Aart van Dijk heeft prostaatkanker

Hij was kerngezond en had net de Nijmeegse Vierdaagse achter de rug. Toch liet Aart van Dijk (77) vijftien jaar geleden zijn PSA-waarde testen. Een te hoog gehalte, wist hij, kan duiden op prostaatkanker. ‘Mijn vader is aan prostaatkanker overleden toen hij 67 jaar was. Daarom wilde ik de PSA-waarde weten. Die bleek te hoog voor mijn leeftijd.’ 

Na het eerst vijf jaar te hebben aangezien, liet Van Dijk zijn prostaat uiteindelijk verwijderen toen deze kankercellen bleek te bevatten. De operatie verliep succesvol, maar daarna begon zijn medische mallemolen pas echt. Een prostaatoperatie leidt vaak tot incontinentieproblemen en ook Van Dijk ontsprong die dans niet. ‘Ik ben vier keer geopereerd voor urine-incontinentie. De Vierdaagse heb ik gelopen met luiers aan en ik kan je vertellen dat dat geen pretje is.’

Aanvankelijk kreeg hij een ProAct-operatie, waarna siliconen ballonnen zijn plasbuis dichtdrukten. ‘Dat heeft twee jaar gewerkt. Tot ik op de verjaardag van mijn dochter de kamer binnenliep en plots een warme straal langs mijn been voelde lopen.’ Inmiddels, verschillende operaties verder, heeft hij een sluitspierprothese. Een oppompbaar bandje knijpt de urinebuis dicht. Als hij zelf handmatig een pompje in zijn balzak indrukt, loopt het bandje leeg en de blaas ook. ‘Dat werkt prima, maar ik weet wel dat een op de drie mannen er uiteindelijk problemen mee krijgt – meestal door een infectie.’ 

Schaamte over zulke verhalen voelt Van Dijk allerminst. Als regiocoördinator bij de Prostaatkankerstichting deelt hij juist graag zijn ervaringen met lotgenoten en andere geïnteresseerden. Zeker als het gaat over seksualiteit, want ook dat is vaak een heikel punt na een prostaatkankerbehandeling. ‘Als ze noodzakelijkerwijs te veel weg snijden, is het afgelopen met Paulus die naar de hemel wijst’, zegt hij lachend.

Toch hoeft erectieverlies niet het einde van seks te betekenen. ‘Ook zonder erectie kun je nog veel plezier beleven, ik kan bijvoorbeeld wel nog orgasmes krijgen. Dat wist ik van tevoren niet. Ik heb een nieuwe vorm van seks ontdekt door op een liefdevolle manier te vrijen met mijn vrouw, die helaas inmiddels is overleden. Als ik dat aan echtparen vertel, zie ik de opluchting op hun gezichten.’

Patiënten moeten meebeslissen

Mensen onthouden maar een fractie van wat er wordt verteld wordt’, vertelt Marie-Anne van Stam, docent bij de Radboud Universiteit. De gedragsonderzoeker schrok van de resultaten van haar onderzoek, een paar jaar geleden, naar patiënten met laag risico prostaatkanker. Van Stam wilde weten wat zij onthouden van de informatie die ze krijgen van hun behandelaars. ‘Het was echt een heel grote tegenvaller. Grosso modo hadden ze het idee dat een operatie altijd beter was, zeker als die door een robot werd uitgevoerd. Radiotherapie had vaak het imago van ‘een zwak broertje’.’ 

Iemand met niet uitgezaaide, traag groeiende prostaatkanker heeft ruwweg vier opties: de prostaat laten verwijderen, uitwendig bestralen, brachytherapie (inwendig bestralen), of regelmatige screening. In dat geval controleert een uroloog op gezette tijden of de tumor klein blijft. Elke behandeling heeft voor- en nadelen, maar die blijven vaak niet hangen bij de patiënten. Driekwart van de mensen wist bijvoorbeeld niet dat bij het verwijderen van de prostaat het risico op terugkeer van de kanker vergelijkbaar is als bij bestraling. 

Meer dan de helft wist niet dat de kans op erectiestoornissen en incontinentie bij verwijdering van de prostaat groter is. ‘We zagen wel dat mensen de risico’s iets beter inschatten, als ze, naast de uroloog, ook nog had gesproken met een radiotherapeut, of een verpleegkundig specialist.’ 

Van Stam ontdekte ook dat het erg belangrijk is om patiënten actief te betrekken bij de besluitvorming. ‘Ook als de patiënt tegen de arts zegt: kiest u maar. Een arts kan dan een tegenvraag stellen: wat vindt ú belangrijk? Patiënten die zich meer betrokken voelen bij de behandeling, voelen na afloop minder vaak spijt over hun keuze.’

Meer informatie

Aart van Dijk schreef het boek Prostaat praat! – Ervaringsverhalen van patiënten en behandelaars urologische oncologie.
Ook is hij vrijwilliger bij Prostaatkankerstichting.nl