Weet wat je eet: vlees

Culinair onderzoeksjournalist Loethe Olthuis weet alles van gezond eten en diëten. In deze rubriek bespreekt ze voedingsproducten én de impact daarvan op het milieu. Dit keer gaat het over vlees eten. Hoe ongezond en milieubelastend is dat nou precies?

Heb je vlees nodig?

Nee. Ook zonder vlees kun je gemakkelijk alle voedingsstoffen binnenkrijgen die je nodig hebt. Uit talloze onderzoeken blijkt zelfs dat vegetariërs over het algemeen gezonder zijn dan vleeseters. Maar omdat vegetariërs vaak ook op andere gebieden – beweging, alcohol, roken – gezonder leven, is daar geen duidelijke conclusie aan te verbinden.

In vlees zitten toch veel eiwitten?

Klopt, maar eiwit (proteïne) zit in heel veel voedingsmiddelen. Eiwitten zijn opgebouwd uit zogenaamde aminozuren. Sommige aminozuren kan het lichaam zelf maken. Andere moet je binnenkrijgen via voedsel: de essentiële aminozuren. In vlees, maar ook in zuivel en eieren zitten alle essentiële aminozuren. In eiwitrijke plantaardige voedingsmiddelen zoals peulvruchten, vleesvervangers, noten en volkoren granen zitten soms minder essentiële aminozuren, of in een afwijkende verhouding.

Krijg je, als je geen vlees eet, dan wel genoeg eiwitten binnen? Het gangbare voedingsadvies is ruim 0,8 gram eiwit (65-plussers 1 tot 1,2 gram) per kilo lichaamsgewicht per dag. Veel wetenschappers zijn van mening dat die 0,8 gram te weinig is. Voor de zekerheid adviseert de Vegetariërsbond aan vegetariërs 20 procent meer. Zo heeft een 50-jarige vrouw van 70 kilo 58 gram eiwit per dag nodig. Als ze vegetarisch eet, is dat 69 gram. Bij een gezond voedingspatroon is dit in de praktijk makkelijk haalbaar.

Is vlees ongezond?

Ja en nee. Vlees bevat naast eiwitten veel belangrijke vitamines en mineralen. Mager wit vlees zoals kip past in een gezond voedingspatroon. Maar volgens de Gezondheidsraad verhoogt het eten van veel rood vlees, bewerkt vlees en vet vlees het risico op diabetes 2, hart- en vaatziekten, beroertes en kanker. Bij het eten van 50 gram bewerkt vlees per dag ten opzichte van iemand die geen bewerkt vlees eet, neemt het risico op darmkanker met 18% toe. Het feit dat bewerkt vlees wordt gezien als kankerverwekkend, betekent niet dat dit hetzelfde risico geeft als bijvoorbeeld roken. Het risico op kanker door roken is vele malen groter.

Waarom is juist rood, bewerkt en vet vlees niet goed voor je?

Rood vlees zoals rund-, varkens- en lamsvlees bevat veel ‘heemijzer’. Heemijzer transporteert weliswaar zuurstof in ons bloed, maar te veel ervan stimuleert de aanmaak van kankerverwekkende stoffen. Het vet in vlees is vrijwel altijd ongezond, verzadigd vet. In bewerkt vlees en vleeswaren zoals worst en paté zit veel vet en zout.

Zijn er meer argumenten voor minder vlees?

Bijvoorbeeld uit dierenwelzijnsoogpunt: veel landbouwdieren hebben een verschrikkelijk leven. Alleen vlees met het biologisch of EKO-keurmerk of minstens 2 Beter Leven-sterren van de Dierenbescherming komt van dieren die het beter hebben gehad. Eén Beter Leven-ster is het minimum aan dierenwelzijn, vlees zonder ster zou je moeten laten liggen. Verder zorgt het grote aantal landbouw­dieren voor te veel stikstof, fijnstof, uitstoot van broeikasgassen, grond- en watervervuiling en ontbossing voor het veevoer. Minder vlees eten is dus beter voor het klimaat en milieu.

Dus eigenlijk moet je nooit meer vlees eten?

Dat hoeft niet. Zolang we nog wel zuivel en eieren eten, blijven er stiertjes, bokjes, haantjes, ‘uitgemolken’ koeien en ‘uitgelegde’ kippen over. Die worden nu vaak vernietigd of belanden in diervoer, maar we kunnen ze ook zelf eten. Bovendien zetten koeien en varkens voor ons oneetbare (rest)producten zoals gras, bietenpulp en aardappelschillen heel duurzaam om in eetbaar vlees.

Uit duurzaamheidsoogpunt zou dat 100 tot 200 gram vlees per week mogen zijn. Uit gezondheidsoogpunt wordt aangeraden om niet meer dan 500 gram vlees en vleeswaren per week te eten, waarvan maximaal 300 gram rood vlees. Nu eten Nederlanders gemiddeld zo’n 700 gram vlees per week (mannen meer dan vrouwen). Zo’n 5% van de Nederlanders eet nooit vlees.

Goed boek Het boek 77 fabels en feiten rond plantaardige voeding van Sytske de Waart en Hans Kraak geeft veel toegankelijke én goed onderbouwde informatie over eten zonder vlees.