Palmolievrije margarine: een duurzaam alternatief?

In margarine zit bijna altijd palmolie. Door de productie van goedkope palmolie is inmiddels 60 procent van het Indonesische en Maleisische regenwoud vernietigd. Sinds kort vind je van het merk Flower Farm margarine in de supermarkt, waar geen palmolie in is verwerkt. Hoe duurzaam is dat eigenlijk? We vroegen het Loethe Olthuis, een van de vaste medewerkers van RADAR+ die alles weet van voedsel en de (duurzame) productie daarvan.

Zit er dan palmolie in margarine?

Ja. En in koek en gebak, snacks zoals pizza, broodbeleg, kant-en-klare voedingsmiddelen en nog véél meer. 

Waarom dan?

Simpel. Palmolie is lekker stevig, waardoor bijvoorbeeld margarine je kuipje niet uitloopt. Oliepalmen zijn gemakkelijk te telen, groeien snel en hebben een gigantische opbrengst. Palmolie is verreweg de goedkoopste oliesoort die er is. 

Maar er is toch van alles mis met palmolie?

Omdat er gigantische stukken oerwoud voor worden gekapt of verbrand, zoals nu in Indonesië, bedoel je? Klopt. 

Dan lijkt palmolievrije margarine me een goed idee.

Sympathiek, maar geen oplossing. Flower Farm heeft palmolie vervangen door ‘sheabutter’ of karitéboter, afkomstig van de Afrikaanse karitéboom. Karitébomen hebben ruimte om zich heen nodig. Daardoor is de opbrengst per hectare laag en kun je ze niet telen op een plantage. Bovendien krijgt een boom pas noten na minstens 20 jaar. Volgens MVO Nederland is de totale wereldproductie van sheabutter zo’n 300.000 ton per jaar; voor palmolie is dat 7 miljoen ton, zegt voedingssite Foodlog. 

Wat een verschil! 

Daarom schiet het ook niet op om palmolie in margarine te vervangen door karitéboter, of, wat ook wel gebeurt, kokosolie. Dan heb je veel meer land nodig, je ontneemt de inheemse bevolking een belangrijke voedselbron en je bereikt nooit het volume van palmolie, tenzij je nóg meer natuur vernietigt dan nu al voor palmolie gebeurt. 

Is er dan geen betere palmolie?

Jawel: gecertificeerde palmolie met het keurmerk van de RSPO, de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie. Voor RSPO-palmolie gelden strenge eisen wat betreft ontbossing en arbeidsomstandigheden. In Noord-Europa en Nederland is tussen de 80 en 90% van de gebruikte palmolie RSPO-gecertificeerd, in de rest van de wereld ligt dat maar rond de 20%. 

Kan ik dat keurmerk ergens zien?

Bijna niet. Het RSPO-keurmerk staat idioot genoeg vrijwel nooit ergens op. Maar in Nederland gebruiken de meeste grote bedrijven zoals Unilever en Ahold RSPO-palmolie. 

Maar die zijn toch juist verantwoordelijk voor die bosbranden in Indonesië?

Het ligt iets genuanceerder. De meeste oliepalmen worden verbouwd door kleine boeren.  Juist voor hen is, desnoods illegaal, een extra stuk grond ontginnen (afbranden) heel lucratief, zegt het Initiatief Duurzame Handel (IDH).  Grote bedrijven kopen vaak in via allerlei tussenhandelaren, maar goede controle is daardoor erg lastig. Ook bij RSPO-palmolie: Greenpeace heeft hier terecht kritiek op. 

Wat kan ik nou doen?

Check of een leverancier gecertifieerde palmolie gebruikt. Nog niet ideaal, maar de enige manier om bedrijven duurzamer te laten werken. Gebruik vooral minder palmolie: laat voorbewerkte, kant-en-klare producten, goedkope snacks en koek liggen. Kies verse en onbewerkte voedingsmiddelen, daar zit namelijk geen palmolie in!

Loethe Olthuis is onderzoeksjournalist en schrijft al meer dan 25 jaar over voeding, gezondheid en duurzaamheid, o.a. voor de Volkskrant en RADAR+.