Wat kun je doen tegen financiële stress?

Geld staat hoog in onze pieker-top 10. Over ons werk liggen we het meest wakker. Op de voet gevolgd door geldzorgen. Gelukkig kun je wat doen tegen dat gepieker over geld.

Kunnen we nog wel op vakantie na die dure autoreparatie? Twee studerende kinderen: hoe gaan we dat ­financieel rondbreien? En sparen we wel genoeg voor later? Veel Nederlanders liggen ’s nachts te piekeren over geld. Over ons werk tobben we het vaakst, geldzorgen staan op nummer twee van de dingen die ons uit onze slaap houden. Of je ’s nachts wakker ligt over geld, heeft niet alleen te maken met het bedrag dat op je bankrekening staat, maar vooral met je financiële zelfvertrouwen. Het gevoel dat je controle hebt over je geldzaken blijkt een belangrijke voorwaarde voor een goede nachtrust.

Zorgen over later

Een op de drie Nederlanders is bezorgd over zijn financiën, zo blijkt uit recent onderzoek van de Volksbank. ‘Nederlanders maken zich vooral zorgen over later. Ze piekeren over grote uitgaven, hun pensioen en hun baanzekerheid’, zegt Jasper Nienhuijs van de Volksbank. Al dat getob is niet goed voor ons: geldsores ­hebben een grote impact op ons geluk. Nienhuijs: ‘Financiële bezorgdheid heeft meer invloed op ons geluk dan ons inkomen of het aantal ­vrienden dat we hebben.’

Onder die piekeraars zitten ook mensen met een prima salaris. Van de mensen met bovenmodale inkomens kampt een kwart met geldzorgen. Bij inkomens die minder dan modaal zijn gaat dat logischerwijs om meer mensen, namelijk 42 procent. ‘Mensen met een lager inkomen hebben vaak minder achter de hand. Dat kan onrust opleveren. Maar wie meer verdient, heeft vaak een grotere hypotheek en hogere vaste lasten, en dat kan ook tot zorgen leiden’, verklaart Nienhuijs.

Het gevoel dat je de controle verliest

Geld staat zo hoog in de pieker-top 10 omdat het raakt aan onze bestaanszekerheid, zegt psychotherapeute Carien Karsten, auteur van het boek Daar ga ik weer! over stress. ­‘Piekeren is een vorm van angst. We hebben doem­gedachten die vaak niet zo rationeel zijn. De behoefte om voor jezelf en je gezin te ­kunnen zorgen zit diepgeworteld in de mens. Het gevoel dat je controle verliest en niet genoeg geld hebt, kan veel stress veroorzaken.’ Dat die angst zich vaak ’s nachts uit, komt volgens Karsten omdat we dan geen afleiding hebben. ‘Overdag zitten we in de regelstand. Maar ’s nachts krijgt het gedeelte van het brein dat over emoties gaat meer ruimte. Ook is er geen zintuiglijke afleiding: het is stil en donker waardoor je je gedachten volledig kunt laten gaan.’

Kom je niet los van piekergedachten dan kan het, volgens de psychotherapeute, helpen om ’s nachts afleiding te zoeken door even een boek of tijdschrift te lezen. Sommige mensen zijn gebaat bij een ‘mind dump’, tipt Karsten. ‘Je schrijft dan op wat er allemaal in je hoofd omgaat. Gewoon vrij associëren. Het kan helpen om je hoofd leeg te maken, waardoor je beter kunt ontspannen. Neem hier een kwartiertje voor, aan het begin van de avond.’ Een andere oefening, die kan ontstressen, is: bedenk wat het ergste is dat er kan gebeuren. ‘Vaak blijkt dat mee te vallen. We leven in Nederland in een verzorgingsstaat. De kans dat je in Nederland op straat komt te staan met je gezin is heel klein.’

Zet alles op een rijtje

Ga aan de slag met de oorzaak van je financiële zorgen. Dat begint met het creëren van een goed financieel overzicht. ‘Mensen worden onzeker als ze niet weten hoe ze ervoor staan, en dat veroorzaakt stress. Inzicht is de basis voor rust’, stelt econoom Frank Kalshoven. Op de website van het Nibud staan goede tips hoe je meer inzicht krijgt in je geld­zaken. Dit begint met het op orde brengen van je ­administratie, maar dat is niet voldoende. Wie daadwerkelijk inzicht in zijn financiën wil ­krijgen, moet een begroting maken: een overzicht van je inkomsten en uitgaven. Omdat niet iedere maand hetzelfde is, kun je het best een jaarbegroting maken. Dan krijg je ook een ­goede indruk van de goedkope en dure ­maanden.

Ook wil je inzicht krijgen in je vermogen. Bouw je pensioen op? Is er spaargeld? Heb je een hypotheek? Het doel is om erachter te komen of je voldoende geld achter de hand hebt. Want ook dat kan zorgen wegnemen. Kalshoven: ‘Iedereen zou minstens vijfduizend euro ­achter de hand moeten hebben voor financiële tegenvallers. Ik begrijp dat dat voor sommige mensen veel geld is, maar als je auto en je wasmachine tegelijk kapot gaan, ben je zo een paar duizend euro verder. Heb je een onregelmatig inkomen, dan heb je in het ideale geval zelfs een spaarpot van zo’n twintigduizend euro. Dan kom je niet in problemen als je een paar maanden geen inkomen hebt.’

Tijd voor actie

Nu is het tijd om de feiten te beoordelen. Wellicht valt het allemaal reuze mee. Dan kun je rustig gaan slapen. Zo niet, dan is het tijd voor actie. Er zijn allerlei oplossingen denkbaar: meer werken, een andere baan zoeken, spullen verkopen of een lening afsluiten bij familie. ‘Vaak betekent het ook dat je je consumptiegedrag moet aanpassen. Dat kan pijn doen. Maar bedenk ook dat een goede nachtrust je gelukkiger maakt dan een vakantie of nieuwe telefoon’, aldus Kalshoven. Volgens Karsten is het belangrijk dat je een goed moment uitkiest om een plan te maken. En neem er de tijd voor. ‘Ga er, eventueel samen met iemand, speciaal voor zitten, en probeer niet tussen de bedrijven door allerlei oplossingen te verzinnen.’=

Ernstige betalingsproblemen

Soms zijn de geldproblemen zo groot dat een oplossing vinden lastig is. In Nederland zijn 360.000 huishoudens met ernstige betalingsproblemen, Dit zijn mensen bij wie bijvoorbeeld de energie is afgesloten, of bij wie beslag op het loon is gelegd. Het Nibud raadt hun aan zo snel mogelijk hulp te zoeken. Bijvoorbeeld bij een maatschappelijk werker of schuldhulpverlener van de gemeente. Wie eenmaal ­ernstige betaalproblemen heeft, komt daar vaak in zijn eentje niet meer uit. Dat komt ook doordat chronische stress door geldzorgen het denkvermogen aantast.

Geldzorgen vragen zoveel van het brein dat er ­weinig denkruimte blijft voor andere zaken, zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. ­Mensen met geldstress hebben daardoor vaker de ­neiging om bij de dag te leven in plaats van zich te richten op de toekomst. Een slechte nachtrust tast bovendien het ­concentratievermogen aan, waardoor het alleen nog maar lastiger wordt om goede beslissingen te nemen. Grip op je ­financiën is dus niet alleen de basis voor een goede nachtrust. Andersom is goed slapen ook een voorwaarde om meer controle te krijgen over je geldzaken.

Lees ook deze bijlage

Wakker liggen van de schulden

Wakker liggen van de schulden

Zowel Diana als Raymond hebben geldzorgen of geldzorgen gehad. Beide liggen ’s nachts nog vaak wakker over alle rekeningen die op de mat vallen.

Verder lezen