E-nummers: wat is waar?

Als het om voeding gaat, vliegen de zin en de onzin je om de oren. We weten natuurlijk allemaal inmiddels wel dat veel groenten en vezels eten gezond is en veel zout en suiker juist niet. Maar hoe zit het met andere voedingsproducten? E-nummers bijvoorbeeld?

Bekijk een gemiddeld etiket op een voedingsproduct en je vindt er minstens vijf E-nummers. Het is ook verplicht om die te vermelden als ze zijn verwerkt in het product. E-nummers zijn stoffen die worden toegevoegd om eigenschappen van voedingsmiddelen te verbeteren. Voorbeelden zijn kleurstoffen, smaakversterkers en conserveermiddelen. Die kunnen zowel natuurlijk als synthetisch geproduceerd zijn. Ze zijn niet allemaal even nodig, maar gevaarlijk voor je gezondheid zijn de meeste niet. Dat komt doordat E-nummers de meest onderzochte stoffen zijn in onze voeding en daardoor ook de meest veilige.

Voordat een stof dit E-nummer krijgt, gaat er een heel traject onderzoeken aan vooraf. Het belangrijkste criterium is dat de stof niet schadelijk mag zijn voor de gezondheid. Zo’n nummer is dus een garantie dat de stof is gecontroleerd door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en veilig is bevonden. Het staat zelfs in de wet in welke producten een toevoeging gebruikt mag worden en hoeveel ervan maximaal mag worden toegevoegd. Daartoe moet eerst middels dierproeven worden bepaald hoe hoog de aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) is. Dat is de gemiddelde hoeveelheid van een stof die je elke dag gedurende je hele leven kunt eten zonder dat je gezondheid eronder lijdt.

Natuurlijke E-nummers

Veel E-nummers komen gewoon uit de natuur. Zo wordt de zoetstof steviolglycosiden (E960) verkregen uit de steviaplant, komt de rode kleurstof karmijnzuur (E120) van schildluizen en wordt de witte kleurstof calciumcarbonaat (E170) gehaald uit kalksteen. Andere E-nummers komen van nature voor in planten en dieren, maar worden toch kunstmatig in de fabriek gemaakt. Dat is vaak namelijk een stuk goedkoper dan ze uit de natuur halen. Een voorbeeld daarvan is de smaakversterker glutamaat (E621) dat in de fabriek wordt gemaakt, maar wel door middel van het natuurlijke proces fermentatie waar bacteriën aan te pas komen.

Weinig klachten

Hoe goed getest en veilig ook, toch zijn er mensen die producten met E-nummers liever niet gebruiken. Die terughoudendheid wordt vaak veroorzaakt door verhalen die rondzingen over de schade die E-nummers kunnen veroorzaken. Die zijn vaak gebaseerd op onjuiste conclusies en onzorgvuldige onderzoeken. Het komt inderdaad voor dat mensen klachten krijgen na het eten van voedingsmiddelen met E-nummers, maar dat wordt vaak geweten aan overgevoeligheid voor bepaalde stoffen zoals glutamaat of bepaalde kleurstoffen. Gelukkig komen deze klachten in de praktijk heel weinig voor.

Voorbeelden van ongevaarlijke E-nummers

• Ascorbinezuur (E300) oftewel vitamine C, wordt gebruikt als antioxidant. Het komt van nature vooral voor in groenten en fruit en dan met name in koolsoorten en citrusvruchten. Het is de bekendste vitamine en we hebben hem nodig bij de vorming van bindweefsel, de opname van ijzer en voor een goede weerstand.
• Verdikkingsmiddel xanthaangom (E415). Wordt onder meer gebruikt om lightproducten romiger te laten smaken.
• Citroenzuur (E330). Deze stof is te vinden in al onze lichaamscellen en essentieel bij onze stofwisseling. Wordt gebruikt als conserveringsmiddel en antioxidant met als voornaamste doel producten een zure smaak te geven.
• Betanine (E162) oftewel bietenrood. Deze kleurstof zorgt ervoor dat producten langer hun oorspronkelijke kleur behouden.

Meer omstreden E-nummers

• Mononatriumglutamaat (E621) wordt aan producten toegevoegd als smaakversterker. Het staat, na bitter, zoet, zuur en zout, bekend als de vijfde smaak en wordt ook wel umami genoemd. De stof zou hoofdpijn, duizeligheid en darmklachten kunnen veroorzaken, maar dat is niet wetenschappelijk bewezen. Glutamaat wordt ook door ons lichaam zelf aangemaakt.
• Aspartaam (E951), de meest bekende synthetische zoetstof die in heel veel producten wordt verwerkt. En niet voor niets, want er zitten nauwelijks calorieën in en het zoet 200 keer sterker dan suiker. Nadeel is alleen dat je lichaam denkt dat het zoet binnenkrijgt en dus insuline gaat aanmaken. Dat zorgt voor meer trek in zoet, wat kan leiden tot een verhoogde eetlust. Er waren geruchten dat aspartaam kanker zou kunnen veroorzaken, maar dat is nooit bewezen.
• Conserveermiddelen (E200-252) houden ons eten langer goed. Ze zijn bijna allemaal synthetisch van aard en niet per se noodzakelijk en daarom zijn er tegenstanders voor het gebruik ervan. Alleen de sulfieten (E220-228, verschillende soorten zwavelverbindingen die o.a. in wijn zitten) kunnen bij sommige mensen een overgevoeligheid veroorzaken.

E171 of titaniumdioxide wordt toegevoegd aan levensmiddelen om ze een glans of witte kleur te geven. Denk aan bijvoorbeeld kauwgum en glazuur op gebak. De kleurstof zou het risico op darmkanker en leverschade kunnen verhogen. Daarom wordt het vanaf 2022 in alle Europese lidstaten verboden.

Alternatieven voor E-nummers

Om een gezonder imago te creëren, willen steeds meer fabrikanten hun voedingsproducten een ‘clean label’ geven. Daarom vermelden ze in plaats van E-nummers de volledige naam van de toegevoegde stof op hun etiket (citroenzuur in plaats van E330) of voegen alternatieven toe. Dat is volledig legaal. Ook wordt uit voorzorg vaak vermeld als er E-nummers zijn toegevoegd die bij een kleine groep mensen een reactie zou kunnen veroorzaken zoals aspartaam , of sulfiet. Maar over het algemeen kun je ervan uitgaan dat E-nummers geen schade aan de gezondheid zullen toebrengen. Daarvoor zijn ze te grondig getest.

Meer over E-nummers lees je in de Factsheet over E-nummers van het Voedingscentrum.