Doe niet zo ongezellig, één wijntje kan toch wel?

Je ziet het er meestal niet van af, maar hoogopgeleide zestigers zijn vaak grootverbruikers van wijn en andere alcoholistische versnaperingen. Vaker dan ze willen toegeven zijn ze verslaafd. Francisca Kramer is journalist en psycholoog en sprak drie mensen over het leven nadat ze gestopt zijn met de drank.

Geen enkele vraag op het intakeformulier dat ik mijn nieuwe cliënten laat invullen, roept zo veel weerstand op als deze: ‘Gebruik je drugs of alcohol?’ (Het antwoord wordt in hulpverlenersland meestal vermenigvuldigd met twee.) En op de vraag aan nieuwe cliënten of ze bereid zijn drie maanden te stoppen, ontstaat vaak paniek en irritatie. ‘Ik zit hier toch niet in een afkickkliniek?’

Eerlijk gezegd weet ik niet of ik die vraag aan het intakeformulier had toegevoegd als ik nooit stage had gelopen in de verslavingszorg. Verslaafden bleken niet altijd onder een brug te liggen met een fles in de hand, maar zijn opvallend vaak gewone mensen met gewone banen en gewone gezinnen. Ook is verslaving niet simpelweg een gebrek aan discipline, maar vaker een uiting van pijn, een demper op pijnlijke emoties, troost voor opgelopen kwetsuren.

‘Het klinkt zo heftig: verslaafd’, zeggen cliënten als we over alcohol praten. ‘Een wijntje kan toch geen kwaad?’ Alhoewel het Trimbos-instituut de grens van zwaar drinken legt bij vier eenheden of meer per week voor vrouwen en zes voor mannen, is volgens detox-coach Jacqueline van Lieshout verslaving niet te vangen in aantallen. ‘Het is de gehechtheid eraan’, zegt ze. ‘En die eenheden van het Trimos-instituut zijn ook nog eens 100 milliliter per stuk in plaats van (een wijnglas van) 150 milliliter, zoals veel mensen denken.’

Als alcohol nu zou worden uitgevonden, zou het onmiddellijk op de lijst van verboden middelen komen

Ondanks het advies van de Gezondheidsraad om helemaal geen of weinig alcohol te drinken, zijn vooral hoogopgeleide zestigers grootverbruikers. ‘Ze hebben vaak tijd, geld en een hoop te verdoven’, aldus Van Lieshout.

Zes jaar geleden kreeg ze zelf een wake-upcall nadat ze samen met haar man – die herstellende was van een hartaanval – dronken was geworden op Terschelling. De volgende dag zaten ze bij de huisarts, die hen vroeg waar ze in hemelsnaam mee bezig waren. Sindsdien heeft ze geen druppel meer gedronken en schreef ze verschillende boeken over het onderwerp.

Haar laatste boek Wat wil je drinken? heeft dezelfde titel als de podcast die ze maakt met Jan Heemskerk, ex-hoofdredacteur van Playboy en eveneens ex-drinker. Van Lieshout: ‘Zoals zo veel mensen leidde ik een doorgetrokken studentenleven met drie keer in de week dertien glazen alcohol. Dat ik elke zaterdag als een brak konijn op de bank zat met een blikje cola en me afvroeg waar mijn fiets was gebleven, vond ik normaal.’

Nummer drie van de verdovende middelen

Maag-darm-leverarts Marianne van Heerde, die zelf jarenlang veel dronk, somt als een van de gasten in de podcast de medische risico’s op. ‘Al bij één glas alcohol per dag vergroot je de toch al niet geringe kans op borstkanker (een op de zeven vrouwen krijgt die ziekte) met 10 procent’. Toen twee van haar vriendinnen borstkanker kregen, vond ze dat ze het niet meer kon maken om op de oude voet door te gaan, helemaal nadat haar partner haar erop had gewezen dat ze te veel dronk.

Al bij één glas alcohol per dag vergroot je de toch al niet geringe kans op borstkanker met 10 procent

In de podcast vertelt ze onverstoorbaar wat we nog meer kunnen oplopen van alcohol: levercirrose en alvleesklierontsteking bijvoorbeeld, processen die zich al vanaf jonge leeftijd kunnen ontwikkelen zonder dat we er erg in hebben, om nog maar niet te spreken van alle kankers die aan alcoholgebruik zijn gelieerd. ‘Als het nu zou worden uitgevonden, zou het onmiddellijk op de lijst van verboden middelen komen’, zegt Van Lieshout, die inmiddels meer dan 1500 mensen begeleidde naar een alcoholvrij leven. Daar zou ze weleens gelijk in kunnen hebben. In het rapport Ranking van Drugs (RIVM, 2009) over de schadelijkheid van verdovende middelen staat alcohol op nummer 3, achter heroïne en crack, en vóór andere illegale drugs als cocaïne, xtc en GHB.

Leven na alcohol

Drie mensen waren voor dit artikel bereid te vertellen over hun leven na alcohol. Een stopte na een verpletterende diagnose, bij een ander viel tijdens een angstaanval het kwartje over de reden van haar stevige gebruik, de derde trok de katers niet meer nadat ze in de overgang was gekomen en nog een kind kreeg.