Haaruitval: oorzaken en remedies
Haaruitval is een natuurlijk proces. Het is normaal om zo’n zeventig haren per dag te verliezen. Is dit meer, dan spreek je van haaruitval. Soms komt dit door ouderdom, soms is er meer aan de hand. Je kunt er in ieder geval behoorlijk onzeker van worden.
Hormonen uit balans
Haaruitval is het meest voorkomende haarprobleem waarmee mensen van alle leeftijden bij een huisarts komen. De oorzaak kan heel verschillend zijn: een chronische ontsteking of langdurige maag-darminfectie, een aanhoudende bronchitis, een eenzijdig dieet, een tekort aan ijzer, schildklierstoornissen, zwangerschap, stoppen met de anticonceptiepil, de morning-afterpil, maar ook de overgang. Al deze boosdoeners kunnen een verstoring van de hormoonbalans veroorzaken. Hormonen hebben invloed op de conditie van je haarfollikels (haarzakjes), waaruit de haren groeien.
Normaal verliest een mens gemiddeld 70 haren per dag
Zo’n zes maanden nadat je ziek bent geweest, bent bevallen of met de pil bent gestopt en ook als je al enige tijd in de overgang bent, kun je opeens geconfronteerd worden met overmatig veel haren – normaal verliest een mens tussen de 50 en 120 haren per dag – in je kam of borstel, op je kleren en kussen, in de wasbak en het doucheputje. Een streng dieet waarbij je in korte tijd meer dan 10 procent van je lichaamsgewicht kwijtraakt, kan een halfjaar later eveneens resulteren in extreme haaruitval. Meestal stopt die overmatige haaruitval vanzelf wanneer de hormoonhuishouding weer in balans is. Je hoeft je pas zorgen te gaan maken als je binnen een halfjaar 40 tot 50 procent van je normale haardos kwijtraakt. We hebben het dan zowel over de structuur van de haar (die wordt soms wel de helft dunner) als over de hoeveelheid haren per vierkante centimeter op je hoofdhuid.
Haaruitval bij vrouwen in de overgang
Oestrogenen hebben niet alleen een positieve invloed op je huid, maar ook op je haren. Naarmate je verder in de overgang raakt, en zeker na de menopauze, zul je merken dat je haar dunner en brozer wordt omdat er minder talg wordt afgescheiden, de hoofdhuid minder is doorbloed en daardoor de haarwortels minder worden gevoed. Ook oksel- en schaamhaar wordt na de menopauze minder dik. Daarentegen kan de beharing op het lichaam en in het gezicht toenemen: niet zelden ontwikkelen vrouwen op hogere leeftijd een snor of krijgen ze haren rond hun tepels. In welke mate dat alles gebeurt, is niet alleen een kwestie van hormonen. Ook dit is weer genetisch bepaald. Sommige vrouwen hebben geluk en houden tot op hoge leeftijd een geweldige kop met haar.
Alopecia androgenetica
Van alle mannen wordt uiteindelijk 60 tot 70 procent min of meer kaal. De haargrens trekt zich in de loop der jaren steeds meer terug. De kaalheid manifesteert zich steeds meer boven op het hoofd, terwijl aan de achterzijde vaak nog een rand met haren overblijft. Deze vorm heet alopecia androgenetica, ofwel kaalheid volgens het mannelijk patroon. Erfelijkheid speelt daarbij een grote rol. Blanke mannen hebben trouwens meer last van kaalheid dan donkere of Aziatische mannen. Ook vrouwen kunnen rond de overgang last krijgen van alopecia androgenetica. In tegenstelling tot mannen worden ze vrijwel nooit helemaal kaal, maar de resterende haren hebben een dunnere structuur, zijn minder stevig en breken daardoor eerder af. Het haar bovenop hun hoofd wordt zo dun dat hun hoofdhuid erdoorheen schemert. Deze vorm van haaruitval wordt in gang gezet door het mannelijk hormoon dihydro-testosteron (DHT), dat de haarzakjes doet verschrompelen. Dit proces gaat geleidelijk en kan jaren duren. Of je wel of niet gevoelig bent voor DHT is soms familiair bepaald. Voor de meeste mannen is kaal worden al behoorlijk frustrerend, maar voor vrouwen is het helemaal vreselijk. Veel vrouwen worden er onzeker van en gaan situaties vermijden waarbij ze in de schijnwerpers kunnen komen te staan. Gewone middeltjes van de drogist beloven wonderen, maar de meeste halen helemaal niks uit. Sommige medicijnen, zoals minoxidil, kunnen het proces enigszins vertragen.
Valt er iets aan kaalheid te doen?
Wanneer overmatige haaruitval langer dan zes maanden duurt, is het raadzaam om je te laten screenen door de huisarts of dermatoloog. Die zal in eerste instantie je bloed laten onderzoeken op ijzergehalte, schildklierfunctie en hormoonwaarden. Misschien heb je een tekort aan ijzer (ijzer is een belangrijk molecuul voor de haargroei) en is het probleem eenvoudig op te lossen met een ijzerpreparaat. Er zijn ook medicijnen die de haarwortel een oppepper geven. Soms valt er weinig aan te doen en moet je gewoon accepteren dat je niet meer bent gezegend met een volle haardos. Wacht hoe dan ook niet te lang met een bezoek aan een arts; haarwortels die langer dan drie jaar niet actief zijn geweest, maken vrijwel nooit meer een doorstart.
Hormoontherapie
Bij vrouwen die hormoontherapie gebruiken ter bestrijding van overgangsklachten, zal het haar in betere conditie blijven, omdat hun oestrogeenspiegel op peil blijft. Overleg met je arts of je HRT kunt gebruiken in het geval je haar enorm te lijden heeft tijdens de overgang. Een gematigd hormoonpreparaat kan je haar net die boost geven die het nodig heeft. Desalniettemin blijft het lastig om de juiste balans te vinden in je hormoonhuishouding: te veel oestrogeen kan juist weer haaruitval veroorzaken omdat de haarwortels daar slecht tegen kunnen. Ook een teveel aan testosteron kan de oorzaak zijn van haaruitval. (Kalende mannen hebben doorgaans meer testosteron dan mannen met een volle haardos). Vrouwen met aanzienlijk overgewicht maken in hun vetweefsel meer dan gemiddelde hoeveelheden testosteron aan. Daardoor kunnen ze sneller ‘vermannelijken’, ook als ze nog jong zijn. Ze krijgen op hun lichaam en in het gezicht meer beharing, terwijl ze op hun hoofd kaler worden. Bij hen zal altijd gekeken worden naar hun BMI. Vaak luidt het advies: afvallen tot je op een gezond gewicht zit. Sommige patiënten komen met klachten over haaruitval bij de dokter, maar bij nadere screening blijkt er sprake te zijn van een onderliggende ziekte. Bij een flinke hormonale disbalans (bij het dubbele of drievoudige van de normale waarden) zal de dermatoloog je daarom altijd doorsturen naar een internist, endocrinoloog of gynaecoloog. Een teveel aan testosteron of DHEAS – dat is ook een soort mannelijk hormoon – kan namelijk veroorzaakt worden door een vergrote bijnier. Of misschien is er sprake van een goedaardige tumor die te veel hormonen produceert. Ook eierstoktumoren kunnen te veel hormonen produceren.
Haartransplantatie
Lijd je enorm onder je kalende hoofd, dan zou je een haartransplantatie kunnen overwegen. Daarbij worden haren met haarzakje en al van het achterhoofd – deze follikels zijn niet gevoelig voor DHT – weggehaald en boven op de schedel aangebracht. Het resultaat is doorgaans behoorlijk goed, maar reken er niet op dat je weer net zoveel haar krijgt als in je jonge jaren. Het is ook een kostbare operatie (tussen de 4.000 en 12.000 euro, afhankelijk van de hoeveelheid te transporteren haarzakjes), die niet wordt vergoed door je ziektekostenverzekeraar.
Bron
‘De overgang, het no-nonsense handboek‘, van José Rozenbroek en Jos Teunis (Atlas Contact).
Door Jose Rozenbroek
In editie Veiligheid nr. 5 (2020)
