Opgebrand: zo voorkom je een burn-out

Het lijkt wel of er een burn-out-epidemie heerst. Eén op de zeven Nederlanders heeft naar eigen zeggen klachten. Onder jongeren is dat zelfs één op de vijf. En er is een heuse burn-out-industrie van zelfhulpboeken en coaches ontstaan. Maar wat is een burn-out nu eigenlijk? Wat kun je ertegen doen, of liever: hoe voorkom je het? 

Waar hebben we het eigenlijk over? 

Psychiater en stressonderzoeker Christiaan Vinkers van het Amsterdam UMC, schrijver van het boek Even slikken – De zin en onzin van antidepressiva: ‘Het maakt het voor huisartsen, psychologen en psychiaters soms lastig om de aandoening feitelijk vast te stellen. In algemene zin kun je stellen dat iemand met een burn-out geestelijk en lichamelijk uitgeput is. Andere klachten die vaak voorkomen zijn: slecht slapen, prikkelbaar of snel emotioneel zijn, niet tegen drukte kunnen, veel piekeren, een opgejaagd gevoel, concentratieproblemen en vergeetachtigheid. Ook lichamelijke problemen zoals hoofdpijn, hartkloppingen en buikpijn spelen een rol.’ 

Wat is het verschil tussen overspannenheid en een burn-out?

‘Overspannenheid wordt gezien als het voorstadium. Wanneer de klachten langer dan zes maanden aanhouden en iemand daardoor veel minder goed functioneert in het dagelijks leven spreek je van een burn-out.’

3 belangrijke lessen

De lessen van burn-out

Vaak hoor je zeggen dat je na een burn-out nooit mee de oude wordt. Dat is maar goed ook, vindt ervaringsdeskundige Annegreet van Bergen.

Verder lezen

Wat is het verschil tussen een burn-out en een depressie? 

‘Ook die vraag is moeilijk te beantwoorden, want de scheidslijn is niet hard. Veel klachten komen bij beide aandoeningen voor. Een burn-out kan ook overgaan in een depressie. Bij een depressie staan de somberheid en het niet meer kunnen genieten centraal. Dat lijkt bij een burn-out wat minder te spelen. Maar het is mijns inziens maar de vraag of er echt sprake is van twee aparte ziektes.’

Of iemand een burn-out krijgt, hangt niet alleen van de omstandig­heden af, maar ook van persoonlijkheid en genen

PSYCHIATER CHRISTIAAN VINKERS


Ligt de oorzaak van een burn-out altijd in het werk? 

‘Dat hoeft niet. Ook mantelzorg kan tot een burn-out leiden. Of ernstige problemen met je partner of kinderen. Of iemand een burn-out krijgt, hangt niet alleen af van de omstandigheden, maar ook van persoonlijkheid en genen. Sommige persoonlijkheidstrekken zoals perfectionisme, controledrang en faalangst, vergroten de kans op een burn-out.’


Hoe zit het met aanleg? Is een burn-out erfelijk? 

‘Ja, want stressgevoeligheid is in zekere mate erfelijk. Ook depressie – waarmee burn-out dus overlapt – heeft een erfelijke component. Maar dat betekent nog niet dat als een direct familielid een burn-out heeft, jij er op den duur ook wel eentje zult krijgen.’

Cijfers

  • In 2018 gaf ruim 17 procent van de werknemers van 15 tot 75 jaar aan zich minstens een paar keer per maand psychisch vermoeid te voelen door het werk, 6 procent meer dan tien jaar eerder.

  • De meest voorkomende klacht is dat men zich leeg voelt aan het einde van een werkdag: 30 procent van de werknemers heeft daar last van. Daarnaast voelt bijna 20 procent van de werknemers zich ’s ochtends moe als ze naar het werk gaan.

  • Mensen in loondienst ervaren deze klachten bijna twee zo vaak als zelfstandig ondernemers.

  • Werknemers van 25 tot 35 jaar waren met bijna 20 procent het vaakst psychisch vermoeid door het werk, gevolg door 55- tot 65-jarigen.

  • Burn-outklachten komen het meest voor in het onderwijs (23 procent) en in de ICT (19 procent) en het minst in de landbouw (11 procent) en de recreatie (14 procent). 

  • In 2017 kreeg het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten 1.962 meldingen van (bedrijfs)artsen van gevallen van overspannenheid en burn-out, 42 procent van het totaal aantal meldingen van beroeps­ziekten (4.619).

Verder lezen

Omgaan met burn-out – Preventie, behandeling en reïntegratie. Klassieker van psychotherapeut en coach Carien Karsten, waarvan sinds het verschijnen twintig jaar geleden meer dan 50.000 exemplaren zijn verkocht. Het boek geeft uitleg over de geestelijke en lichamelijke oorzaken van een burn-out en biedt praktische tips voor herstel en het voorkomen van een terugval. (Kosmos 2012). Er is ook een werkboek: Uit je burn-out – Een 30 dagen programma (Kosmos 2017). 

Sociaal psycholoog en yoga-docent Nienke Thurlings, oprichter van jongburnout.nl, kreeg op haar 24ste een burn-out. Ze gebruikt haar ervaringen om jonge mensen te coachen in het omgaan met het digitale tijdperk en de prestatiemaatschappij. Ze schreef er het boek Jong burn-out over (Altamira 2018), met testjes, (meditatie)oefeningen en reflectievragen. 

In Burn-out Dagboek geeft striptekenares Maaike Hartjes aan de hand van tekeningen en collages een inkijkje in het verloop van haar burn-out (Nijgh & Van Ditmar 2018).

Voor Nog niet gevloerd – Overeind blijven als je bijna burn-out bent sprak Mariska Cornelissen met ervaringsdeskundigen en leiding­gevenden over de fase voorafgaand aan een burn-out. Wat kunnen we van hen leren om een definitieve uitval te voorkomen? (Uitgeverij Lente 2019).

Lees ook deze bijlage
Dit is een bijlage van:
Lees meer over: Gezonde geest

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu