Dromenland: Wat je dromen betekenen

Droom je weleens dat je kunt vliegen, achterna wordt gezeten, in je nakie over straat loopt? Wat heeft dat te betekenen? Je kunt je dromen leren analyseren. Wie weet ontdek je je diepste wensen en de problemen waarmee je onbewust worstelt.

Moet je horen wat ik nou weer heb gedroomd!’ Het is een bekende situatie: je partner, vriend, kind, of collega doet uitvoerig uit de doeken wat er de afgelopen nacht is gebeurd in dromenland. Misschien vind je ­zulke verhalen grappig, en ook een beetje saai. En je wilt de verteller niet voor het hoofd stoten, dus je ­luistert geduldig. Maar dromen delen heeft ook iets intiems en plechtigs, omdat dromenvertellers vaak een diepe betekenis aan hun dromen geven. Is dat terecht? Of kletsen ze maar wat?

Tijdens dromen is het geheugen actief
Dromen doet iedereen, maar we zijn er niet allemaal even goed in om dromen te onthouden. Sommige mensen beweren dat ze nooit dromen, maar uit onderzoek in slaaplaboratoria blijkt dat ook zij de hersenactiviteit vertonen die hoort bij dromen. Tijdens de REM-slaap (Rapid Eye Movement: snel met de ogen knipperen), het deel van de slaap­cyclus waarin we meestal dromen, zijn vooral het ­geheugen en het visuele deel van de hersenen actief. De ­hersengebieden die zelfreflectie aan­sturen zijn tijdens de REM-slaap juist opvallend inactief.

Freud en de droomanalyse
In zijn tijd konden hersenen nog niet zo ­worden onderzocht als nu, maar de ­Weense zenuwarts Sigmund Freud (1856-1939) begreep al wel dat de strenge censuur van ons geweten tijdens het dromen even uitstaat. Daardoor komen ’s nachts allerlei problemen en wensen tot uiting die we overdag niet tot ons bewustzijn toelaten. Freud gebruikte dromen van zijn patiënten dan ook als sleutel naar hun onbewuste. De ontcijfering van een droom stond voor hem gelijk aan het opheffen van het probleem dat in de droom verborgen zit. In zijn boek De Droomduiding illustreerde Freud zijn ontcijferingsmethode aan de hand van zijn eigen dromen. Hij raadde iedereen aan om de eigen dromen te analyseren, om zo je diepste wensen en de problemen waarmee je onbewust worstelt te ontdekken. Anders dan sommige mensen denken komen in zijn boek geen vaste droomsymbolen voor, zoals een sappige perzik voor een vulva en een boom in bloei voor een penis. De betekenis van een droom schuilt alleen in je eigen, subjectieve interpretatie.

Lees ook deze bijlage

Droomanalyse: wat betekent jouw droom?

Droomanalyse: wat betekent jouw droom?

Wat betekent mijn droom?

Verder lezen

Zo onthoud je een droom
Dromen onthouden is een kwestie van training. Al na een week oefenen zul je merken dat je bij het ontwaken steeds meer details uit je ­dromen weet. Leg een pen en een blocnote naast je bed, of gebruik de notitie-app op je telefoon om ­dromen vast te leggen. Schrijf alles op wat je je kunt ­herinneren zodra je wakker wordt: wat er ­gebeurde, de ­omgeving, welke personen je tegenkwam, je ­emoties. Elk detail kan belangrijk zijn, hoe ­irrelevant het op het eerste gezicht ook lijkt. Laat de innerlijke criticus, die er normaal ­gesproken voor zorgt dat je je dromen snel wegdrukt, nog maar even rusten. Neem een kwartier de tijd om je droom te interpreteren. Herlees je aantekeningen over de droom en verdeel deze in fragmenten. Dit kunnen aparte scènes of delen daarvan zijn, beelden, of ­innerlijke gewaarwordingen. Schrijf deze fragmenten onder elkaar op. Vervolgens ga je per fragment ‘vrij associëren’. Dit is opschrijven welke ­gedachten en gevoelens in je opkomen als je dit fragment opnieuw voor de geest haalt. Ook hier geldt: laat de innerlijke criticus uitstaan. Schrijf elke associatie op zoals deze in je opkomt, hoe vreemd, vreselijk of beschamend ook. Onderstreep de associaties die je het meeste opvallen en maak hiervan een nieuw geheel. Je kunt dit niet goed of fout doen. Je analyse is opgebouwd uit de associaties die jou belangrijk lijken.

Men neme een normaal persoon …
Freud nam een ‘min of meer normaal persoon’, namelijk zichzelf, als voorbeeld van een droom­analyse. Ik zal hier hetzelfde doen, met excuses voor de intieme details. De fragmenten van mijn droom zijn cursief dik gedrukt. De belangrijkste associaties zijn alleen dik gedrukt gemaakt.

Dit was mijn droom: Ik ben aan het vergaderen in een commune. De commune doet me denken aan de commune van Bhagwan waarvan mijn vader ooit deel uitmaakte. Vooral de verdwazing van de communeleden viel me als kleine jongen op. Bij vergaderen denk ik aan vergaderingen in de kliniek waar ik een gedeelte van mijn tijd werk. Ik vind vergaderingen saai en ik wil me eraan onttrekken. Er loopt een lange gele draad over de daken. Ik loop in een smalle straat met de huizen van de ­commune aan weerszijden. De gele draad eindigt in een kluwen op een van de daken. Bij het woord kluwen denk ik aan therapie met gezinnen. Dit gebeurt in de kliniek in een hoekkamer op de begane grond. Daar staat mijn fiets voor het raam.
Daarmee kan ik weggaan.
Men vraagt mij om de publiciteit te regelen. (NB: In dit fragment zit de ‘dagrest’ verscholen: een element uit de werkelijkheid, meestal van de dag voor de droom.) Op de dag voor deze droom vroeg een cliënt naar een tv-programma waaraan ik deelnam. Op deze manier wilde ze een bondje met me aangaan, dat ik natuurlijk afwees om haar man (het betrof relatietherapie) niet buiten te sluiten. Ik ben de klusjesman. In de droom komen leden van de commune voor de vreemdste klusjes naar me toe. Ik heb niet zo’n zin om hard te werken.
Het is wel een verrassing, deze nieuwe weg.
Ik loop door het straatje en zie de lucht boven de platte daken. Mijn eerste vriendinnetje woonde in een huis met een plat dak. Ze heeft me verlaten. In de droom heeft iemand tegen zijn zin een te groot huis.

Mijn interpretatie van de droom: Het grote huis moet de kliniek zijn die ik ga verlaten. Ik heb namelijk onlangs besloten om mijn ontslag te nemen. Ik ga me toeleggen op mijn eigen praktijk en op lesgeven, lezingen en workshops: dat zijn de klusjes. Ik zie op tegen mijn vertrek, blijkt uit de droom. En dat is ook zo: ik voel me buiten­gesloten uit de commune (de kring van collega’s in de ­kliniek), ook al ga ik zelf weg.
Deze analyse is maar een van vele mogelijke ­interpretaties. Soms schiet een tweede, meer diep­gaande interpretatie je te binnen als je de eerste analyse hebt afgerond. Bij het analyseren vinden vaak verschuivingen plaats. In mijn droom wijst alles op de wens om te vertrekken, maar bij het verklaren viel me op dat ik weggaan ook vervelend vind. Ook personen en omstandigheden kunnen verwisselen. In de droom verlaat ik de ‘commune’ van mijn vader, maar dat blijkt te gaan over het weggaan uit de kliniek.
Door middel van droomanalyse kun je jezelf beter leren kennen. Wat ik leer van mijn droom, is dat ik gevoelens van buitensluiting en spijt heb ­verdrongen. Nu ik dit weet kan ik deze gevoelens overdag uiten, zodat ze me ’s nachts minder dwarszitten.

Dromen, ze fascineren sinds mensenheugenis. Maar wat weten we intussen over al die bijzondere droomervaringen? Neuroloog Inge Declercq (UZ Antwerpen) en psycholoog Tim Post (Universiteit Twente) werpen in deze podcast licht op onze nachtelijke breinavonturen.

Ingrijpen tijdens een droom
Je kunt rechtstreeks ingrijpen in een droom. Als je last hebt van nachtmerries kun je ­proberen om de inhoud te veranderen. Dit doe je door middel van lucide dromen. Dit zijn dromen waarvan je weet dat je droomt. Iets meer dan de helft van de bevolking heeft weleens een lucide droom en 23 procent van ons heeft dit meer dan eens per maand. Deelnemers aan psychologisch droomonderzoek bleken in staat om het ­lucide dromen te leren, ook als ze dat nooit eerder hadden meegemaakt. Met behulp van medicatie (galantamine, een middel tegen dementie), of door een korte training konden mensen zich deze vaardigheid eigen maken. Deelnemers konden zelfs tijdens hun slaap aangeven dat ze een lucide droom hadden, door hun gesloten ogen driemaal van links naar rechts te bewegen.
Als je lucide wilt dromen is het vaste voornemen om dat te doen meestal voldoende. Prent jezelf bij het slapengaan in dat je bewust wilt dromen. Als je merkt dat je droomt, neem je je voor om te blijven dromen, of om telkens terug te gaan naar je droom als je dreigt wakker te worden.
Wie lucide droomt, kan handelend optreden in de droom. Bekend voorbeeld zijn vliegdromen, waarin mensen zelf bepalen waar ze naartoe vliegen. In lucide dromen kun je ook het gesprek aangaan met droompersonages. Je kunt aan hen vragen wat de bedoeling is, waarom ze je uit de slaap houden. Of je verzoekt hun om je niet langer te storen. Ingrijpen in een droom kan positieve consequenties hebben in het ­dagelijks leven. Mensen die dromen dat ze naakt over straat lopen, hebben soms een trauma te ­verwerken. Als ze leren om zich in de droom aan te kleden of op een andere manier te ­bedekken, kunnen ze overdag merken dat het trauma ­minder ­emotionele gevolgen heeft. Hetzelfde geldt voor valdromen. Zulke dromen wijzen erop dat je bang bent om de controle te verliezen over een belangrijke kwestie in je leven. Als je er tijdens een lucide valdroom in slaagt om houvast te vinden, waardoor je dus niet valt, krijg je overdag ook het gevoel dat je meer controle hebt over de kwestie. Al met al vormen dromen een rijke bron van informatie en een ­mogelijkheid om direct iets aan problemen te veranderen. Het is goed om dat in je achterhoofd te houden als je partner ’s ochtends weer eens over zijn of haar droom aan je wil vertellen.

Meer lezen
Sigmund Freud De droomduiding (1999, 2005) Uitgeverij Boom Amsterdam.
Anouk van Kampen Achter dromen zit meer dan je denkt, NRC, 3 september 2016.