Schildklierproblemen

Gewicht, energie, hartslag, stoelgang, stemming en concentratie: bij al die functies speelt de schildklier een belangrijke rol. Wat doet dit orgaan precies? En wat als het niet goed werkt? Endocrinoloog Marco Medici van het Erasmus MC legt het uit.

Wat is de schildklier?

‘De schildklier is een orgaan aan de voorkant van de hals, dat als belangrijkste functie het maken van schildklierhormoon heeft. Dit hormoon heeft effect op elke cel in het lichaam. Vanuit de schildklier gaat het de bloedbaan in, waar het aan weefsels en organen wordt afgegeven. Schildklierhormoon is nodig om cellen in het lichaam goed te laten werken, en is bij ongeboren kinderen ook essentieel voor de ontwikkeling. De schildklier heeft invloed op onder meer gewicht, energie, hartslag, bloeddruk, temperatuurregulatie, concentratie, stoelgang en stemming. Voor het goed functioneren van je lichaam moet er genoeg schildklierhormoon aangemaakt worden: niet te veel en niet te weinig.’

En als dat niet zo is?

‘Dan worden al die processen verstoord. Heb je een tekort aan schildklierhormoon, dan is het alsof de thermostaat in je cellen laag staat: ze werken minder hard. Bij darmcellen kan dat tot obstipatie leiden, in je brein tot geheugen- en concentratieproblemen, op spierniveau tot spierpijnklachten, et cetera. Ook gewichtstoename en vermoeidheid kunnen gevolgen zijn.

Als te veel schildklierhormoon aangemaakt wordt, staat de thermostaat in je cellen juist hoog. Hierdoor werkt de stofwisseling te snel, met bijvoorbeeld hartkloppingen, diarree, gewichtsverlies en vermoeidheid tot gevolg. Omdat de cellen hard werken, hebben mensen met een te snelle schildklier het ook vaak heel warm. Werkt de schildklier te traag, dan heb je het relatief koud.’

Hoe kom je erachter dat er iets mis is met je schildklier?

‘Dat is een grote uitdaging, want de klachten zijn gemiddeld genomen aspecifiek. Zo is vermoeidheid een veel voorkomende klacht bij een traag werkende schildklier, maar die ook kan worden veroorzaakt door overbelasting of een burn-out. Het is op basis van klachten vaak moeilijk met zekerheid te zeggen of het om een schildklieraandoening gaat. Daardoor kan het lang duren voor de diagnose wordt gesteld. De huisarts kan bepalen of er iets mis is met de schildklier door middel van bloedonderzoek.’

Wat wordt daarbij onderzocht?

‘De arts meet de hoeveelheid van het stofje TSH in het bloed. Dat hormoon wordt afgegeven door de hypofyse, een klein orgaan in de hersenen dat de schildklier aanstuurt en het schildklierhormoonniveau detecteert. Maakt de schildklier te weinig hormoon aan, dan krijgt de hypofyse het signaal om meer TSH te maken. Is het te hoog, dan trapt de hypofyse op de rem, zodat er minder schildklierhormoon wordt aangemaakt. De TSH-waarde geeft dus inzicht in de werking van de schildklier.’

Het lichaam houdt het schildklierhormoonniveau dus zelf in balans?

‘Ja, maar daar zit een grens aan. Bij een milde mate van schildklieraandoeningen gaat dat goed. Als er te veel schildkliercellen kapot zijn, lukt het de overgebleven cellen op een bepaald moment niet meer om dat tekort te compenseren.’

Hoeveel mensen in Nederland hebben een te trage of snelle schildklier?

‘Zo’n 2 tot 3 procent van de bevolking heeft een lage schildklierfunctie – maar omdat de klachten zo aspecifiek zijn, zullen er ook veel mensen niet gediagnostiseerd zijn. Een hoge schildklierfunctie komt bij ongeveer 1 procent van de bevolking voor.’

Wat kan de oorzaak zijn?

‘Een veelvoorkomende oorzaak van zowel een te snel als een te traag werkende schildklier is een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam antistoffen aanmaakt die de werking van de schildklier verstoren. Bij een te snel werkende schildklier is dit de ziekte van Graves, waarbij de antistoffen de schildklier stimuleren tot de aanmaak van schildklierhormoon. Bij de ziekte van Hashimoto, die vaak een te traag werkende schildklier veroorzaakt, wordt de schildklier door de antistoffen kapotgemaakt.’

Is daar iets tegen te doen?

‘Mensen met een te trage schildklier worden doorgaans behandeld met T4, het hormoon dat de schildklier voornamelijk aanmaakt. Het is een inactief hormoon. De weefsels nemen dat op en zetten dat om in T3, de actieve vorm van dat hormoon. Door dagelijks een tablet te slikken, wordt het tekort aan T4 aangevuld. Toch levert dat niet altijd het optimale resultaat. De schildklier maakt zelf namelijk ook een klein beetje T3 aan. Daarom onderzoeken we nu of een behandeling met beide hormonen effectief zou kunnen zijn.

Voor mensen met een te snelle schildklierwerking zijn er medicijnen die de schildklier remmen. Een andere behandeling is met radioactief jodium. Jodium is een bouwsteen van het schildklierhormoon. Als je een capsule radioactief jodium inneemt en de te snel werkende schildkliercellen dit opnemen, worden precies de cellen die te hard werken intern kapot gestraald. Het is een elegante manier om het probleem plaatselijk op te lossen. Soms wordt ervoor gekozen de schildklier operatief te verwijderen, maar dat komt veel minder vaak voor. Een behandeling met medicatie is meestal de eerste stap.’

Het bepalen van de juiste dosering medicatie duurt soms lang. Hoe kan dat?

‘Een juiste instelling op schildkliermedicatie luistert nauw; er is niet één instelling die voor iedereen werkt. Iedereen heeft namelijk een specifieke optimale waarde voor TSH en FT4. Daarom zijn na de eerste, algemene instelling steeds kleine aanpassingen nodig: zien we verbetering als we het net iets hoger of lager instellen?’

Lukt dat altijd?

‘Nee, helaas is het bijstellen voor sommige mensen nog steeds niet de oplossing. Zo’n 10 procent van alle 500.000 mensen in Nederland die schildklierhormoon slikken vanwege een te trage schildklier, heeft blijvende klachten. Dat is een aanzienlijk aantal mensen. Ze voelen zich met regelmaat ongehoord, omdat er niets aan te doen is en ze van artsen vaak te horen krijgen dat de schildklier dan niet het probleem is. Deze klachten kunnen mensen ernstig belemmeren in hun sociale en werkende leven. Hopelijk geeft de studie naar de combinatie van T4 en T3 als behandeling een definitief antwoord op de vraag of we hen in de toekomst kunnen helpen. Naar verwachting duurt de studie nog drie jaar.’

Moet je altijd medicatie blijven slikken?

‘Bij een verhoogde schildklierfunctie niet altijd. Maar heb je een trage schildklier en is de oorzaak auto-immuun, dan zul je je leven lang schildklierhormoon moeten slikken.’

Wat kun je doen als je vermoedt dat je schildklier niet optimaal werkt?

‘Heb je klachten die ik eerder noemde en houden die aan, maak dan een afspraak met je huisarts. Die kan bepalen of het verstandig is om bloed te prikken en de werking van de schildklier te onderzoeken. Is er een schildklierprobleem vastgesteld, dan kun je steun en informatie vinden bij een patiëntenorganisatie, zoals de Schildklier Organisatie Nederland. Die heeft ook een actieve rol in ons onderzoek naar behandeling met T4 en T3.

Meer weten? Op schildklier.nl vind je meer informatie over schildklieraandoeningen, behandelingen en ervaringsverhalen. Meer weten over het onderzoek van Marco Medici of je hiervoor aanmelden kan op schildklierstudie.nl.