Knutselvlees

Een veel gehoord bezwaar tegen vleesvervangers is dat het ‘knutselvlees’ is. Dat is waar: op de ingrediëntenlijst vind je veel bindmiddelen, verdikkingsmiddelen, stabilisatoren en smaakmakers. Al deze toevoegingen zijn overigens niet ongezond. Vergeet niet dat ook vleeswaren als worst en paté behoorlijk bewerkt zijn en bijvoorbeeld veel conserveermiddelen bevatten. 

Is het wel gezond?

De meeste ‘echte’ vleeswaren bevatten flink wat verzadigd vet en zout, niet erg gezond dus. De vegetarische vervangers zijn over het algemeen minder vet en het vet dat er wél in zit, is vooral gezond, onverzadigd vet. Zo bevat ‘gewone’ salami rond de 30% vet, waarvan ongeveer de helft verzadigd.
De AH vegan salami bevat iets meer dan 10% vet, waarvan maar 1,3% verzadigd is. Uitzondering is de Kips paté: daarvan bevat de vega versie zelfs iets meer verzadigd vet dan de ‘echte’ paté. De meeste vega vleeswaren zijn minder zout, bijvoorbeeld 1,55% zout in de vega salami tegenover ruim 3% in de ‘echte’ salami, maar dat wil niet zeggen dat ze ‘zoutarm’ zijn. Zout is een belangrijke smaakmaker en fabrikanten gebruiken het graag. Minder zoute vleeswaren, vega of niet, worden over het algemeen ook minder lekker gevonden.

Ten slotte moet een volwaardige vleesvervanger ongeveer net zo veel eiwit, vitamine B12 en ijzer bevatten als echt vlees. Aan drie van de vleesvervangers was vitamine B12 en/of ijzer toegevoegd. Het eiwitgehalte is over het algemeen wat lager dan van ‘echt’ vlees, op de kreet ‘rijk aan eiwit’ kun je dus niet afgaan. Zo bevat kipfilet maar liefst 20% eiwit; de vegetarische versies kwamen niet veel verder dan een kleine 9%. De meeste Nederlanders krijgen meer eiwit binnen dan ze nodig hebben, en genoeg B12 en ijzer. Maar voor mensen die puur plantaardig eten, dus vegan, is het wel belangrijk om hier op te letten. 

Hoe duurzaam is het?

Plantaardige producten zijn vrijwel altijd een stuk duurzamer dan producten waar vlees of andere dierlijke bestanddelen in zijn verwerkt. De stikstof- en broeikasgasuitstoot is veel lager, voor de productie is minder energie en land nodig en de productie gaat niet gepaard met dierenleed. Aan de andere kant is het productieproces van vegetarische vleeswaren, zeker van de plakjes, behoorlijk complex en daardoor belastender voor het milieu dan ‘simpel’ vegetarisch broodbeleg zoals pindakaas, notenspread of hummus.

Verder hangt de duurzaamheid ook af van de gebruikte grondstof. Voor soja voor menselijke consumptie worden geen bossen gekapt en ook rijst, tarwe en zeker erwten, de basis van de andere vleesvervangers, zijn behoorlijk duurzame grondstoffen. Uitzondering is de filet américain van Smaeckt: die bestaat voor bijna de helft uit melkeiwit en heeft daardoor een klimaatbelasting die in de buurt komt van kaas en kippenvlees. Ook de vegetarische kipfilet van Garden Gourmet bevat melkeiwit, maar dat is maar een paar procent. Zulke vleeswaren zijn ook niet puur plantaardig, vegan, maar wel vegetarisch. Opvallend is dat geen van de geteste producten palmolie bevat, maar duurzamere alternatieven als raapzaad-, koolzaad- en zonnebloemolie.  Alleen de Kips paté bevat wat kokosolie.