Margarine of roomboter? Weet wat je eet

Sommige mensen zweren bij roomboter en halen hun neus op voor margarine op brood. Hoe gezond is die keuze? Kun je beter halvarine, grasboter of plantaardige margarine kopen? Oh, en wist je dat je eigenlijk nog het lekkerst én gezond bakt met good old Croma?

Wat zijn roomboter en margarine?

Roomboter is simpelweg het vet uit melk, waar zout en zuursel (melkzuurbacteriën) aan zijn toegevoegd. Van nature bevat het 15 procent water, wat eiwitten, mineralen en de vitamines A, E en een klein beetje D. Margarine is een kunstmatig mengsel van (meestal plantaardige) oliën en vetten, met toegevoegde stoffen als melkbestanddelen, aroma’s, conserveermiddelen, emulgatoren, kleurstoffen en verdikkingsmiddelen, en ook pakweg 15 procent water.

En plantaardige margarines?

De meeste margarines zijn helemaal plantaardig; dierlijke vetten of bestanddelen worden nauwelijks meer gebruikt. ‘Plantaardige boter’ is plantenmargarine waar een botersmaakje aan is gegeven.

Is roomboter vetter dan margarine?

Nee, roomboter en margarine bevatten allebei ongeveer 80 procent vet. Halvarine, ‘halfvolle boter’ en light margarines bevatten wel (veel) minder vet en bestaan soms voor wel 50 procent uit water.

Maar er is toch verschil tussen verzadigd en onverzadigd vet?

Verzadigd vet is niet zo gezond en kan de hoeveelheid slechte cholesterol in je bloed laten stijgen. Je herkent verzadigd vet doordat het op kamertemperatuur stevig is. Onverzadigd vet is gezonder. Het blijft vloeibaar en heeft geen of een gunstige werking op het cholesterolpeil.

Waar zit het meeste verzadigde vet in?

In roomboter zit van nature ongeveer 60 procent verzadigd melkvet, in grasboter en biologische boter wat minder. Harde margarine (in een blok) bevat rond de 35 procent verzadigd vet, zachte margarines (in een kuipje) 15 procent.

Waarom is er zo’n verschil?

In bijna alle margarines wordt palmolie of kokosolie gebruikt, de enige plantaardige vetten die van nature verzadigd zijn. Maar daarnaast zijn de andere plantaardige oliesoorten (sojaolie, raapolie, zonnebloemolie) vaak deels of helemaal ‘gehard’, behandeld met waterstof. Dat maakt ze stevig, zodat je ze kunt smeren, maar tegelijk ook verzadigder en minder gezond. In harde margarine zitten meer geharde vetten en palmolie en dan in kuipjesmargarine.

Waarom is palmolie omstreden?

Voor palmolie, maar ook voor kokosolie, wordt heel veel bos gekapt. Het zou dus goed zijn als we er minder van zouden gebruiken. Maar niet als de palmolie vervangen is door karitéboter oftewel sheabutter. Dat komt van een bomensoort die heel veel grond nodig heeft en heel langzaam groeit: dat is ook allesbehalve duurzaam. Zonnebloem- of raapzaadolie is wel duurzamer.

Is zachte margarine dan gezonder dan roomboter?

Aan margarines (ook aan halvarine en light margarine) worden standaard vitamines A en D toegevoegd, veel meer dan van nature in roomboter zit. In combinatie met het hoge gehalte aan onverzadigde vetten maakt dit zachte margarines gezonder dan roomboter. Maar er zijn steeds meer wetenschappers en artsen die vinden dat af en toe roomboter best mag, bijvoorbeeld omdat er gezonde omega 3-vetzuren in zitten.

En een mix van roomboter en margarine?

Lurpak, een Deens roombotermerk, heeft roombotervarianten waar wat koolzaadolie aan is toegevoegd; dat maakt ‘m smeerbaar en ietsje gezonder. Aan zulke mixproducten zijn geen extra vitamines toegevoegd.

Helpen cholesterolverlagende margarines echt?

Ja, ze werken, omdat er ‘plantensterolen’ aan zijn toegevoegd, stoffen die van nature onder meer in noten en granen zitten. Het is bewezen dat 1 tot maximaal 3 gram plantensterolen per dag het cholesterolgehalte met gemiddeld 10 procent laat dalen. Maar het blijft ook belangrijk om verder gezond te eten, zegt de Hartstichting.

Waar kun je het beste in bakken?

In onverzadigd vet dat zo min mogelijk water bevat. Dat zijn dus alle oliesoorten, van arachideolie tot olijf- en zonnebloem­olie. Speciale vloeibare ‘bak- en braadproducten’ zijn een beetje onzin. Dat is een mengsel van diverse oliesoorten met soms wel twintig toevoegingen voor een mooier kleurtje. Bakken in roomboter en margarine kan ook, maar in halvarine en andere lightproducten kun je niet bakken, daar zit te veel water in.

En bakboter als Croma dan? 

Dat bestaat voor 97 procent uit gehard plantaardig vet en daar kun je dus prima in bakken. Het mooie bruine korstje en de smaak komen van allerlei toevoegingen als melkbestanddelen, smaakversterkers, zout, aroma en kleurstof. Vloeibare Croma is gezonder dan bakboter in een pakje.