Jongeren vinden duurzame relatie lastig

Veel jongeren hebben wel veel seks, maar gaan geen duurzame relatie aan. Vaak omdat ze niet het goede voorbeeld kregen van hun gescheiden ouders. Maar wat ook bij hun twijfels over vaste verkering komt kijken is de klimaatverandering, oorlog en pandemieën. Onderschat dat niet, in de jeugdzorg kunnen hulpverleners het werk nauwelijks aan.

We zijn allemaal jong geweest. Wie herinnert zich niet die zorgeloze tijd waarin je vrij van al te grote verantwoordelijkheden van geliefde naar geliefde fladderde? Waarin je genoot van seks, drugs en rock-’n-roll alsof er geen morgen was, waarin je jezelf en de wereld verkende in grote onbevangenheid?

En wie herinnert zich niet hoe je daarna overging tot de orde van het leven: vaste verkering, samenwonen, trouwen, kinderen. Een baan, een hypotheek, een baas, de vereniging van eigenaars, het familieberaad? Die overgang kun je soms betreuren als je naar een Franse film kijkt of een romantisch liedje hoort – maar ja, denk je dan, ik kan nu wel naar deze film gaan en naar dit concert omdát ik mijn verantwoordelijkheid heb genomen.

En dit laatste lukt nu niet iedereen meer. Steeds meer jongeren blijven hangen in die vrije, onverantwoordelijke fase van hun leven. Ze hebben wel veel seks, maar gaan geen duurzame relaties aan. Ze gaan los op drugs en rock-’n-roll maar houden geen maat. Hoe komt het dat de overstap naar de wereld van de grote mensen zo lastig is voor de huidige generatie jongvolwassenen?

De ruzies zijn niet van de lucht

Bart en Marij leerden elkaar kennen bij een roeivereniging voor studenten. Een maand na hun eerste ontmoeting trok Bart bij Marij in, vooral omdat hij niet meer bij zijn ouders thuis wilde wonen. Nu zijn ze een jaar verder en zijn de ruzies niet van de lucht. Marij heeft woedeaanvallen die ze niet kan verklaren. Bart sport veel, maar hij houdt ook van uitgaan en feestjes. Bart heeft een paar keer gezoend met andere meisjes. Marij is soms jaloers en ze is bezorgd om Barts drank- en drugsgebruik.

Net als ondergetekende zien studentenpsychologen steeds vaker cliënten zoals Bart en Marij, jonge mensen die niet kunnen kiezen tussen promiscuïteit en monogamie, tussen een feestleven en een duurzame relatie. Maar het zijn niet alleen studenten die worstelen met deze keuze. Ook werkende twintigers die al een slagje ouder zijn, lopen ertegenaan.

Van de ene partner naar de andere

Sommige onderzoekers wijzen naar de invloed van romantische reality-tv-programma’s zoals Love Island, Temptation Island en Ex on the Beach ter verklaring van dit verschijnsel. In zulke ‘bikinishows’ worden twintigers bijeengebracht in een luxe villa op een tropisch eiland om relaties aan te gaan. En dat doen ze volop. Zozeer zelfs, dat de programmamakers soms het spoor bijster raken: wie doet het nou ook alweer met wie?

Als psychologisch begeleider van de kandidaten in zulke programma’s meen ik te weten dat ook deze kandidaten meegaan met een maatschappelijke beweging in plaats van dat zij daarvan de oorzaak zijn. Want ook op de set van reality-tv-shows gedragen de kandidaten zich tegenwoordig veel promiscuer dan tien jaar geleden.

Het is voor jongvolwassenen in alle lagen van de bevolking tegenwoordig gemakkelijk om van de ene naar de andere partner te gaan, want er zijn tal van datingapps, feestjes en festivals waar ze nieuwe mensen kunnen leren kennen. Zoenen met een verse festivalvriend of feestvriendin is sociaal geaccepteerd, vaak ook als je een vaste date hebt. Seks met derden wordt niet gezien als vreemdgaan, maar als een teken van vooruitstrevendheid. Polyamorie is de nieuwe partnerruil.

En dan steekt jaloezie de kop op

Maar hoe vooruitstrevend moderne twintigers ook zijn, jaloezie steekt toch zijn lelijke kop op als ze verliefd worden, van iemand gaan houden en gaan samenwonen. De neiging is dan groot om door te slaan naar het andere uiterste. Geliefden gaan elkaar claimen, stellen eisen. Ik wil dat je vaker thuis bent om samen op de bank te zitten. Je moet stoppen met drugs. Ik verlang dat je trouw aan me bent.

Een relatie gaat op deze manier al snel verstikkend voelen. Sommige geliefden gaan daarom stiekem door met feesten en drinken, zoals Bart. Anderen weten zich geen raad met hun tegenstrijdige gevoelens, zoals Marij. Ze is boos op Bart, maar waarom eigenlijk? Ze kan Bart toch niet aan een leiband laten lopen? En ze vond het zelf toch ook fijn om te feesten?

De voorbeelden van ouders

Marij is op haar zestiende op zichzelf gaan wonen omdat het thuis niet meer ging. Marijs vader was al uit beeld sinds haar tweede. Haar moeder was alcoholist, maar ontkende haar verslaving. Marij voelde zich de moeder van haar moeder. Ze wil nooit meer mantelzorger zijn van een verslaafde. Bart groeide op in twee samengestelde gezinnen: zijn ouders scheidden toen hij tien was. Hij heeft zich altijd onbeduidend gevoeld, een klein radertje in die grote gezinnen.

We nemen allemaal iets mee als we een relatie beginnen, namelijk onszelf: ons verleden, de voorbeelden van onze ouders, de naweeën van vorige relaties. Waar we ooit getuige van waren en wat we hebben meegemaakt bepaalt hoe we ons nu verhouden tot onze geliefden. Zijn we snel jaloers of zijn we niet zo geïnteresseerd in wat de ander doet? Willen we onze geliefden controleren of willen we zo veel mogelijk met rust worden gelaten? Zien we seks als exclusief voor een relatie of is seks een middel om iets gedaan te krijgen? De antwoorden op zulke vragen liggen niet vóór, maar áchter ons.

Daarom gedragen Bart en Marij zich zo

Veel jonge mensen kunnen zich moeilijk hechten, zoals psychologen dat noemen, omdat ze het voorbeeld hebben gehad van ouders die zijn gescheiden. Steeds meer stellen met kinderen gaan uit elkaar voordat de kinderen volwassen zijn. Meestal kopiëren die kinderen de scheiding niet rechtstreeks; het verband is subtieler. Kinderen van gescheiden ouders voelen dat ze niet belangrijk genoeg zijn voor hun ouders om bij elkaar te blijven. Daardoor vinden ze zichzelf later in hun leven niet belangrijk genoeg om een relatie te hebben. Dit is wat Bart nu parten speelt.

Ook Marij twijfelt aan zichzelf. Daarom trekt ze geen grens bij Barts stiekeme drank- en drugsgebruik. Ze denkt dat het vast geen toeval is dat ze verslaafde losers aantrekt. Maar ze wordt liever opnieuw mantelzorger, zoals bij haar moeder, dan dat ze helemaal geen relatie kan hebben. Zo zit Marij gevangen tussen haar liefde voor Bart en haar onvermogen om voor zichzelf op te komen. Haar frustratie over deze situatie leidt steeds vaker tot een woedeaanval.

Dat Bart zich klein voelt verklaart gedeeltelijk zijn overmatige drank- en drugsgebruik. Het verklaart ook dat hij zo snel met Marij is gaan samenwonen. Mensen die zich klein voelen willen vaak groter worden door zich op te trekken aan een partner. Zeker aan een partner die over hulpbronnen beschikt: Marij komt uit een familie met veel aanzien. Bart wilde te veel vastigheid in te korte tijd. Hij blijft stiekem doorfeesten om onder de verstikking uit te komen die hij zichzelf heeft aangedaan.

Hoe kan ik veilig leren hechten?

  • Open jezelf: laat je goede maar ook je slechte kanten zien aan je geliefde. Zo schenk je vertrouwen en krijg je vertrouwen terug. Vertrouwen is de basis van intimiteit. En intimiteit is de basis van elke relatie.

  • Respecteer grenzen: overleg met je geliefde voordat je iets doet dat hem of haar zou kunnen kwetsen. Doe het niet als dat inderdaad het geval is.

  • Neem verantwoordelijkheid voor je eigen acties; geef toe wanneer je een fout hebt gemaakt en werk samen aan een oplossing.

In de jeugdzorg is de stormvlag gehesen

Het is moeilijk voor jonge mensen om een duurzame relatie aan te gaan omdat ze daar geen voorbeelden van hebben gezien en omdat ze onzeker zijn gehecht: ze twijfelen aan zichzelf en aan hun vermogen om een echte verbinding aan te gaan. Maar dat zijn niet de enige factoren die een rol spelen.

De twijfel van jongvolwassenen wordt nog versterkt door de onzeker- heden die horen bij de moderne tijd zoals klimaatverandering, oorlog en pandemieën. Wanneer escaleert de oorlog in Oekraïne? Waar vindt de volgende aardbeving of tsunami plaats? Wat brengt de klimaatverandering ons? Tegen welk virus zal de mensheid níét bestand blijken te zijn? Oudere mensen relativeren zulke vragen. Die hebben de koude oorlog en de continue dreiging van een kernoorlog meegemaakt, de zure regen, de Irak-oorlog. Al dan niet terecht denken zij: het zal mijn tijd wel duren. Maar jongeren kunnen zo niet denken. Die zijn in paniek. Niet voor niets komen angststoornissen en depressies nu veel vaker voor onder studenten en andere jongvolwassenen dan tien jaar geleden.

Daar werd eerder nogal lacherig over gedaan: haha, millennials zijn watjes, ze kunnen nergens tegen. Maar in de jeugdzorg is allang de stormvlag gehesen. Het aantal suïcides onder jongeren neemt toe, de hulpverleners kunnen de toestroom van cliënten nauwelijks aan.

Dat jongvolwassenen niet in staat zijn om een duurzame relatie aan te gaan is nog het minste probleem. Dat ze gedurende een korte periode in hun leven willen dansen op de vulkaan door van feestje naar feestje te hollen en zo veel mogelijk van seks, drugs en rock-’n-roll willen genieten is nog tot daaraan toe. Het échte probleem is dat ze geen houvast vinden in een wereld die steeds dreigender wordt.

Je angsten onder ogen zien

Met Bart en Marij is het goed gekomen. Bart is verhuisd naar een eigen appartement. Ze kunnen zich goed vinden in de latrelatie die ze daardoor nu hebben. Bart en Marij gaan elkaar beter leren kennen in een langzamer tempo, zodat echt vertrouwen en echte intimiteit kunnen ontstaan.
Voordat ze deze beslissing konden nemen moesten ze leren onthaasten. Elke relatie heeft tijd nodig om te kunnen groeien. Maar ze moesten ook hun angsten onder ogen zien. Een beetje afstand nemen van je partner in plaats van te claimen, kan maken dat je je klein voelt. Grenzen stellen aan je partner kan je bang maken als je denkt dat je hem daardoor verliest. Toch is dat de enige manier om een hechte verbinding aan te gaan.

Lees ook deze bijlage
Lees meer over: Samen leven

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu