Wie is dé Nederlander?

Nederland is door de eeuwen heen altijd aantrekkelijk geweest voor migranten vanwege onze sterke economie, hoge levenskwaliteit en onze al dan niet vermeende tolerantie. Inmiddels heeft bijna een kwart van alle inwoners een migratieachtergrond.

Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt ons land 4.438.900 inwoners met een migratieachtergrond – dat is dus bijna een kwart van de totale bevolking. In grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag is de diversiteit het meest zichtbaar. Die bieden een scala aan evenementen, restaurants, winkels en festivals die de unieke tradities vieren van onze medelanders.

Het hoge aantal mensen met een buitenlandse achter­grond in Nederland is te danken aan verschillende factoren. Nederland heeft een sterke economie, een hoge levenskwaliteit, uitstekend onderwijs en staat nog steeds bekend als een open en tolerante samenleving. Bovendien heeft Nederland als lid van de Europese Unie relatief soepele immigratieregels voor EU-burgers. De meeste mensen zijn volgens het CBS afkomstig uit Turkije, Marokko, Indonesië en Duitsland. Daarnaast zijn er ook veel expats uit Amerika, het Verenigd Koninkrijk en Aziatische landen zoals China en India.

Bestaat de Nederlander wel?

Hoewel we dus een smeltkroes van culturen zijn, heeft driekwart van de inwoners van Nederland géén migratieachtergrond. Wie is dé Nederlander? Bestaat die eigenlijk wel? Koningin Máxima, van Argentijnse afkomst, kreeg bakken met kritiek over zich heen toen ze probeerde ‘de Nederlandse identiteit’ te duiden. In 2007 zei ze in een toespraak: ‘De Nederlander bestaat niet’. Ze benadrukte het idee dat de Nederlandse identiteit gevormd is door de vele verschillende mensen die het land bevolken en een veelvoud van culturen, tradities, normen en waarden met zich meebrengen. Dat was op zich een krachtige boodschap van inclusiviteit en diversiteit, maar de opmerking werd niet door iedereen goed ontvangen.

Een punt van kritiek was dat de opmerking het integratieproces zou kunnen ondermijnen door het idee te verspreiden dat er geen gedeelde normen en waarden zijn waaraan immigranten zich zouden moeten houden. Vlak na haar toespraak benadrukte een geschrokken Máxima dat ze het juist allemaal heel positief had bedoeld en dat ze de ruimte aan verscheidenheid die Nederland biedt als iets heel positiefs zag. Het ‘ene koekje bij de thee’ dat je in Nederland zou krijgen als je hier op bezoek gaat, bedoelde ze als illustratie van onze gastvrijheid, niet als kritiek.

Alles op de fiets

Natuurlijk kennen we wel degelijk typisch Nederlands eigenschappen. Voor veel mensen die hier komen wonen, bestaat er waarschijnlijk zeker zoiets als ‘de Nederlander’. Dat leidt soms tot grappige anekdotes. Zo was er die Britse vrouw die beleefd ‘Nee, dank je’ zei toen haar een taartje werd aangeboden en stomverbaasd was dat ze dat taartje toen daadwerkelijk ook niet kreeg – waar zij vandaan kwam was het gebruikelijk om eerst iets af te slaan en pas na verder aandringen te accepteren. Of de Zuid-Amerikaanse bij wie de buren aanbelden om te vertellen dat ze die avond een barbecuefeestje zouden geven. De Zuid-Amerikaanse antwoordde: ‘Leuk! Wat kan ik mee­nemen?’ om vervolgens te horen dat ze niet was uitgenodigd. Ze wilden haar slechts waarschuwen voor mogelijke geluidsoverlast.

Mensen uit veel andere culturen vinden de gemiddelde Nederlander direct, wat in veel gevallen klopt. Wij staan erom bekend onomwonden en direct te zijn in onze communicatie. En ja, we doen inderdaad bijna alles op de fiets en feliciteren op een verjaardag alle aanwezigen met de jarige Job.

Going Dutch

Toch zijn er genoeg vooroordelen die in het geheel niet kloppen. De meesten van ons lopen niet op klompen, en wonen al helemaal niet in molens. Ook geldt er de hardnekkige overtuiging dat Nederlanders gierig zijn: het bracht zelfs de wereldwijd bekende uitdrukking ‘going Dutch’ voort, wat betekent dat ieder voor zich betaalt. De uitdrukking zou ontstaan zijn in de zeventiende eeuw, toen Engeland en Nederlands continu ruzieden over handel en politieke kwesties. Nederlanders kregen toen de naam zo min mogelijk geld uit te willen geven.

In de praktijk blijkt echter dat Nederlanders over het algemeen vrijgevig zijn, zo stelde professor filantropie Theo Schuyt ooit In het tv-programma Jinek. Er is een ongekend aantal goede doelen-organisaties in Nederland, en bij een ramp in het buitenland geven wij gul aan gedupeerden. Nederland is ook redelijk gastvrij. Volgens het Sociaal en Cultureel Plan­bureau (SCP) staat de meerderheid van de Nederlanders positief tegenover politieke vluchtelingen. Wel staat slechts 45 procent positief tegenover de instroom van economische vluchtelingen, in de volksmond ‘gelukszoekers’ genoemd.

Lees ook deze bijlage

Migranten in Nederland. Vijf portretten

Migranten in Nederland. Vijf portretten

Om zes uur warm eten, fietsen door wind en regen, dat is best wennen. Vijf migranten over hun leven in Nederland.

Verder lezen