ik me realiseerde dat ik vergat te genieten van wat nú waardevol is

ernst-jan

Ik ging op zoek naar een mooi boek om in te schrijven en omdat ik dat niet vond – of ik vond ze niet mooi of ik moest elf dingen per dag opschrijven, wat natuurlijk nergens op slaat – heb ik er zelf een gemaakt.

Zo is het begonnen. Inmiddels zijn er 20.000 van mijn dankboeken verkocht. Dat had ik vijf jaar geleden niet kunnen denken. Regelmatig krijg ik mailtjes van mensen die zeggen dat ze er veel aan hebben. Ook van advocaten op de Zuidas die zichzelf niet voorbij willen rennen.

Natuurlijk zijn er mensen die er smalend over doen; dankbaar zijn heeft een suffig imago, maar ik vind het zoiets krachtigs dat ik me daardoor niet wil laten hinderen. Voor mij is het dankboek een soort vergrootglas voor de positieve dingen. Ik probeer ook altijd zo specifiek mogelijk op te schrijven waarvoor ik dankbaar ben. Dus bijvoorbeeld: Ik ben dankbaar voor het tuinieren met mijn kinderen, omdat we samen iets moois creëren.

Soms heb je het aan anderen te danken of is het je overkomen. Maar het kan ook iets zijn wat ik zelf heb gedaan. Dat is ook prima. Je mag toch dankbaar zijn dat je bijvoorbeeld tóch iets hebt gedaan wat je spannend vond. Ik heb een tijdje in Amerika gewoond waar Thanksgiving een nationale feestdag is. Ik weet dat de oorsprong van het feest omstreden is, maar het idee erachter, dat je dankbaarheid uitspreekt, vind ik mooi. Nog steeds probeer ik rond die tijd met vrienden bij elkaar te komen en hardop tegen elkaar te zeggen waarvoor we dankbaar zijn.

Voor mij heeft het goed gewerkt. Vroeger was ik altijd bezig met populariteit, met hoeveel likes ik kreeg. Ik ben nu veel opmerkzamer voor de dingen die waardevol zijn.’

Hoe dankbaar ben je? De Amerikaanse hoogleraar psychologie Robert Emmons ontwikkelde een methode om dankbaarheid te meten: de Gratitude Questionnaire. Met stellingen als: ‘Ik heb veel dingen om dankbaar voor te zijn’ en ‘Ik ben een heleboel mensen dankbaar’ en antwoorden op de schaal van ‘helemaal eens’ tot ‘helemaal oneens’ kun je bepalen waar je zelf staat.