Het perfecte leven bestaat niet

We fantaseren over een gelukkig bestaan. We willen alles wat anderen op social media laten zien. Je zou bijna vergeten dat het perfecte leven niet bestaat.

We weten heus wel dat we meer moeten bewegen, stoppen met roken en minderen met alcohol. En dat we hoffelijker moeten zijn in het verkeer, minder leugentjes om bestwil verkopen en de coronaregels nog beter in acht moeten nemen. De wil is er… Maar dan de praktijk. Eén biertje mag toch wel? Sporten kan ook volgende week nog. En het zou bepaald ongezellig zijn om die oude vrienden op de bruiloft niet te knuffelen.

Goede voornemens maken is makkelijk, maar ze uitvoeren is een andere zaak. Uit psychologisch onderzoek is gebleken dat een kwart van de mensen die een goede gewoonte probeert aan te leren, daar al na een week mee stopt. Na een jaar heeft maar liefst tachtig procent er de brui aan gegeven. Daar zijn allerlei verklaringen voor bedacht. Zo zou de wil een soort mentale spier zijn die uitgeput kan raken. We kunnen de eerste, en misschien ook nog wel de tweede sigaret afslaan, maar als we de derde krijgen aangeboden, gaan we voor de bijl.

Waarom zijn we zo gefocust op het perfecte plaatje van onszelf? En laten we ons zo graag manipuleren?

Andere onderzoekers wijten ons gebrek aan ruggengraat aan social media. Voortdurend worden we geprikkeld om nieuwe dingen te willen. Kijk hem! Kijk haar! Dat wil ik ook en ik wil het nu! Zo werkt het helaas niet. Een gezond en verstandig leven werpt pas na enige tijd zijn vruchten af. In de tussentijd hebben influencers en gepersonaliseerde reclames ons al duizendmaal verleid om snelle bevrediging te zoeken.

Het is niet moeilijk om ons te verleiden. Verkopers hoeven ons alleen maar ideaalbeelden voor te spiegelen. De tevreden vader en moeder van het gelukkige gezin, de stoere cowboy of de trendy hipster: zodra we iemand zien die lijkt op wie we willen zijn, happen we meteen toe. Kopen!
Waarom zijn we zo gefocust op het perfecte plaatje van onszelf dat we ons laten manipuleren door anderen.

Morgen komt alles goed, denkt Kevin

Kevin heeft het zo druk dat hij doordeweeks vaak alleen maar even thuis is om kort te slapen, een douche te nemen en schone kleren aan te trekken. In het weekend zit hij aan de keukentafel achter zijn laptop. Zijn vriendin Nadia, die er normale kantooruren op nahoudt, voelt dat ze van elkaar vervreemden. Wie is die man die op zondag zijn powerbank komt opladen? ‘Ik mis jou ook, maar je weet toch dat dit nog maar drie jaar duurt?’ zegt Kevin tegen haar. ‘Als ik dit contract heb uitgediend, zijn we financieel onafhankelijk. Dan kunnen we samen doen wat we willen.’

Morgen (nou ja, over drie jaar) breekt het perfecte leven aan dat Kevin voor ogen heeft. Zijn focus op onafhankelijkheid verdringt de alledaagse realiteit. Kevin ziet niet dat vooral zijn baas profiteert van zijn harde werken. Hij vergeet de woede-aanvallen die zijn relatie onder druk zetten en de huilbuien die hem overvallen als hij in zijn eentje achter het stuur zit. Want morgen…

We hebben allemaal zo’n ‘morgen’ voor ogen. Morgen zijn we rijk en beroemd, of gelukkig met een partner, twee kinderen en een labrador. Morgen hebben we dat boek geschreven, zijn we baas van de afdeling, of hebben we een eigen zaak. Morgen zijn we vrij, blij en tevreden. Volgens bestsellerschrijver en psychoblogger Mark Manson maken we ons veel te druk om zulke fantasieën over geld, macht, status en roem. We jagen spookbeelden na die moeten verhullen dat we geen perfecte mensen zijn.

Zo laat je je perfecte zelfbeeld los

  • Schrijf op wie je beste, perfecte zelf is. Hoe zou je willen zijn als je alles onder controle zou hebben? Stop het briefje met je perfecte zelf in een la, of begraaf het in de tuin: neem er afscheid van.

  • Zeg elke dag een keer ja tegen een voorstel dat een ander doet. Probeer verder te gaan dan ‘Ja, ik wil graag koffie’. Leer om je over te geven aan wat er gebeurt buiten jouw controle om.

  • Neem simpele besluiten met behulp van een dobbelsteen: bij even getallen eten we vegetarisch, bij oneven worst. Laat de controle los en zie wat het toeval je brengt

Bepaal je zelf je lot?

Daar komt bij dat we leven in een egocentrische, beschermende bubbel. Deze bubbel bestaat uit de aanname dat we volledige controle hebben over ons leven. Net als Bruce Willis in zijn films bepalen we uiteindelijk helemaal zelf ons lot. Psychologen noemen dit locus of control: mensen die menen dat ze zelf hun leven kunnen bepalen, voelen zich veiliger en zekerder van zichzelf dan degenen die menen dat ze zijn overgeleverd aan de schikgodinnen. In dit mechanisme schuilt de echte reden waarom we ons niet goed houden aan de coronaregels, te veel vet eten en blijven roken. Het voelt bedreigend om te doen wat een ander (de dokter, de premier) zegt, omdat je daarmee de controle over je leven verliest. We blijven liever de regisseur van ons eigen leven dan dat we verstandige raad aannemen. Of dat we toegeven dat we in een bubbel leven.

Wat is er mis met een oud bankstel als je daarop kunt zitten met de vriendin die van je houdt?

Want de focus op een perfect ideaal en op het controleren van ons leven is uiteindelijk niet houdbaar. Het echte leven haalt ons rechts in. In de spiegel verschijnen rimpels en vlekken. Geliefden worden zomaar verliefd op een ander. We komen niet zover in ons vakgebied als we ooit hebben gedroomd. En er breekt een pandemie uit die ons berooft van onze baan en onze gezondheid en vrijheid. Zelfs als we ons in een gelukkige, duurzame relatie kunnen verheugen en de successen aaneenrijgen op ons werk komt het moment waarop we ons afvragen: is dit het dan? Zit er echt niet meer in het vat? Op dat moment dringt het tot ons door dat de gewoonte om altijd maar te streven naar perfectie datgene is wat ons ongelukkig maakt. Dan zit er niets anders op dan te kijken naar de realiteit die we altijd hebben verwaarloosd. We moeten kijken naar onszelf.

Heleen is het zicht kwijt op de realiteit

Heleen is net begonnen als lerares op een middelbare school, maar net als bij alle vorige banen voelt ze de spanning alweer oplopen. ‘Ik kan maar moeilijk aarden. Andere docenten vinden me vreemd. De leerlingen lachen me uit.’ Als kind is Heleen gepest om haar uiterlijk, ze was dat rare dikke meisje met rood haar en een brilletje. ‘Ik voel me, net als vroeger, een buitenstaander. Ben ik soms te oud geworden voor dit vak?’ Eerder had Heleen chronische hoofdpijn en een hernia, nu is ze bang voor een burn-out. Heleen wijst graag naar anderen: naar collega’s die afstandelijk doen en naar leerlingen die niet luisteren. Maar de waarheid is: ze ziet er echt een beetje vreemd uit. Om haar dikke buik te verbergen draagt ze wijde jurken en tunieken met bonte patronen en felle kleuren. Bovendien gedraagt ze zich merkwaardig. Omdat ze niemand vertrouwt, laat ze niemand binnen. Toenaderingspogingen beantwoordt ze met een cynische sneer. Als leerlingen zitten te kletsen, vat ze dat altijd op als een persoonlijke aanval.

In plaats van elke dag van alles te moeten, verleg je de focus naar wat je echt wilt en echt kunt.

Net als Kevin wordt Heleen het zicht op deze realiteit ontnomen door haar focus op een ideaalbeeld. Ze is zo druk bezig met aardig gevonden te worden – al sinds ze werd gepest als klein meisje – dat ze niet gewoon zichzelf mag zijn. Want wat is er mis met een vrouw die dikker is dan gemiddeld en die van gele jurken houdt? Wat is er mis met een lerares die soms moeite heeft om orde te houden in de klas? Hetzelfde geldt voor Kevin: waarom mag hij niet een beetje arm zijn, zoals wij allemaal? Wat is er mis met een tweedehands auto, of met een oud bankstel als hij daarop kan zitten met de vriendin die van hem houdt? De enige manier waarop Kevin en Heleen, en alle anderen die beginnen te vermoeden dat ze nooit perfect zullen zijn, hun problemen kunnen oplossen, is door het perfecte beeld van zichzelf los te laten.

Op je dooie gemak bereik je meer

Deze gedachte dringt ook door tot de mainstream media. In haar eigen tijdschrift poseerde Linda de Mol in bikini, met lovehandles en al. Tv-kok Miljuschka Witzenhausen maakte de vierdelige documentaire #eerlijkefoto over het negatieve zelfbeeld van vrouwen. Haar boodschap: je bent niet perfect. Nou en?! Het doel van deze eerlijk-zijn-over-jezelf-beweging is het wegnemen van de stress die hoort bij het streven naar perfectie. Wie tevreden kan zijn over zichzelf ondanks een buikje en wallen onder de ogen, ondanks een gebrek aan luxeartikelen en een glanzende carrière, die hoeft zich niet langer zo vreselijk druk te maken over alles. Dat is ook de conclusie van Mark Manson: als de druk wegvalt om je leven perfect onder controle te houden, kun je op je dooie gemak meer bereiken dan je ooit voor mogelijk hield. Kevin bewees dit door met zijn baas te gaan praten over zijn wurgcontract.

Hij verwachtte onmiddellijk te zullen worden ontslagen, maar het tegendeel gebeurde. Zijn baas had het al zien aankomen en zei dat ze graag over betere arbeidsvoorwaarden wilde praten, omdat ze Kevin graag wilde behouden voor de zaak. Voortaan kon Kevin meer thuis zijn, wat zijn relatie met Nadia sterk verbeterde en zijn stressniveau deed dalen. Ook Heleen gooide het roer om. In plaats van boos te worden op anderen als ze zich buitengesloten voelde, beschouwde ze dit gevoel voortaan als een signaal om zich anders te gedragen. Bijvoorbeeld om toenadering te zoeken tot haar collega’s. In de lerarenkamer ging ze naast hen zitten in plaats van in een hoekje te zitten mokken. In de klas vroeg ze leerlingen waarover ze aan het kletsen waren, in plaats van straf uit te delen en zich impopulair te maken. Na enkele maanden was er van haar frustraties weinig over. De kans op een burn-out was geslonken tot nul.

Vergeet het spookbeeld van je eigen perfectie

Het beste is de vijand van het goede, zo gaat het gezegde. Natuurlijk kun je je leven lang blijven streven naar controle en je kunt altijd proberen om een beter mens te zijn. Maar de kans is groot dat je dan eindigt als een gefrustreerd mens. Je hebt nu eenmaal niet overal controle over en je bent nu eenmaal niet perfect. Wie deze gedachte kan toelaten zal merken dat veel ‘moetens’ wegvallen. In plaats van elke dag van alles te moeten kun je de focus verleggen naar wat je echt wilt en wat je echt kunt. Vergeet het spookbeeld van je eigen perfectie en durf in de spiegel te kijken. Wie weet zie je dan een echt mens.

Bronnen

Lees meer over: Gezonde geest

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu