Lopen langs landgoederen: vier prachtige routes

Vier mooie wandelingen langs kastelen en door lusthoven, inclusief culturele attracties voor een heerlijke herfstdag eropuit.

Kasteelmanager Carine van Ketwich Verschuur is enthousiast over de Trage Tocht Kasteel Doorwerth (14 kilometer).

‘In de omgeving van kasteel Doorwerth, gelegen op het zuidelijkste stuk van de Veluwe, werd eind negentiende eeuw al volop gewandeld. Het is er zo ontzettend mooi dat bekende schilders het landschap kwamen vastleggen.

Zo vereeuwigde de Oosterbeekse school – met namen als Bilders, Maris en Mauve – onder meer de zogenoemde Wodanseiken, die je tijdens deze route passeert. Deze grillige bomen zijn maar liefst 400 tot 600 jaar oud, en hebben daarom de monumentenstatus.

De burcht, gelegen in de uiterwaarden van de Nederrijn, is op zich al een goede start van deze wandeling. Het is een écht stoer ridderkasteel met middeleeuwse roots, dat in de loop der eeuwen verschillende keren werd verwoest en weer opgebouwd. Na het kasteel is het vervolgens flink klimmen en dalen. Je loopt dan langs de rivier op de soms behoorlijke steile stuwwal – een erfenis van de voorlaatste ijstijd. Vanaf daar heb je geweldige vergezichten over de Rijn, Betuwe en het landgoed Duno, dat tot de heerlijkheid behoort. Daar ga je door hellingbossen en ook een landschapspark met watervallen, vijvers en zogeheten Cementrustiek: rotspartijen en follies, zoals nepbruggetjes, van beton, die eind negentiende eeuw hartstikke hip waren.
Via de fraaie Wolfhezerheide daal je vervolgens weer af richting het kasteel. Je passeert nog enkele prehistorische grafheuvels en Uitkijktoren Boersheuvel, met ook weer een verpletterend panorama.’

Info: Kasteelwandeling Doorwerth

---

Boswachter Paula Swinkels van Staatsbosbeheer zette speciaal voor Radar+ een knooppuntenwandeling uit over het illustere Friese landgoed Oranjewoud bij Heerenveen (12,5 of 9,5 kilometer)

‘Staatsbosbeheer is niet alleen beheerder van natuurgebieden, maar ook van ruim 800 monumenten, waaronder landgoed Oranjewoud. Een bijzondere plek, want heel bosrijk. Dat verwachten mensen meestal niet van Friesland, dat bekend staat om zijn eindeloze weilanden en vergezichten. Daarbij gaan op het landgoed natuur, geschiedenis en cultuur hand in hand.

Oranjewoud is in 1676 gesticht door Albertine Agnes van Oranje, een voorouder van onze koninklijke familie. De prinses die opgroeide in weelde wilde een imponerende lusthof in de stijl van Franse koning Lodewijk XIV, die toen de toon zette in Europa. Opvallend zijn de statige bomenlanen aan beide kanten van het landhuis. Er tegenover ligt de Overtuin, waar de adel ’s middags een ommetje maakte.

In de eerste helft van de negentiende eeuw ging die overigens op de schop, omdat de Engelse landschapsstijl met romantische kronkelende paden toen mode werd.

De route begint bij het Belvédère, het museum voor moderne kunst dat eind 2004 zijn deuren opende. Het gebouw van natuursteen is een kunstwerk op zich en gaat prachtig op in de groene omgeving. En lijkt te zweven boven het zogeheten Grand canal – gelegen op een van de zichtassen van het Oranjewoud. Als je daaroverheen tuurt, zie in de verte het landhuis liggen.

Een groot deel van de wandeling gaat vervolgens door het Reigersbos, ook onderdeel van Oranjewoud. Als je geluk hebt zie je in de holtes van beuken bosuilen zitten. En in het najaar kun je er volop paddenstoelen spotten, en mogelijk ook eekhoorns die dan eikels en dennenappels verzamelen.

Wie voor de langere variant van de route gaat, pikt daarna ook het Veenwijkbos mee, behorend tot het landgoed Veenwijk dat een vermogende Friese familie er eind achttiende eeuw liet aanleggen.
Tot slot ga je over een houten vlonderpad dat slingert door de hakhoutbosjes aan weerszijden van het Grand canal. Die zorgden in vroeger tijden voor brandstof voor de ovens en haarden van het landhuis, maar worden om hun cultuurhistorische waarde nog altijd door Staatsbosbeheer op de op de oude manier beheerd.’

Info: Landgoedwandeling Oranjewoud

---

Sarah-Mie Luyckx schrijft over wandelen voor dagblad Trouw en RADAR+. Ze vindt de route over het Brabantse landgoed De Utrecht (11 kilometer) een aanrader.

‘De naam van dit landgoed zet je aanvankelijk even op het verkeerde been. Maar het bevindt zich toch echt deep down south: ten zuidwesten van Eindhoven, tussen de dorpen Esbeek en Lage Mierde. Dat het van origine arme Brabant veel ‘heerlijkheden’ omvat, zou ook kunnen verbazen. Maar het zijn er liefst 150, waarvan De Utrecht de fraaiste is, volgens expertise- centrum Brabants Erfgoed.

Het gevarieerde landgoed werd daarom tot parel van de streek De Kempen gebombardeerd. Die was ooit berucht om zijn zogenoemde woeste – lees: schrale – heidegronden, maar kwam eind negentiende eeuw door de komst van de kunstmest tot bloei. Verzekeringsmaatschappij De Utrecht (vandaar de naam) kocht een paar honderd hectare en liet er bos en landbouwgronden aanleggen om er flink aan te kunnen verdienen.

Het vertrekpunt van deze elf kilometer tellende tocht is oer-Brabants. Achter de populaire herberg In den Bockenreyder – met rood-wit geblokte gordijntjes en overal spreuken in dialect aan de muur – vind je de geel-groene bewegwijzering. Die leidt al snel het stille bos in, en gaat via een romantisch houten bruggetje over de meanderende beek de Reusel.

Vervolgens voert het over knusse kruip-door-sluip-door bospaadjes.
Daarna loop je door onvervalst boerengebied, en ook een stuk langs de provinciale weg. Het minste deel van de wandeling, maar toch interessant omdat verzekeringsmaatschappij De Utrecht er een aantal markante panden en woninkjes liet neerzetten om kantoor de houden en voor de huisvesting van het werkende volk. De levensverzekeraar had namelijk ook oog voor het welzijn van de arbeidersklasse. Dat zie je eveneens aan het Arnoldspark, dat bedoeld was om aangenaam te verpozen. Het park met ovale vijver – onderdeel van de route – telt maar liefst 350 boomsoorten.

Slotakkoord van de rondwandeling is de Mispeleindsche heide die bezaaid is met vennen. Neem vooral de moeite om terug te gaan naar de provinciale weg, waar op een van de zichtassen van het landgoed ook Huize Rustoord staat, het voormalige vakantieverblijf van de werknemers van de verzekeraar. De bijzondere Brabantse kunstverzamelaar Ad de Bruijn herstelde het in oude luister, en opende er een chic café-restaurant annex galerie. Tot in de wc’s hangen kunstwerken, en ze zijn allemaal te koop. Bourgondischer bestaat niet!’

Info: Het landgoed de Utrecht

---

Routemaker Marycke Naber tipt landgoedwandeling Joppepad (13 kilometer) vanuit Gorssel.

‘De Gelderse Achterhoek telt opvallend veel landgoederen, waaronder ’t Joppe tussen Deventer en Zutphen, waarnaar deze route is vernoemd. Ik vind die extra mooi in de herfst omdat ze door veel bos voert. Maar het pad gaat ook langs weilanden en velden. Er is dus voldoende variatie, en daar houd ik van.

Je begint bij MORE, het museum voor realistische kunst in het voormalige gemeentehuis van Gorssel, dat een bezoek waard is. Daarna loop je in de zuidelijke richting het behoorlijk toeristische dorp uit, en kom je ook langs het touwslagerij museum.

Als je landgoed Herwalt doorkruist, beland je bij café-restaurant De Zeven­sprong op een prachtplek bij de Gorsselse heide

In de bospercelen die dan volgen, zie je nauwelijks meer iemand. Als je landgoed Herwalt hebt doorkruist, beland je bij café-restaurant De Zevensprong, op een prachtplek bij de Gorsselse heide. Horeca is er genoeg op deze route. Uiteraard ook in Gorssel, en eveneens in het buurtschap Joppe met het gelijknamige landgoed.
Daarvan zie je eerst de voormalige theekoepel met ijskelder eronder. In vroeger tijden werd het ijs dat ’s winters uit de slotgracht werd gehaald daar bewaard voor de ‘ijskast’ die in het landhuis stond. Het landgoed dat je passeert tijdens deze wandeling kun je niet bezoeken, want dit buiten wordt nog altijd bewoond door de familie Van Hövell tot Westerflier. Wel mag je in het voorportaal van het laatgotische kerkje dat een voorvader in 1867 liet bouwen omdat de rooms-katholieke baron geen zin had om in Zutphen te kerken.

Via landgoed ’t Amelte met gelijknamige villa en fraaie vijver dat stamt uit begin vorige eeuw – destijds een zomerverblijf van een rijke Haagse familie – wandel je aan de oostkant Gorssel weer binnen. Laatste blikvanger is het lieflijke chaletachtige stationnetje van de stoomtramlijn Emmerik-Zutphen, die in het laatste oorlogsjaar vanwege een bombardement werd opgeheven. Wie tot slot MORE wil bezoeken, kan voor een hapje en drankje terecht in de inpandige brasserie. Of bij Loetje Gorssel, dat naast het museum ligt.’

Info: Het Joppepad of kijk in de gids De mooiste landgoedwandelingen in de Achterhoek van Marycke Nabe.