Sint-janskruid, niet zo onschuldig als je denkt

Sint-janskruid is een ­populair plantaardig alternatief voor antidepressiva. 100 procent natuurlijk, dus 100 procent ­veilig, toch? Nou nee, het wordt een minder vrolijk ­verhaal als je er medicijnen bij slikt. Vijf keer vraag en antwoord voor een verantwoord gebruik.

1. Wat doet sint-janskruid precies?

Sint-janskruid is een plantje met gele bloemen dat bloeit rond het Sint-Jansfeest op 24 juni, vandaar de naam. Hypericum perforatum, zoals het in het Latijn heet, wordt al heel lang ingezet tegen somberheidsklachten. Maar is het bewezen effectief?

Renger Witkamp, hoogleraar voeding en farmacologie aan de Universiteit van Wageningen: ‘Wetenschappers en psychiaters zijn het er inmiddels wel redelijk over eens dat sint-janskruid, als een van de weinige plantaardige preparaten, lijkt te werken bij milde tot matige depressie. Is iemand zwaar depressief, dan zal sint-janskruid niet helpen.’

Toch kan de werkzaamheid, net als bij klassieke anti­depressiva, ook berusten op een placebo-effect volgens ­Witkamp: ‘Vaak zorgt het feit dat je actief somberheidsklachten ‘aanpakt’ al dat je je beter voelt, of je nou aan de pillen of kruidenpreparaten gaat.’ Dat betekent niet dat Witkamp sint-janskruid de wereld uit wil hebben: ‘Er zijn zeker mensen die er baat bij hebben, en die haast somberder worden van in hun ogen ‘chemische troep’. Dan zeg ik: neem vooral sint-janskruid.’

Het RIVM adviseert voorzichtig te zijn met sint-janskruid in voedingssuplementen en thee

2. Als het bewezen werkt, wat is dan het probleem?

Het doet voor veel mensen inderdaad wat het belooft – de stemming verbeteren – maar het gebruik van sint-janskruid kan riskant zijn als het in combinatie met bepaalde geneesmiddelen wordt gebruikt.

Renger Witkamp: ‘Het is al heel erg lang bekend dat sint-janskruid wisselwerkingen kan geven met sommige medicijnen. Dat heeft te maken met ‘enzym-inductie’: sint-janskruid ­verhoogt de ­activiteit van bepaalde enzymen, eiwitten die medicatie helpen ­afbreken in de lever. En als je sint-janskruid gebruikt in ­combinatie met antidepressiva zoals Prozac (fluoxetine) of ­paroxetine bestaat de kans dat serotonine – het gelukshormoon – zich in het zenuwstelsel gaat ophopen.

Beide verhogen daar namelijk het ­gehalte van deze boodschapperstof, waardoor stapeling kan ­optreden.’ En dit kan leiden tot het gevaarlijke serotoninesyndroom, met hart­kloppingen, verwardheid, koorts, hallucinaties en in ­uitzonderlijke gevallen zelfs de dood tot gevolg.

3. Is het niet sowieso beter dan chemische geneesmiddelen?

Dat sint-janskruid een natuurlijk ­middel is, staat vast. Maar dat het daarmee per definitie veiliger is dan pillen die de ­dokter voorschrijft, is een misvatting. Witkamp: ‘Als je een plantaardig middel neemt, heb je vaak te maken met wisselende samenstellingen en dus ­wisselende kwaliteit. Dit geldt vooral voor de ­preparaten die als voedingssupplement worden verkocht. ­Sommige preparaten met sint-janskruid vallen onder de geneesmiddelenwetgeving en zijn wat dit betreft beter gestandaardiseerd.’

De ­synthetische anti­depressiva zijn geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn. Hun ­effectiviteit is ­constant en vanwege strenge wetgeving worden ze goed gecontroleerd. Ondanks de grondige checks doen over synthetische anti­depressiva veel vaker slechte verhalen de ronde, soms ten onrechte. Dat komt wellicht omdat sint-janskruid veel minder sterk werkt dan antidepressiva en daarmee ook minder sterke bijwerkingen heeft.’

Het kan de effectiviteit van de pil beïnvloeden

4. Met welke medicijnen moet je extra opletten?

Dat de combinatie met de pil geen ­ideale is, hoor je niet vaak. ­Renger Witkamp: ‘Dat komt omdat sint-janskruid ervoor zou kunnen ­zorgen dat hormonen in de anticonceptiepil sneller worden afgebroken en de betrouwbaarheid dus afneemt. Dat staat ook in de meeste ­bijsluiters. Vaak wordt er dan geroepen: ‘Ja, theoretisch misschien … maar hoeveel ­ongewenste zwangerschappen ontstaan er nu echt door het slikken van de pil samen met sint-janskruid?’

Toch blijft het belangrijk om te waarschuwen, en niet alleen bij het gebruik van antidepressiva en de pil. Want sint-janskruid stimuleert de afbraak van tientallen geneesmiddelen. Dat is misschien niet zo erg in het geval van slaapmiddelen – dan slaap je gewoon wat minder goed – maar wel gevaarlijk als het gaat om bijvoorbeeld medicatie die je krijgt na een niertransplantatie. Wordt die door sint-janskruid sneller afgebroken, dan is de kans op afstoting dus ook groter. Linke soep.’

Een ­andere ernstige interactie kan ontstaan bij het gebruik van antikankermiddelen die bijvoorbeeld worden ingezet tijdens een chemokuur. Het cynische is dat juist veel ­kankerpatiënten sint-janskruid slikken om zich wat opgewekter te voelen. En dat doet het soms ook, maar dat zou dan ook kunnen komen doordat de kankermedicijnen worden afgebroken, waardoor ze hun werk niet meer kunnen doen. Ook bepaalde cholesterolverlagers, antistollingsmiddelen, hartmedicijnen en hiv-remmers kunnen minder goed gaan werken.

Renger Witkamp is daarom resoluut: ‘Slik je medicijnen? Gebruik dan geen sint-janskruid. En wil je het per se wel gebruiken, overleg ­altijd met een arts of informeer bij de apotheek.’

5. Alléén sint-janskruid slikken, is dat wel veilig?

Gebruik je uitsluitend sint-janskruid, dan zal het met de bijwerkingen wel meevallen. De patiënteninformatie op apotheek.nl, de officiële website van alle apotheken in Nederland, meldt een aantal dingen waarvan je last zou kunnen krijgen, onder andere vermoeidheid, duizeligheid, maag-darmklachten, minder zin in seks en huiduitslag of jeuk als teken van over­gevoeligheid of allergie. Maar dit hele rijtje klachten staat onder het kopje ‘Zeer zelden’. Ook Witkamp heeft nog nooit slechte verhalen gehoord bij het ­gebruik van louter sint-janskruid. Mocht je je toch niet lekker voelen na het slikken, dan is het uiteraard verstandig contact op te nemen met een dokter.

Bron: RIVM