Cancelcultuur: Jij bent af

In haar radioprogramma praat Mischa met mensen die door anderen met de nek worden aangekeken omdat ze ooit iets hebben gedaan of gezegd waardoor ze zijn gecanceld. Dit is haar pleidooi voor vergevingsgezindheid.

Als kind heb je het waarschijnlijk voor het eerst te horen gekregen tijdens tikkertje. Je was net niet snel genoeg, je voeten deden niet wat je hoofd wilde, kozen precies de richting van degene die je juist moest vermijden.

Of tijdens stoelendans. Het contrast tussen vrolijk rond hupsen op dat ene liedje, de plotselinge stilte, de stress, en dan ontdekken dat alle anderen een stoel hebben gevonden en jij als enige nog rechtop staat, verloren om je heen kijkend. In beide gevallen vervolgens het verplichte afdruipen, met hangende schouders zo onopvallend mogelijk het speelveld verlaten en daarna toekijken hoe de rest wel doorgaat, plezier heeft en het verder schopt dan jij. 

‘Jij bent af.’ Drie woorden. Als je ze als kind hoort, hebben ze weinig consequenties. Er komt snel weer een nieuw potje stoelendans of tikkertje. Als je ze als volwassene hoort, zijn de gevolgen meestal groter. Dat mensen je niet meer serieus nemen, dat je niet meer je beroep kunt uitoefenen, dat je wordt doodgezwegen.

De cancelcultuur viert hoogtij. Eén verkeerde opmerking op social media, op tv, op de radio, in een interview, kan er al voor zorgen dat je niet meer mag meedoen. Dat je af bent. Logisch dat mensen voorzichtiger worden met wat ze hardop zeggen of schrijven. 

Lees ook deze bijlage

We doen alles voor likes, hartjes en volgers. Waarom?

We doen alles voor likes, hartjes en volgers. Waarom?

Mensen onthullen net zoveel over zichzelf op social media als bij een therapeut. Waarom doen we dat in vredesnaam?

Verder lezen

In mijn dagelijkse Radio 1-programma MISCHA! interview ik mensen die zich anno 2022 nog wél durven uit te spreken. Die allang ‘af’ zijn volgens sommigen of die weten dat er een reële kans is dat ze op een dag af zijn, maar die dat risico durven te nemen. Gelukkig maar. Als we allemaal bang zijn om hardop te zeggen wat we écht vinden, dan kan er ook geen publiek debat meer plaatsvinden. Als we niet met elkaar bespreken wat krom is, weten we op den duur ook niet meer wat recht is. 

Met wie ik de afgelopen periode een open gesprek ben aangegaan? Maurice de Hond. Hij is af, omdat hij blunderde in de Deventer Moordzaak. Viroloog Marc van Ranst is af bij de antivaxxers. Oud-politicus Arend Jan Boekestijn was af toen hij een onhandige opmerking over spleetogen maakte. Schrijver Herman Brusselmans is af, omdat hij het beledigen van mensen tot een soort kunst heeft verheven. Oud-wielrenner Thomas Dekker was af toen hij op doping werd betrapt. Ik praat met deze mensen, omdat ik ervan overtuigd ben dat de kracht van een gesprek duizendmaal groter is dan het simpelweg uitbannen van andersdenkenden of het in een hoek zetten van mensen die ooit een fout hebben begaan. 

Barack Obama zei het drie jaar geleden al: ‘Als ik op twitter schrijf hoe je iets niet goed hebt gedaan of dat je een verkeerd woord hebt gebruikt, dan kan ik achterover leunen en een heel goed gevoel over mezelf hebben. Kijk mij eens woke zijn. Maar dat is geen activisme. Dat zorgt niet voor verandering. Dat is slechts met stenen gooien en dat brengt je niet verder.’ 

De lijst met mensen die gecanceld zijn, wordt met de dag langer. Als we met deze vaart doorgaan met elkaar cancelen, dan komt er een dag waarop er meer mensen gecanceld zijn dan niet gecanceld. Precies daarom wil ik hier een pleidooi houden voor meer vergevingsgezindheid. We maken allemaal fouten. Natuurlijk moeten we die met elkaar bespreken, zodat we ervan kunnen leren. Maar als we iedereen die een fout maakt, een verkeerde inschatting maakt, een onhandig woord uit, bekogelen met stenen en doodzwijgen, daar komen we niet verder mee.

Net zoals er nu mensen opstaan om anderen terecht te wijzen, hoop ik dat er de komende tijd meer mensen zullen opstaan om te vergeven. Ik weet dat het niet gemakkelijk is. Het vereist dat je je ego even opzijzet. Dat je een beroep doet op de zachtheid binnenin jezelf. Dat je je even volledig verplaatst in de ander. Ik begin wel. Mochten jullie in de nabije toekomst een uitglijder maken, iets ontzettend stoms zeggen, iets ongelofelijk lomps doen, ik vergeef jullie. En ik weet zeker dat ik van jullie uitglijder zal leren. En ik hoop dat jullie hetzelfde met mij zullen doen.