Gepensioneerd en een zee van tijd, hoe ga je daar mee om?

Sommige mensen weten het wel. Ze zitten nu al bomvol plannen voor na hun pensioen. Anderen zien er best een beetje tegenop. Een leven zonder werk, hoe geef je daar zin aan?

De AOW werd in 1956 ingevoerd. Toen had een 65-jarige gemiddeld nog zo’n 14,5 jaar te leven. Nu verwacht het CBS dat een huidige 65-jarige nog twintig jaar en zes maanden te leven heeft. De kans om ‘stokoud’ te worden, wordt ook groter: in 1950 was de kans om negentig te worden nog 9 procent, nu is dat al 31 procent. Met een beetje geluk heb je dus nog een zee aan vrije tijd nadat je met pensioen bent gegaan. Dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee: hoe richt je die tijd leuk en zinvol in?

Concertzaal of tennisbaan

In Nederland leven zo’n 3,3 miljoen mensen boven de 65 jaar. Die vinden niet allemaal hetzelfde leuk: de een kijkt graag naar natuurdocumentaires, de ander gaat liever naar een concert en een derde staat het liefst zo vaak mogelijk op de tennisbaan. ‘Gemiddeld gezien draagt bewegen bij aan je geluksgevoel. Maar voor 30 procent van de mensen geldt dat ze er juist ongelukkig van worden’, weet psychologe Josanne Huijg van de Leyden Academy on Vitality and Ageing. Huijg doet onderzoek naar betekenisvol ouder worden.

Liefdevolle relaties willen we allemaal

Toch zit er wel een gemene deler in dingen die ons gelukkig maken. Een belangrijke voorwaarde voor een fijne oude dag: liefdevolle relaties, zo blijkt uit onderzoek van Huijg. ‘Denk erover na welke mensen belangrijk zijn en investeer daarin.’ Bezoek je zus vaker, ook al woont ze aan de andere kant van het land. Of blaas het contact met een oude jeugdvriendin nieuw leven in. Het zijn vooral de diepgaandere relaties die geluk brengen. Heb het niet alleen over koetjes en kalfjes, maar vraag familie en vrienden hoe het écht met ze gaat. ‘Kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit’, stelt Huijg.

Museum met Max, fietsen met Marije

Maar maak het kringetje niet te klein, waarschuwt seniorencoach Marieke van Gemeren. Ze begeleidt ouderen bij thema’s die vaak aan de orde komen bij het ouder worden, zoals verlies en rouw, omgaan met veranderingen, maar ook zingeving en persoonlijke ontwikkeling. ‘Soms zijn ouderen erg gefocust op hun partner. Op het moment dat die wegvalt, missen ze niet alleen hun geliefde, maar ook degene met wie ze alles ondernamen. De dagen kunnen dan leeg zijn.’ Een gevarieerde vriendenkring, zowel qua interesses als leeftijd, houdt ouderen actief. Van Gemeren: ‘Dan kun je met de een naar het museum en met de ander gaan fietsen.’

Lees ook deze bijlage

Zo geven Guido (66) en Joyce (78) invulling aan hun pensioen

Zo geven Guido (66) en Joyce (78) invulling aan hun pensioen

Met pensioen. Hoe ga je dan om met je vrije tijd?

Verder lezen

Iets doen voor een ander

Iets doen voor een ander heeft ook een positief effect op het eigen geluksgevoel, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. ‘Ouderen die bijvoorbeeld vrijwilligerswerk doen of op hun kleinkinderen passen, ervaren meer zingeving in hun leven’, zegt Huijg. Een studie toonde zelfs aan dat zeventigers die voor hun kleinkinderen zorgen langer leven.

Lijstje van tevredenheid

Stel wel realistische doelen, waarschuwt Huijg. Niet ieder kleinkind hoeft zijn eigen oppasdag te hebben. Bespreek het met je kinderen als ze te veel een beroep op je doen. En plan ook niet meteen je hele agenda vol met vrijwilligerswerk. Maar accepteer dat de kans groot is dat je energieniveau daalt, naarmate de jaren stijgen. Huijg: ‘Gelukkige ouderen kennen hun beperkingen en richten zich op hun kansen en mogelijkheden. Vind je dat lastig? Dan is een goede oefening om iedere dag een lijstje te maken met dingen waarover je tevreden bent.’ ‘Ondanks alle uitdagingen zijn veel zeventigers in Nederland erg happy’, zegt Huijg. ‘Ze hebben niet meer de stress van het carrière maken en de drukte van jonge kinderen. Mensen zijn op hun 75ste zelfs vaak veel gelukkiger dan op hun veertigste.’

Geen werk, wat nu?

De overgang van werk naar pensioen kan ingrijpend zijn, weet seniorencoach Van Gemeren. ‘Mensen ontlenen vaak status aan hun werk, soms zelfs hun identiteit. Sommige mensen moeten zichzelf echt opnieuw uitvinden als ze stoppen met werken.’ Ook de structuur die werk biedt, is voor veel mensen belangrijk. ‘Werk is een reden om ’s ochtends uit bed te komen. Als je werkt, hoef je er niet over na te denken hoe je je dag gaat inrichten. Dat moet wel als je met pensioen gaat. Die lege agenda kan dan behoorlijk benauwend voelen. Goed afscheid nemen van je werk is een voorwaarde om deze nieuwe levensfase positief in te gaan.’

Langzaam afbouwen of langer doorwerken

Om de overgang minder groot te maken, kan het helpen om je baan langzaam af te bouwen. Werk bijvoorbeeld het laatste jaar voor je pensioen nog maar drie in plaats van vijf dagen, mits dat (financieel) haalbaar is. Of ga na je pensioen juist wat langer door, maar dan op een laag pitje. Ook dat moet natuurlijk haalbaar zijn. ‘Wanneer je nog één of twee dagen per week doorwerkt, profiteer je nog steeds van de voordelen van werk, zoals een sociaal netwerk en ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, maar geniet je ook van meer vrije tijd’, zegt Huijg. Ook voor bedrijven kan dit een uitkomst zijn. Huijg: ‘Zo kunnen ze gebruik blijven maken van ervaring die iemand heeft opgebouwd.’ Soms is doorwerken ook pure noodzaak. Steeds minder Nederlanders werken veertig jaar voor dezelfde baas. Als gevolg van jobhoppen kan het pensioen lager uitvallen dan verwacht. Zzp’ers sparen vaak onvoldoende voor hun oude dag.

Denk eens na: wat geeft jou voldoening?

Volgens Huijg is het in elk geval belangrijk om je goed voor te bereiden op je pensioen. Voor wie er alleen niet uitkomt, zijn er cursussen zoals Afscheid van Arbeid/Pensioen in Zicht. Soms worden deze door de werkgever vergoed. Wat je ook kunt doen is de hulp inschakelen van een coach. Huijg: ‘Denk erover na wat jou voldoening geeft in je werk en gebruik die kennis om je leven in te richten nadat je met pensioen ben gegaan. Biedt je werk je veel kansen om je te ontwikkelen, verdiep je dan eens in opleidingen of cursussen die je na je pensioen zou willen doen.’