Testament: sta even stil bij wat je nalaat

Je hoeft geen testament te hebben, maar nadenken over je nalatenschap moet wél, vindt notaris Lucienne van der Geld. Ze schreef er een boek over met een bijzondere titel: Wie erft de naaktkat?

Hoe kwam je bij de titel Wie erft de naaktkat?
‘Ik wil laten zien dat je kat straks óók je erfenis is. En een naaktkat – you love it or you hate it –schijnt de liefste poezensoort te zijn. Maar ik kan me zo voorstellen dat sommige mensen je naaktkat wél willen erven en anderen absoluut niet. Zo heeft iedereen dingen in zijn nalatenschap die een ander wel of niet wil erven. En dingen die aandacht behoeven. Als er iets is dat aandacht behoeft, is het de naaktkat. Want die kan ’s zomers niet zonder zonnebrandcrème naar buiten en ’s winters niet zonder jasje. Dat is het idee.’

Dus je wilt dat mensen aandacht besteden aan hun nalatenschap?
‘Het erfrecht is van ons allemaal. Ik wil mensen meenemen in de reis van het erfrecht. Iedereen gaat een keer erven van een ander en iedereen gaat iets nalaten. In de wet is geregeld van wie jij erft en wie van jou erft. Maar misschien wil je het net iets anders doen of iets extra’s regelen. Als je dood bent, kun je niets meer veranderen. Je wilt dat het allemaal goed gaat en liefst zonder dat iemand naar de rechter stapt.’

Lucienne van der Geld is directeur van Netwerk Notarissen, een landelijke organisatie van 150 notariskantoren die aan de hoogste kwaliteitseisen voldoen. Ook is zij docent notarieel recht aan de Radboud Universiteit.

We zijn rijker dan vroeger.
Is erven daardoor belangrijker? ‘Dat denk ik niet. Het gaat om meer dan geld. Toen geld net bestond, was het een ruilmiddel. De een heeft iets gemaakt en de ander wil dat graag hebben. Dan is geld gemakkelijk. Maar geld is veel meer dan een rekenkundige eenheid. Er zijn emoties aan gekoppeld, waardering, succes. Bij een erfenis komt dat naar boven. Kinderen vinden het belangrijk dat ze gelijk behandeld zijn door hun ouders. Financieel, maar ook in aandacht. Als één van de ouders nog leeft, houden mensen zich meestal nog wel in. Maar als beide ouders zijn overleden, komt er vaak oud zeer naar boven. ‘Ze kwamen wel bij jouw schooluitvoering, maar nooit bij die van mij.’ Dan wordt de rekening tussen broers en zussen vereffend.’

Aandacht is lastig te meten, maar is het belangrijk dat ouders hun kinderen financieel precies hetzelfde behandelen?
‘Veel ouders helpen hun kinderen financieel. Misschien hebben ze het ene kind meer geholpen dan het andere. Als zoiets speelt, lijkt het mij goed om met al je kinderen te bespreken waarom je bepaalde keuzes hebt gemaakt. Dat vinden mensen vaak pijnlijk of ingewikkeld. Dat snap ik wel. Ik vind het belangrijk als mensen die keuzes dan uitleggen in hun testament. Wat was hun idee erbij? Een testament is natuurlijk een monoloog en kinderen kunnen niet terugpraten tegen het testament van hun ouders, maar ik zie wel dat dat een goede uitwerking heeft op de kinderen.’

Is nadenken over je nalatenschap nu lastiger dan vroeger?
‘Het is nu minder vanzelfsprekend dat de familie erft. Familiebanden zijn losser. Mensen benoemen vaker hun vrienden tot erfgenaam. Wat ik vooral zie is dat mensen sommige broers en zussen wél laten erven en anderen niet. Ze hebben niet met iedereen even goed contact, dus ze maken een selectie.’

En er zijn meer samengestelde gezinnen. Merk je dat?
‘Dat is heel moeilijk. Welke keuze maak je dan in je testament? Stel dat je partner en jij allebei kinderen hebben. Je partner zegt: jouw kinderen mogen wel van mij erven. Voel jij je dan nog vrij om te zeggen: jouw kinderen niet van mij?’

‘Noem man en paard in je testament. Zorg dat er achteraf geen onduidelijkheid is over je bedoelingen’

Kun je regelen dat kinderen en stiefkinderen gelijk behandeld worden? ‘Het bonusgezin is de moeilijkste puzzel die er te leggen is. Wanneer een van de partners overlijdt, erven de (eigen) kinderen niet meteen, maar houden een tegoed op de nog levende partner. Daar kunnen zij aanspraak op maken wanneer deze overlijdt. De vraag is dan altijd: blijft er daarna nog iets over voor de eigen kinderen van de laatst overleden partner?’

Het bonusgezin?
‘Op Netflix is een serie waar ik dol op ben: Bonusfamiljen. Het is soms komisch, maar ook heel emotioneel. Er is sprake van een erfenis en daar ontstaat natuurlijk ruzie over. Zelf zie ik in de praktijk ook de generatie van opa en oma. Hun kind is getrouwd met iemand die al kinderen heeft uit een eerdere relatie. Zijn dat ook hun kleinkinderen, of niet? De wettelijke kleinkinderen mogen belastingvrij € 20.000 erven, de andere kleinkinderen niet. Los van die vrijstelling is het sowieso ingewikkeld. Al die kleinkinderen komen ook bij opa en oma en zij zitten met kerst ook bij opa en oma aan tafel. Zet je ze allemaal in je testament?’

Wat zou je aanraden?
‘Het is heel raar om alleen vanuit belastingvrijstellingen je erfenis te regelen. Daar moet je je niet door laten leiden. Bedenk eerst wat je graag zou willen. Denk in scenario’s. Als ik morgen overlijd, wat zou ik dan willen? Aan wie wil ik wat nalaten? En wat moet er gebeuren als mijn erfgenamen zijn overleden voordat ik zelf overlijd? Dat kun je vastleggen in je testament. Ik ben er voorstander van om dat duidelijk op te schrijven. Noem man en paard. Maak geen ingewikkelde constructies. Zorg dat er achteraf geen onduidelijkheid kan ontstaan over jouw bedoelingen. Dat is belangrijk, want zelf ben je er dan niet meer om het uit te leggen.’

Wordt er vaak geprocedeerd over erfenissen?
‘Meer dan vroeger. Rechtszaken over testamenten gaan vaak over wilsonbekwaamheid. Nabestaanden beweren dan dat degene die het testament liet opstellen niet wist wat de gevolgen ervan waren. Dat hij op dat moment niet meer wilsbekwaam was. Het komt voor dat iemand een testament laat maken terwijl al de diagnose alzheimer is gesteld. Het kan best zijn dat diegene dat niet aan de notaris vertelt, en dat de notaris dat ook niet merkt. Bovendien hoeft de diagnose alzheimer ook niet te zeggen dat iemand geen testament meer kan maken. Bij twijfel schakelt de notaris een arts in. Maar zelfs als er een artsenverklaring is waarin staat dat iemand geestelijk in staat was om een testament te maken, kan zo’n testament toch nog worden aangevochten.’

‘Bij rechtszaken beweren nabestaanden vaak dat degene die het testament maakte niet wilsbekwaam was’

Heeft iedereen een testament nodig?
‘Nee, dat is het goede nieuws. Niemand heeft per se een testament nodig, want de wet regelt het al. Maar ik vind wel dat je erover na moet denken. Wat heeft de wet voor jouw situatie in petto? En wat wil je zelf? Je moet breder kijken dan een eventueel testament. Kijk ook naar je levensverzekering. Die keert uit bij overlijden en is soms gekoppeld aan je huis. Wie is de begunstigde van jouw levensverzekering? En hoe zien je huwelijkse voorwaarden of je samenlevingscontract eruit? Je huwelijkse voorwaarden vertellen niet wie jouw erfenis krijgt, maar wel hoe groot die is.’

Kun je ook zelf op schrift stellen wat je wilt?
‘Persoonlijke bezittingen, zoals een sieraad of een schilderij, kun je zonder testament aan iemand nalaten. Dat kan in een codicil, een documentje dat je per se met de hand moet schrijven. Maar in een codicil kun je niet je geld, je huis of inboedel nalaten. Dat is niet geldig.’

Hoe vind je een goede notaris?
‘Vraag naar de ervaringen van andere mensen. Zelf zou ik ook naar de prijs kijken. Voor een eenvoudig testament moet je rekenen op zo’n € 450. Als je voor een lagere prijs een testament kunt laten maken, moet je je afvragen wat voor testament je krijgt. Het erfrecht is ingewikkeld. Aan jouw testament moet de notaris persoonlijke zorg en aandacht besteden.’

Handig boek
In Wie erft de naaktkat? legt notaris Lucienne van der Geld uit waar je aan moet denken als je je nalatenschap wilt regelen en waarmee je rekening moet houden als jij degene bent die erft. Het boek leest makkelijk en bevat veel praktijkcasussen, voorbeelden van codicils en uitsluitingsclausules, en een stappenplan.

Dit is een bijlage van:
Lees meer over: Erven en Samen leven

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu

Log in om de reacties te lezen (1)

Gre Van Efferen
05-02-2023 om 15:08

Interesant verhaal want wij kregen ook een bepaald bedrag toen kwam de belasting ook even aankloppen dus dat zal mij nooit meer gebeuren

Praat mee