Relatie in de lappenmand

Een relatie is gezond als jullie je allebei geborgen, gerespecteerd en veilig voelen bij elkaar. En dat is weer goed voor je gezondheid.

Een relatie hebben is gezond. Onderzoek naar de invloed van getrouwd zijn of samenwonen op ons welbevinden toont al jaren aan dat mensen in een relatie gelukkiger zijn en minder vaak ziek dan singles. Als er een geliefde in je leven is, heb je zelfs minder kans op verkeersongelukken. Je kinderen presteren beter op school en ze maken zelf later ook meer kans op een gelukkige relatie dan wanneer je ze zou opvoeden als alleenstaande ouder.

Geen wonder dat we allemaal in een relatie willen zitten. Tachtig procent van alle volwassen Nederlanders heeft op dit moment een levenspartner. En voor hen die dat nog niet voor elkaar hebben zijn er talloze datingapps. Op tv en bij streamingsdiensten als Videoland en Discovery+ is het genre dating-reality bovendien ongekend populair (denk aan Love Island, De Bachelor, Prince Charming).

De boodschap is duidelijk: als je nog geen relatie hebt, moet je daar snel iets aan doen. Wie normaal en gezond wil zijn, moet zo snel mogelijk een relatie starten. Maar wat maakt relaties eigenlijk zo gezond? En kun je ongezonde relaties gezond maken als dat nodig is?

Dankzij corona bij elkaar gebleven

Tijs en Lieke hadden al half besloten om uit elkaar te gaan, toen de coronacrisis uitbrak. Eerst werd hun zoon van elf ziek en daarna Tijs. Gelukkig werden de mannen snel beter, maar de schrik zat erin. ‘Lieke en ik werden weer een team tijdens de lockdowns. Voor de kinderen zorgen, elkaar helpen waar nodig en vooral: de angst en de somberheid van de ander opvangen. Je kunt zeggen dat we dankzij corona weer naar elkaar toe zijn gegroeid’, zegt Tijs. Lieke en hij komen bij me omdat ze de communicatie willen verbeteren, maar dat ze samen zullen blijven staat voor hen vast.

Belangrijk: onvoorwaardelijke steun

Een gezonde relatie begint bij het gevoel dat de ander er voor je is in moeilijke tijden. Dat kan een pandemie zijn, zoals in het voorbeeld, maar denk ook aan levensgebeurtenissen als ontslag, het verlies van een naaste of financiële tegenspoed. Praktische en emotionele steun van een geliefde maakt dat je er sneller bovenop komt. Het belangrijkste aan die steun is niet de hulp, de adviezen en de aandacht zelf, maar de onvoorwaardelijkheid ervan. Als je het gevoel hebt dat je levenspartner er hoe dan ook voor je is voel je je geborgen, gerespecteerd en veilig. En deze drie factoren definiëren een gezonde relatie.

Ruziemaken om iets recht te breien

Anouk en Jan Willem zochten me op om iets te doen aan de hoogoplopende en dus schadelijke ruzies die hun leven vergalden. Ze maakten overal ruzie over, van de opvoeding van de kinderen tot en met de haren in het doucheputje. In de hitte van de strijd beledigden ze elkaar tot op het bot en verbraken ze regelmatig de relatie. Na enkele gesprekken kwam de aap uit de mouw: ze voelden zich beiden absoluut niet veilig. Anouk raakte in paniek omdat Jan Willem zich steeds terugtrok. Jan Willem vond dat Anouk hem claimde. Hun ruzies waren in feite een (mislukte) poging om dit scheve patroon recht te breien. Zulke scheve hechtingspatronen maken een relatie ongezond. De ene partner dringt aan, de ander trekt zich terug. Na verloop van tijd trekken beide partners zich terug, al was het maar om die nare ruzies en de bijbehorende machteloosheid te vermijden.

Probeer woede, verdriet en frustratie in beperkte mate te uiten, dan beschadig je elkaar niet

Door de wederzijdse terugtrekkende beweging ontstaat het gevoel dat beiden op een eigen eiland leven. Als geliefden elkaars eilanden mijden is er geen ruzie, maar ook amper meer een relatie. In een gezonde relatie lukt het daarentegen om lastige gesprekken te voeren zonder dat de emoties uit de bocht vliegen. Gezonde stellen vermijden moeilijke onderwerpen niet en ze verwoorden eerlijk hun wensen en behoeften. Ze komen voor zichzelf op zonder de ander te beschadigen of gezichtsverlies te laten lijden. Hoe doen ze dat? In het al genoemde onderzoek naar de invloed van hechting op de stabiliteit van relaties concludeert Henk Jan Conradi dat emotie-regulatie de sleutel is. Als geliefden erin slagen om woede, verdriet en frustratie in beperkte mate te uiten, lopen de gemoederen niet te hoog op en beschadigen ze elkaar niet. En dan lukt het ineens wel om elkaar serieus te nemen en elkaars wensen te honoreren.

Hij denkt: ik hoor er niet bij, zij denkt: ik ben niet belangrijk

Jan Willem wijt zijn neiging om zich terug te trekken aan Anouks aanhoudende vraag om aandacht. Hij wordt ook doodmoe van het gezeur over zijn drukke baan en van Anouks gewoonte om alles te controleren, van het pak dat hij ’s morgens aantrekt tot de manier waarop hij eet. Maar er speelt nog iets mee. Jan Willem trekt zich ook terug uit de gesprekken met zijn vrouw omdat hij bang is dat ze hem zal verlaten. Zijn eerste vrouw liet hem plotseling in de steek voor een ander en dat laat Jan Willem zich niet nog eens gebeuren. Hij houdt alvast afstand om de eventuele klap van een volgende relatiebreuk voor te zijn.

Emotieregulatie is niet alleen een gemeenschappelijk proces. Natuurlijk moet je er samen voor zorgen dat ruzies niet uit de hand lopen, bijvoorbeeld door af te spreken dat je de tijd neemt om allebei even af te koelen als een gesprek dreigt te ontsporen. Maar je moet ook leren negatieve emoties te herkennen en tot bedaren te brengen in jezelf.

Jan Willem trekt zich terug uit de gesprekken met zijn vrouw omdat hij bang is dat ze hem zal verlaten

Jan Willem heeft gemerkt dat een geliefde zomaar kan weglopen uit zijn leven. Dat heeft hem bang gemaakt. Hij is bang om te worden buitengesloten, bang dat hij er niet bij hoort. Ook bij Anouk speelt het verleden een rol. Ze claimt haar man voortdurend uit angst dat hij haar zal afwijzen. Anouks vader was een workaholic die amper tijd had voor zijn kinderen. Zo heeft Anouk geleerd dat ze niet belangrijk is voor anderen. In elk geval niet zo belangrijk dat haar vader tijd voor haar maakte.

Gedurende onze gesprekken leerde Jan Willem de angstige emotie ‘ik hoor er niet bij’ te herkennen in de dagelijkse omgang met Anouk. Zij leerde op haar beurt hoe vaak de sombere emotie ‘ik ben onbelangrijk’ een rol speelde. En ze leerden zichzelf op zulke momenten één vraag te stellen: klopt dit wel? Klopt het wel dat ik er niet bij hoor? Klopt het wel dat ik onbelangrijk ben? Door zich dit af te vragen tijdens gesprekken met de ander en door het antwoord (‘Nee, dat klopte vroeger misschien wel, maar niet in deze situatie’) slaagden Jan Willem en Anouk erin de negatieve emoties in zichzelf niet te laten oplopen. En daardoor meningsverschillen niet te laten ontaarden in een ruzie.

Je moet ook leren om negatieve emoties te herkennen en tot bedaren te brengen in jezelf

Toon wie je bent

In een gezonde relatie zijn geliefden er voor elkaar, hoe dan ook. In voor- en in tegenspoed blijven ze elkaar steunen. Dat betekent niet dat ze alles van elkaar moeten pikken. Ze geven hun grenzen aan als dat nodig is en ze spreken hun behoeften uit, zodat de ander daar rekening mee kan houden.

In hun gesprekken zijn gezonde partners niet eisend, dwingend of drammerig. Ze zijn ook niet ongeïnteresseerd, afwezig of afstandelijk. Nee, ze gaan het gesprek aan zonder dat hun emoties hen de baas worden. Maar ze doen wel moeite om hun gevoel uit te spreken en ze verstoppen zich niet.

In een gezonde relatie ontstaat een positieve spiraal omhoog: als je toont wie je echt bent (wat je voelt en denkt) aan je geliefde, zal die dat beantwoorden met liefde en aandacht. Daardoor durf jij steeds meer te laten zien van jezelf en bij je partner gebeurt hetzelfde. Zo raak je langzamerhand steeds meer gehecht aan elkaar en voel je je geborgen, veilig en gerespecteerd.