Vergeven maakt je leven lichter

Verraad, misbruik, onrecht, leugens – hoe erg het ook is wat je is aangedaan, je kunt altijd iemand vergeven. Dat is de stellige overtuiging van vergevingsexperts. Sterker: je doet jezelf er een groot plezier mee.

Een kwetsend zinnetje, een vage roddel, niet komen opdagen bij een feestje. Wie weleens naar het tv-programma Het Familiediner kijkt, weet dat er weinig nodig is om jarenlang in wrok en wraak te blijven hangen. Soms weten de familieleden zelf niet eens meer wat de echte aanleiding was van de voortslepende vete. Voor de kijker lijken het geen onoverbrugbare problemen. Jongens, kom op, begraaf die strijdbijl, roep je vanaf de bank. Maar als je eerlijk bent, weet je hoe moeilijk dat kan zijn.

Aan wie denk je bij vergeven? Die vraag stelde ik de laatste tijd regelmatig aan mensen in mijn omgeving. Het leverde een veelvoud aan antwoorden op. De zus die iets vertrouwelijks doorvertelde, met verstrekkende gevolgen. De collega die er met een stiekeme actie voor zorgde dat jij werd gepasseerd. De vriend die op je ziel stond door iets lelijks over je kind te zeggen. De buren die zonder overleg een serre bouwden. De vader die zo met zichzelf bezig was dat hij er niet was voor zijn gezin. We kennen waarschijnlijk allemaal wel een situatie waarin er dingen gebeuren die je – voordat je dit artikel had gelezen – als ‘onvergeeflijk’ zou bestempelen.

Tot haar dood reisde ze onvermoeibaar de wereld rond met haar vergevingsboodschap, dr. Edith Stauffer, oprichter van The Institute for Forgiveness. Haar belangrijkste werkterrein was de gevangenis, waar ze cipiers en gevangenen met elkaar in gesprek liet gaan. Met succes, want waar zij werkte nam het aantal recidivisten met 70 procent af. Door in gesprek te gaan, doorbraken ze de keten die van slachtoffers daders maakt.

Ik moest zelf denken aan de vriendin die leugens over me had verteld en me daardoor flink in de problemen had gebracht. Jarenlang volhardde ik in mijn boosheid. Toen we elkaar eindelijk weer zouden zien, had ik geen plan. Ik wist niet of ik me met haar wilde verzoenen of de vriendschap definitief zou beëindigen. Of misschien wel allebei. Eigenlijk had ik verwacht dat ze haar excuses zou aanbieden, maar in plaats daarvan ging ze in de slachtofferrol en jammerde dat niemand haar begreep. Ik vroeg of ze het misschien één keer van mijn kant wilde bekijken. Dat kwam niet binnen en toen heb ik de deur dichtgegooid. Ook figuurlijk, want ik heb haar nooit meer gezien.

Inmiddels is ze gestorven en heb ik haar allang vergeven. Maar ik heb er nog lang last van gehad dat ik dat niet ruimhartig heb gedaan toen ze nog leefde. Tenslotte had ik vooral mezelf met mijn starre houding. Sindsdien probeer ik ‘onvergeeflijke dingen’ met meer mededogen te bekijken.

Goed voor je immuunsysteem Wrokgevoelens koesteren kan ervoor zorgen dat je lichaam permanent in staat van stress verkeert en de cortisolproductie overuren maakt. Als je vergeeft, daalt dat stress-hormoon, wat weer gunstig is voor je immuunsysteem.

Stap over je ego heen

‘Vergeven is bevrijdend. Als je het niet kunt, geef je jezelf levenslang, dan blijf je in die wrok en die haat hangen en dat kan een mens vergiftigen. Zodra je inziet hoe niet- vergeven je belemmert in je geluk en hoe het je gezondheid kan ondermijnen weet je: ik moet er wat aan doen.’ Dat zegt Willem Glaudemans, die zich al dertig jaar professioneel met dit thema bezighoudt. Hij schreef er boeken over, maakte online modules, geeft workshops en één-op-éénsessies.

‘We zeggen vaak dat mensen over hun schaduw moeten stappen, maar je kunt beter zeggen dat je over je ego moet heen stappen. Het ego kan niet vergeven, dat blijft rancuneus, zegt: het is zo verschrikkelijk wat er gebeurd is, dat vergeven gaan we niet doen. Maar je diepere zelf – of hoe je het ook noemt – wil dat juist wel. Dat proces heeft meestal wel aanlooptijd nodig. Ik kan iemand niet helpen vergeven als hij of zij niet wil. Als die stap eenmaal gezet is, dan sta je versteld hoe snel mensen van het verhaal af zijn. Een verhaal dat soms al twintig jaar in iemands systeem zit.’

Vanwaar de fascinatie met dit onderwerp? ‘Dat komt door mijn vader. Die heeft mij mijn hele jeugd gepest. Dag in, dag uit kleineerde hij me, verzon allemaal nare bijnamen. Ik heb hem zo gehaat dat ik hem zelfs dood wenste. Toen ik ging studeren en uit huis ging, wist ik dat ik iets met die woede moest doen om verder te kunnen en ben ik me in vergeving gaan verdiepen. Niet veel later, ik was toen 23, kreeg hij een ernstig ongeluk. Hij heeft nog drie jaar geleefd, maar door de zware hersenbeschadiging was hij een kind van drie geworden. Die autoritaire man was helemaal verdwenen. Dat hielp wel als bevestiging, maar het was niet per se nodig, omdat ik hem al bijna had vergeven.’

Wrokgevoelens koesteren kan ervoor zorgen dat je lichaam permanent in staat van stress verkeert en de cortisolproductie overuren maakt. Als je vergeeft, daalt dat stress-hormoon, wat weer gunstig is voor je immuunsysteem.Wereldmannen Gandhi, Mandela, Martin Luther King, de dalai lama. Het is vast geen toeval dat de mensen die wereldwijd het meest bewonderd worden, in staat waren om hun vijanden te vergeven en zo aan de wieg te staan van vreedzame omwentelingen.

Je hebt de ander niet nodig om te vergeven

‘Het onderwerp is me altijd bezig blijven houden en in 1995 heb ik een opleiding gevolgd bij dr. Edith Stauffer, die in Amerika het Institute for Forgiveness oprichtte. Uiteindelijk heb ik mijn eigen methodiek ontwikkeld, die ik voor de grap weleens ‘Vergeven voor dummies’ noem omdat het een laagdrempelige methode is.

Wat cruciaal is, is dat je inziet dat jij de enige bent die het kan veranderen. Dat je de ander niet nodig hebt om te vergeven. Vaak zitten mensen te wachten op erkenning of op een spijtbetuiging. Als die ander nou maar naar me toekomt, als die ander nou maar toegeeft dat hij mij pijn gedaan heeft, dan kan ik vergeven. Nou, veel succes, dat kan twintig jaar duren. Zo werkt het niet. Het zit in jou. Jij neemt het mee, die ander niet. Dat loslaten van het idee dat de ander toch eigenlijk wel schuldig is, is de belangrijkste stap. Het verandert niets aan wat er is gebeurd, aan de feiten, maar als de schuld er eenmaal af is, sta je er heel anders tegenover. Ik heb dat zelf ervaren en zie ook vaak bij mensen die ik begeleid: dat een oud verhaal dat misschien al jaren meegaat, verdampt. Er gewoon niet meer is. Wat ik altijd een wonder vind hoor, maar dat is dus echt zo.’

Ho’o pono pono is een Hawaïaans vergevingsritueel. Het betekent dingen goed maken, problemen oplossen. Belangrijk is dat je de ander onvoorwaardelijk vergeeft. Dat doe je door – in wille­keurige volgorde – vier zinnen uit te spreken: Het spijt me – Vergeef me – Ik hou van je – Dank je wel. Je krijgt er een mildere blik van op mensen, inclusief jezelf.

Hoe gaat dat concreet? ‘Je neemt de ander voor ogen en gaat zeggen wat je liever had gehad dat er was gebeurd, maar zoals het niet is gegaan. Zo benoem je één voor één de pijnpunten en zeg je: ik had het graag zus of zo gehad, maar dat was niet zo. Op die manier laat je de verwachtingen los over die ander. Ik maak vaak de vergelijking met een appelboom: je kunt heel lang zitten wachten in de hoop dat er peren aan groeien, maar dat gaat niet gebeuren.

Zo moet je op een gegeven moment gaan inzien dat het verleden is geweest wat het is geweest en dat je het moet loslaten. Anders blijf je hopen op een beter verleden. Dat kun je eindeloos volhouden, maar het gaat niet werken. Dan komt er ook mededogen en zie je dat die ander op dat moment niet bij machte was om het anders te doen, om welke reden dan ook. Je hoort mensen weleens zeggen: ik kan ermee leven, zand erover. Maar dan zeg ik: zet die laatste stap ook. Niet voor die ander, maar puur voor jezelf.’

Sorry is iets anders Bij vergeving gaat het meestal om een gebeurtenis waardoor iemand ernstige geestelijke of materiële schade heeft geleden of nog steeds lijdt. Sorry zeggen is dan niet afdoende.

Bevrijd jezelf door ook jezelf te vergeven

Onvergeeflijk bestaat niet, zegt Glaudemans. ‘Want als je zegt: dit is zo verschrikkelijk, dit is niet te vergeven, dan geef je jezelf levenslang. In feite zijn er ook geen grote of kleine kwesties. Iemand kan bij wijze van spreken jaren wraakzuchtig zijn omdat de buurman een vuilniszak in zijn tuin heeft gezet. Terwijl iemand anders wiens kind is aangereden door een dronken automobilist hem allang heeft vergeven. Al is de een misschien van nature wat vergeeflijker dan de ander. Dat heeft ook met je opvoeding te maken, of je in liefde bent opgevoed of niet.’

Collectief vergeven Bij een Waarheids- en Verzoeningscommissie gaat het om publieke vergeving. De gedachte is dat door de begane misdaden te benoemen ze niet langer op een gemeenschap drukken en de daders weer als mensen worden gezien. Er zijn er diverse geweest, in Argentinië (in 1984 de eerste), de DDR, Chili, Marokko. De bekendste is die in Zuid-Afrika waarover Desmond Tutu en zijn dochter Mpho Het boek van vergeving schreven.

Hoe zit het met jezelf vergeven? ‘Jezelf vergeven is net zo bevrijdend. Je kunt worden verteerd door spijt of schuldgevoel. Dat kan heel ver gaan. Het ego is er altijd meteen bij om je te straffen. Onbewust ga je jezelf leuke dingen ontzeggen, omdat je dat jezelf niet gunt. Als je jezelf vergeeft, heb je echt een lichter leven.’

Meer info: willemglaudemans.nl Boeken: Het wonder van vergeving en Boek van Vergeving.