Luister naar mij

Jij voelt je niet gehoord. Je gaat stilletjes mokken of stuurt aan op ruzie. Je partner vindt je maar drammerig. Al snel vliegen de verwijten heen en weer. Hoe dring je beter tot elkaar door? Een lesje communiceren.

Je hebt al zeker tien keer aan je partner gevraagd of hij met je naar de film wil, naar een feestje, naar het bos om te wandelen of iets anders leuks wil doen. Hij heeft taal noch teken gegeven, of een vaag antwoord geformuleerd waar je weinig mee kunt. Je denkt: wat heb ik verkeerd gedaan? Wat is er met ons aan de hand? Je maakt je zorgen, maar die uit je niet omdat er nooit een goed moment lijkt te zijn. Dan, als je hem uiteindelijk vraagt of er iets is en hij weer geen antwoord geeft, roep je plotseling boos uit: ‘Waarom luister je niet?!’

Herkenbaar? Interacties als deze komen vaak voor, ook bij gelukkige stellen. Natuurlijk, als het een enkele keer voorkomt, is er geen man overboord. Het wordt wel een probleem als zulke ergernissen routine worden. Als jullie communicatie een probleem op zich vormt, kom je niet toe aan het oplossen van de problemen die nu eenmaal bij het dagelijks leven horen.

De vraag Waarom luister je niet? is een teken van verstoorde communicatie. Deze vraag is geen vraag, maar een mededeling in vragende vorm. De mededeling is: ik voel me niet gehoord. Als je vraagt: ‘Waarom luister je niet?’, ben je ook in de aanval, vast van plan om je geliefde in de verdediging te drukken. Waarom zou je dat doen? Deze vraag stellen, is jezelf in de vingers snijden. Je kunt je mededeling beter anders verwoorden als je wilt dat je partner en jij weer normaal met elkaar omgaan.

Verwijten maken remt de communicatie

Frits en Jenny zijn veertigers. Ze zijn getrouwd en ze hebben twee kinderen. Ze hebben een druk sociaal leven, drinken regelmatig alcohol en maken voortdurend ruzie. Voor dat laatste komen ze bij mij. ‘Ik moet wel ruzie maken, anders luistert Frits niet naar me’, zegt Jenny. ‘Hij heeft geloof ik poppenstront in zijn oren.’ En Frits zegt: ‘Jenny zit voortdurend op me te vitten. Ik kan niets goed doen. Ruziemaken is de enige manier om tot haar door te dringen.’ Jenny somt allerlei nare eigenschappen van Frits op. Niet alleen luistert hij niet, hij steekt ook zijn hoofd in het zand als er problemen zijn en hij denkt altijd dat hij gelijk heeft, ook als dat niet zo is. En hoe meer van zulke eigenschappen Jenny opsomt, hoe minder goed ze Frits kan bereiken.

Iemand verwijten maken blokkeert de communicatie met die persoon. Het gesprek hapert, of het escaleert tot een ruzie omdat de ander zich gaat verdedigen tegen de beschuldigingen. Verwijten zijn communicatieremmers. Als je de communicatie met je partner wilt verbeteren, doe je er goed aan om te beginnen met het vervangen van communicatieremmers door communicatiehelpers. Als Jenny het heeft over ‘ons probleem’ helpt ze de communicatie bijvoorbeeld in de goede richting, want het is aardiger en meestal ook accurater om te spreken over ‘ons’ dan over ‘jij’ en ‘ik’.

Een andere manier om de communicatie te versoepelen, is door elkaar geen verwijten te maken, maar pogingen te doen om elkaar te begrijpen. Als Jenny vraagt ‘Hoe kan ik tot Frits doordringen?’, vraagt ze om informatie die haar helpt om Frits beter te begrijpen. Als stellen elkaar eenvoudige, in plaats van dubbele boodschappen geven en als ze onbevangen zeggen wat ze vinden zonder voorzichtig te zijn, komen hun eigen oplossingen binnen handbereik. 

Elkaar de waarheid zeggen helpt de communicatie

De dialoog tussen partners stokt als ze elkaar verwijten maken, maar ook als ze dubbele boodschappen afgeven. Dit gebeurt bijvoorbeeld als ze in woord iets zeggen (‘Ik hou van je’) dat ze tegelijkertijd in gebaar (gapen) ontkennen. Een derde reden waarom de communicatie stroever verloopt, is dat stellen te voorzichtig zijn. Partners die elkaar nooit de waarheid zeggen, om de lieve vrede te bewaren of uit angst de ander te verliezen, kunnen net zo goed van elkaar vervreemden als mensen die de hele dag bekvechten. Op de volgende pagina geef ik voorbeelden van veel voorkomende communicatieremmers. 

Eigenlijk wil elk stel hetzelfde: contact met elkaar

Al in de bewoording van hun problemen schuilt de oplossing die Frits en Jenny voor ogen hebben. Jenny wil dat Frits en zij naar elkaar luisteren en Frits wil dat hij en Jenny tot elkaar doordringen. Ze willen dus eigenlijk hetzelfde: contact met elkaar. In de zittingen die volgen, blijkt het voor hen vrij eenvoudig te zijn om concrete manieren te verzinnen om meer contact met elkaar te hebben. Zo besluiten ze om wekelijks gesprekken te voeren over belangrijke onderwerpen, maar ook om meer tijd met elkaar door te brengen en leuke dingen te gaan doen. Mijn belangrijkste taak als therapeut bestaat eruit hen te wijzen op communicatiehelpers die ze meer kunnen toepassen. De rest van het werk kunnen ze, zoals bijna alle stellen, heel goed zelf doen. 

COMMUNICATIEREMMERS: WAARDOOR RAAK JE ELKAAR KWIJT?

• Stickers plakken is elkaar slechte eigenschappen toedichten 
Voorbeelden: Je bent slordig, je laat je te veel door je gevoel leiden, je bent net als je moeder. Zulke stickers gaan een eigen leven leiden. Als je eenmaal over je partner nadenkt als over iemand die slordig is, vallen slordigheden meer op en zie je niet meer dat je partner ook weleens opruimt.

• Diagnosen zijn vermomde, negatieve oordelen
Je bent een alcoholist, je bent een borderliner, je hebt iets autistisch. Een diagnose is meestal gebaseerd op kennis die de gediagnosticeerde zelf niet heeft. Het is dan ook moeilijk voor de persoon die wordt gediagnosticeerd om zich te verdedigen. Zoals alle alcoholisten heb je het zelf niet door, maar je drinkt te veel. 

• Eisen, deadlines en voorwaarden zijn in feite opdrachten aan je partner
Je móet naar de psycholoog, we gaan alleen samen met vakantie als je me meer aandacht geeft; als je deze week niet bij me terugkomt, hoef je helemaal niet meer terug te komen. Je geeft opdrachten aan je partner omdat je denkt dat overleggen niet meer werkt. Maar eisen stellen
is ineffectief. Als je partner namelijk niet doet wat je zegt, heb je ruzie. En als je partner wel doet wat je zegt, heb je een slaaf in plaats van
een partner.

• Ander onderwerp 
Zodra een ‘gevaarlijk’ onderwerp aan bod dreigt te komen, stuur je het gesprek een andere kant op. Voorbeelden van gevaarlijke onderwerpen zijn de financiën, de schoonfamilie, de vakantiebestemming, de verbouwing en de kinderen. Helaas, doordat je steeds van een moeilijke kwestie wegstuurt blijft deze kwestie moeilijk. 

• Oude koeien uit de sloot halen, verhindert dat je nieuwe onderwerpen aan bod laat komen
Daardoor hebben veranderingen weinig kans van slagen. Oude koeien uit de sloot halen, ondermijnt bovendien het vertrouwen in nieuwe oplossingen omdat je ziet hoeveel oude kwesties er nog liggen. 

COMMUNICATIEHELPERS: HOE VIND JE ELKAAR WEER TERUG?

• Spreek je behoeften uit
Je behoeften uitspreken is zeggen wat je wilt, wat je wenst, zonder je geliefde een opdracht te geven. Ik wil dat je ophoudt met zeuren, is een wens, ja, maar ook een bevel. Welke behoefte steekt er achter dit bevel? Wil je rust? Zeg dan: Ik heb behoefte aan rust.

• Zeg wat je voelt
Als je zegt wat je voelt, gun je je geliefde een kijkje in je keuken. Dat is ook het enge aan je gevoel uitspreken. Probeer om geen verwijten of commando’s te laten doorklinken. ‘Ik heb het koud’ klinkt natuurlijk anders dan ‘Je hebt de verwarming zeker weer uitgedaan’. ‘Ik voel me alleen’ is tactvoller dan ‘Je bent ’s avonds nooit thuis’.

• Vraag door
Doorvragen is een journalistieke techniek. Een goede journalist neemt niet snel genoegen met een eerste antwoord. Vraag naar de drie W’s: wie, wanneer, waar? Als je geliefde zegt dat ze zich eenzaam voelt, vraag je wanneer ze dat voelt, op welk moment ze dat voor het eerst merkte, of er misschien iets is gebeurd waardoor ze dat ging voelen. Het voelt misschien wat drammerig, maar het is prettig als iemand doorvraagt. Het helpt je om je gevoelens en je gedachten op een rij te zetten. 

• Luister
Luister naar je geliefde als ze iets met je deelt. Luister naar je geliefde als ze iets met je deelt. Het kost tijd om te leren luisteren. Gebruik de gesprekken met je geliefde om te oefenen. Luisteren wil zeggen: niet ondertussen nadenken over wat je zo meteen zelf gaat zeggen. 

• Complimenteer
Als je iets ziet aan je partner dat je bevalt, maak hem dan een compliment. Alle mensen hebben aandacht, bevestiging en steun nodig. Een compliment per dag maken is goedkoper dan relatietherapie. Zorg wel dat je een echt compliment maakt en dat je varieert. Als je elke dag zegt dat het haar van je geliefde zo goed zit, ongeacht de staat van dat haar, gaat je geloofwaardigheid met sprongen achteruit. 

Meer weten? Jean-Pierre schreef een boek over dit onderwerp: Waarom luister je niet?