Mindful afvallen voor emo-eters

Als Moniek van Laarhoven zich rot voelt, grijpt ze naar chocola en koekjes. Dat doet ze ook als ze moe is, óf juist gezellig met vriendinnen thee drinkt. Nu is van­wege overgewicht haar gezondheid in gevaar en moet het roer om. Hoe zit dat met die emoties en overeten?

• 

• 

‘Zolang ik me kan herinneren, heb ik een rare band met voedsel’, zegt loopbaantrainer Moniek van Laarhoven. ‘Ik ben een emotie-eter. Als ik me rot voel, geef ik bijna altijd toe aan het gevoel dat ik iets lekkers moet hebben. En ook wanneer ik moe ben. In plaats van rust te nemen, stop ik dan iets in mijn mond. Maar mijn verstoorde relatie met eten gaat verder. Op gezellige momenten – wanneer er bijvoorbeeld vriendinnen op de thee zijn – sla ik ook aan het snoepen. Dus bij zowel negatieve als positieve emoties grijp ik naar de koekjes en chocola. Daardoor ben ik al bijna heel mijn leven te zwaar. En zit ik mezelf behoorlijk in de weg.

Ik voel me schuldig wanneer ik weer eens over de schreef ben gegaan. Toch is het me nog altijd niet gelukt het patroon te doorbreken. Na een dieet kom ik altijd weer aan en van sportschoolabonnementen maak ik maar een paar keer gebruik. Maar nu moet het roer absoluut om. Mijn cholesterolgehalte en bloeddruk blijken te hoog te zijn, en ik zit op het randje van diabetes. Daar ben ik erg van geschrokken. Ik wil heel graag gezond oud worden. Inmiddels fitness ik twee keer per week onder begeleiding van een fysiotherapeut en ik bezoek een diëtiste. Nog meer hulp is welkom. Stoppen met emotioneel eten lukt je niet door de chocola de deur uit te doen. Het probleem zit volgens mij veel dieper. Daarom sta ik voor alle goede raad open.’

Mindful eten

Wie emotie-eten grondig wil aanpakken, kan naar een ‘gewone’ psycholoog gaan. Maar de laatste paar jaar wint een training in mindful eten aan populariteit. Deze methode is gebaseerd op mindfulness. Het gaat om op een bewuste manier in het hier en nu zijn. Veel mensen proppen zich vaak gedachteloos vol. Niet alleen omdat dat hun standaardreactie is op lastige gevoelens, maar ook omdat ze voor een maaltijd de rust niet kunnen opbrengen. Ze lunchen bijvoorbeeld achter de computer of lezen ondertussen de krant. Daardoor komen hersensignalen van honger en verzadiging niet door, waardoor ze vaak veel meer eten dan nodig is. Bovendien genieten ze niet echt van wat er op hun bord ligt. Inmiddels heeft onderzoek van de Universiteit Maastricht aangetoond dat mindfulness kan helpen bij het afleren van verkeerde eetgewoontes.

Feel good food

Wetenschappelijk bewijs is er nog weinig, maar er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat bepaalde voedingsmiddelen een rol spelen bij stemmingen. Zo zou je van chocola een goed humeur krijgen, omdat er het amonizuur tryptofaan in zit, dat de neurotransmitter serotonine aanmaakt. Een stofje dat een positieve invloed heeft op je gemoedstoestand. Gelukkig is er – voor wie in een dip zit – ook ‘feel good food’ met tryptofaan dat niet in de categorie zoete dikmakers valt: banaan, kikkererwten, zonnebloempitten, pompoen- en sesamzaadjes en bruine rijst.

Emo-eter-epidemie
Inmiddels lijdt 14% van de Neder­landse bevolking aan ernstig overgewicht. Deskundigen schatten dat het in ongeveer de helft van de gevallen om emotie-eters gaat. Hun aantal is de afgelopen decennia flink gestegen, meldt Tatjana van Strien, bijzonder hoogleraar psychologie aan de Nijmeegse Radboud Universiteit en gespecialiseerd in het onderwerp ‘overeten’. Ze spreekt zelfs van een epidemie. Volgens Van Strien is die het gevolg van de individualisering van de samenleving. Doordat er minder sociale contacten zijn, voelen mensen zich vaker angstig en onzeker.

Dat dat leidt tot extreem veel eten, is eigenlijk niet logisch. Evolutionair gezien is een normale reactie op stress juist het verlies van eetlust. Onze verre voorouders moesten bij gevaar immers niet eten maar vechten of vluchten en dat ging beter zonder volle maag. Dat er toch veel mensen zijn die negatieve gevoelens dempen met voedsel heeft meestal met hun opvoeding te maken, stelt de wetenschapster. Ze werden als kind getroost of beloond met eten. Zodoende koppelen ze voedsel aan emoties. Om van dat probleem af te komen, is een psychologische aanpak noodzakelijk. Met alleen sporten en diëten komen ze er niet.

Monieks reactie

‘Ik vind deze informatie heel verhelderend, en ben er dus écht blij mee. Wat Tatjana van Strien zegt, bevestigt wat ik al vermoedde. Met alleen sporten en diëten zal ik mijn probleem nooit tackelen. Daardoor verandert de manier waarop ik met eten omga immers niet. Wat me wel kan helpen, is mezelf eens stevig onder de loupe te nemen. Welke oude patronen zijn nou precies de oorzaak van mijn vreemde verstandhouding met voedsel?

Dat een emotie-eter als kind dikwijls beloond en getroost werd met lekkers, is wat dat betreft al een eyeopener. Maar hoe het verder zit, wil ik met behulp van een psycholoog of coach gaan uitzoeken. Daarnaast is het nodig om praktische stappen te maken. Een workshop ‘mindful eten’ zie ik wel zitten. Door bewuster te worden, kan ik beter onderscheid leren maken tussen ‘gewone’ en emotionele honger. Nee, makkelijk zal dat misschien niet zijn. Maar ik heb geen keus: de knop moet en zal om. Ik ga hier dus echt mee aan de slag.’

Tatjana van Strien schreef De afslankmythe over waarom afvallen vaak niet lukt.