Wanneer maakt geld gelukkig?
Geld maakt niet gelukkig, zeggen ze. Dat klopt niet. Geld maakt wél gelukkig – tot op zekere hoogte. En je blijft er gezond bij.

‘Mensen in rijke landen zijn gelukkiger dan mensen in arme landen’, zegt politicoloog Jeroen Boelhouwer. Bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) doet hij onder meer onderzoek naar geluk en de leefsituatie van de Nederlandse bevolking. ‘Binnen Europa zie je dat al. Mensen in de rijkere landen als Nederland en Scandinavië zijn gelukkiger dan mensen in Zuid- en Oost-Europa.’ ‘Geld maakt gelukkig’, beaamt econoom Lucy Kok, clusterhoofd Zorg en Sociale Zekerheid bij SEO Economisch Onderzoek. ‘In ieder geval tot op zekere hoogte.’
€ 60.000 per jaar is genoeg
‘Er zijn allerlei onderzoeken waaruit blijkt dat geld gelukkig maakt. Maar het stopt wel een keer’, zegt Kok. Iemand die € 100.000 per jaar verdient, is waarschijnlijk niet gelukkiger dan iemand die € 90.000 verdient. Op een bepaald moment zijn al die extra euro’s niet meer zo nuttig. Als je honger hebt, word je gelukkig als je een brood kunt kopen. Een auto kopen is ook fijn, of een ijskast of een wasmachine. Maar hoeveel broden, auto’s, ijskasten of wasmachines wil je hebben? Als je geluk beschouwt als waardering voor het leven – geef je je leven een mager zesje of een vette acht? – word je gelukkiger naarmate je meer gaat verdienen. Totdat je zo’n € 60.000 verdient, aldus Kok. Daarna neemt de waardering niet meer toe. Kennelijk heb je dan genoeg. Boelhouwer: ‘Er is verband tussen geld en geluk, maar het streven naar meer geld leidt niet altijd tot extra geluk.’
Veel geld, veel stress
Als mensen veel verdienen – meer dan die € 60.000 – is het goed mogelijk dat zij minder gelukkig zijn dan mensen met een veel lager inkomen. ‘Mensen aan de top van de inkomensladder hebben stress en ze hebben het zo druk dat ze weinig tijd hebben voor sociale relaties. Terwijl je daar juist gelukkig van wordt’, zegt politicoloog Jeroen Boelhouwer van het Sociaal en Cultureel Planbureau . Bestuurskundige en econoom Tim Schwartz, onderzoeker bij SEO: ‘Ze moeten immers veel werken om dat hoge inkomen te houden, want ze willen vasthouden aan hun hoge levensstandaard en de bijbehorende status’, zegt. ‘En werken zelf maakt niet altijd gelukkig.’ Dat is onderzocht door Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, die veel onderzoek deed op het grensvlak van economie en psychologie. Hij liet mensen op willekeurige momenten van de dag bijhouden wat ze deden en hoe gelukkig ze waren. Het blijkt dat we gelukkig worden van sociale contacten, bidden, mediteren, eten en sporten. Maar niet van werken. Ook van reizen van en naar ons werk of een etentje met onze baas of collega’s worden we absoluut niet gelukkig. Maar wie veel verdient en dat hoge inkomen wil houden kan daar niet onderuit. Wie superrijk is, krijgt er bovendien nog andere zorgen bij. Miljonairs zijn bang dat de mensen met wie ze omgingen voordat ze rijk werden, om geld gaan vragen. Ook zijn ze bang voor inbraken en ontvoeringen. En ondertussen moeten ze keihard werken om ervoor te zorgen dat ze rijk blijven.
Iemand met weinig geld kwakkelt vanaf zijn 60ste met z’n gezondheid, iemand met veel geld vanaf zijn 75ste
Meer dan de buren
Er is ook onderzoek dat niet kijkt naar het rapportcijfer dat mensen geven aan hun leven, maar naar de verschillende geluksmomenten die ze op een dag ervaren. Bijvoorbeeld als ze wandelen met de hond of een glas wijn drinken met vrienden. ‘Ook dit onderzoek laat zien dat de hoogte van je inkomen van invloed is op je welbevinden’, zegt Lucy Kok. Mensen voelen zich beter naarmate ze meer verdienen, maar vanaf zo’n € 60.000 per jaar stopt dat. Nóg meer verdienen levert dan niet meer geluk op. Hoewel, dat hangt ook af van wat onze buren en vrienden verdienen. Dat is heel belangrijk voor ons geluksgevoel. Al verdienen we nog zo weinig, we zijn gelukkig zolang het méér is dan de mensen in onze omgeving. Zelfs als we heel veel verdienen, zijn we ongelukkiger als onze vrienden nóg meer verdienen dan wij.
Werk maakt niet per se gelukkig
Met werken is iets merkwaardigs aan de hand. ‘Als mensen iets heftigs meemaken in hun leven, bijvoorbeeld een echtscheiding of het overlijden van hun partner, zijn ze een periode minder gelukkig. Maar daarna keert hun geluksgevoel terug naar het oude niveau’, zegt Jeroen Boelhouwer van het SCP. ‘Bij langdurige werkloosheid is dat niet zo. Mensen die langdurig werkloos zijn, worden niet meer zo gelukkig als toen ze hun baan nog hadden.’ Dat is een opmerkelijke tegenstelling: mensen die langdurig werkloos zijn voelen zich heel ongelukkig, maar het onderzoek van Kahneman laat zien dat de activiteit ‘werken’ ons geen geluksgevoel geeft. ‘Mensen die een hoog inkomen hebben zonder dat ze werken, zoals mensen met een partner met een hoog inkomen, zijn gelukkiger dan mensen die werken’, zegt Lucy Kok van SEO. Wel blijkt uit weer ander onderzoek dat mensen zich gelukkiger voelen op hun werk naarmate ze meer zelf de regie hebben en het ‘lekker’ druk hebben. Waarschijnlijk komt dat vaker voor bij mensen met een hogere opleiding en een beter betaalde baan.
Armoede is slecht voor je gezondheid
Uit recent onderzoek van het Centraal Planbureau blijkt dat mensen met geldproblemen vaker gebruikmaken van de geestelijke gezondheidszorg. Ook een onzeker inkomen maakt ongelukkig. Of het gevoel dat je elk moment je baan kunt verliezen en je inkomen kwijtraakt. ‘Verschillende onderzoeken laten zien dat er een samenhang is tussen baanonzekerheid en gezondheidsproblemen, zoals slapeloosheid, vermoeidheid, hoge bloeddruk en depressies’, zegt onderzoeker Tim Schwartz van SEO. In Nederland zijn veel flexwerkers en steeds meer banen verdwijnen door robotisering. Daardoor neemt de baanonzekerheid toe. ‘Mensen met weinig kansen op de arbeidsmarkt hebben veel meer stress door baanonzekerheid dan mensen die weten dat ze wel weer ergens anders aan de slag kunnen’. Mensen met een grote financiële buffer ervaren minder gezondheidsproblemen als hun baan op de tocht staat. Opnieuw maakt geld gelukkig – in ieder geval minder ongelukkig.
Kapitaal is niet alleen geld
Jeroen Boelhouwer kijkt bij het SCP naar vier verschillende soorten kapitaal: economisch (inkomen en opleiding), cultureel kapitaal (of je bijvoorbeeld de Engelse taal beheerst, weleens naar het theater gaat, met computers kunt omgaan), sociaal kapitaal (familie, vrienden en kennissen) en persoonskapitaal (gezondheid, maar ook of je er leuk uitziet). Naarmate mensen meer beschikken over al deze soorten kapitaal voelen ze zich gelukkiger. ‘Mensen met minder kapitaal hebben minder mogelijkheden om hun leven vorm te geven’, zegt Boelhouwer. ‘Zij ervaren minder regie. Dat maakt ongelukkig.’ Geld speelt bij al die vormen van kapitaal een rol. Want mensen met geld hebben vaker een hogere opleding gehad, spreken meer talen, gaan vaker naar het theater, zijn gewend aan werken met computers, kunnen makkelijk bezoek ontvangen of met vrienden naar een restaurant en hoeven niet te bezuinigen op de kapper of de schoonheidspecialist.
Mensen met een onzeker inkomen zijn ongelukkiger en ongezonder. ze hebben vaker slaapproblemen en depressies
Arme mensen leven korter
Mensen met een goede opleiding en een goede baan hebben niet alleen meer geld, ze zijn ook nog eens gezonder. ‘Mensen met een lage sociaal-economische status, dus een laag inkomen en een laag opleidingsniveau, hebben veel vaker gezondheidsklachten’, zegt Schwartz. Zij hebben volgens het CBS (Centraal Bureau voor Statistiek) 15 minder gezonde levensjaren dan mensen met een hoge sociaal-economische status en ze leven gemiddeld zes jaar korter. Met andere woorden: iemand met weinig geld heeft vanaf zijn 60ste al een kwakkelende gezondheid, terwijl iemand met veel geld pas vanaf zijn 75ste een pilletje moet slikken tegen hoge bloeddruk.
Ook al verdienen we nog zo weinig, we zijn gelukkig zolang we méér geld hebben dan de mensen om ons heen
Belangrijk: meedoen met de samenleving
Overigens hoeft een slechte gezondheid niet te betekenen dat mensen ongelukkig zijn. Maar misschien zijn rijke mensen met gezondheidsproblemen gelukkiger dan arme mensen met dezelfde aandoening. ‘Het is belangrijk dat je kunt deelnemen aan de samenleving. Genoeg geld maakt het makkelijker om mee te doen met een lichamelijke handicap’, zegt SCP’er Jeroen Boelhouwer. ‘Je kunt in je huis meer voorzieningen treffen en makkelijker specialistische hulp inschakelen.’
Mensen passen zich aan
‘De relatie tussen geluk en gezondheid is ingewikkeld’, zegt Lucy Kok, die bij SEO vaak onderzoek doet naar de kosten en baten van bepaalde medische behandelingen. De meeste mensen verwachten dat de kwaliteit van hun leven daalt als ze een ernstige ziekte krijgen. Maar mensen die werkelijk ziek worden, reageren anders. ‘In eerste instantie zie je een dip, maar daarna veren ze terug. Niet naar hun oude geluksniveau, maar ze komen er wel in de buurt. Mensen kunnen zich doorgaans heel goed aanpassen.’
Ook al verdienen we nog zo weinig, we zijn gelukkig zolang we méér geld hebben dan de mensen om ons heen
Niet alleen je eigen verantwoordelijkheid
Dat mensen met een lagere opleiding en weinig geld vaker en vooral eerder in hun leven gezondheidsproblemen hebben, heeft voor een groot deel te maken met leefstijl. ‘Hogeropgeleiden drinken weliswaar meer, maar verder leven ze gezonder’, zegt Tim Schwartz, onderzoeker bij SEO. ‘Mensen die lager opgeleid zijn, roken vaker, sporten minder en eten ongezonder. Soms heeft de zwaarte van het beroep er ook mee te maken. Als je zwaar werk doet, slijt je fysiek sneller.’ Gezond of ongezond leven lijkt een keuze, maar dat is het niet echt, vindt politicoloog Boelhouwer. ‘Als je weinig geld hebt, heb je qua huisvesting weinig keuze. Dus je moet wel in dat tochtige huis of in de buurt van die snelweg blijven wonen. En in arme wijken zijn veel meer snackbars dan in rijke wijken. Bovendien hebben mensen met een laag inkomen meer stress, wat slecht is voor je gezondheid. Het is een wisselwerking, het is echt niet alleen je eigen verantwoordelijkheid.’
Een gelukkig landje
‘Nederland is een van de gelukkigste landen ter wereld’, zegt Jeroen Boelhouwer. De overheid stuurt daar niet gericht op. In Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld moet elk departement bij elk beleidsvoorstel aangeven niet alleen vertellen wat dat kost, maar ook wat het bijdraagt aan het geluk van de bevolking. ‘In Nederland kijken we naar welvaart en economische groei, maar zij kijken breder.’ Maar ook in Nederland zijn er veel voorwaarden die bijdragen aan het geluk. ‘Het gaat niet alleen om inkomen, al is dat heel belangrijk’, zegt Boelhouwer. ‘In landen waar de bevolking gelukkig is, zijn er ook altijd democratische en economische vrijheden. Persvrijheid, stemrecht, de mogelijkheid om een eigen bedrijf te beginnen, het recht om te demonstreren, gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Dat draagt allemaal bij aan ons geluk.’
S. Veldman
18-03-2022 om 22:46Je kan bijna alles met geld kopen, zelfs liefde!, en meer...., maar jammer genoeg geen gezondheid! Luister naar jou lichaam en zorg goed voor jezelf.
Maak geen ruzie thuis en buiten, en neem een partner, allen te zijn is niet leuk!
Linda Berretty
19-03-2022 om 00:23Dat kan wel zo zijn, ik heb bijna 10 jaar een lat relatie gehad. Maar ik kreeg stres van zijn financiële problemen, en zijn psygische problemen. Nou, laat mij maar alleen zijn. Btw, ben bijna 60.