Gif in de groente

Culinair onderzoeksjournalist Loethe Olthuis weet alles van gezond eten en diëten. In deze rubriek bespreekt ze voeding en alles wat daar bij komt kijken. Dit keer gaat het over bestrijdingsmiddelen: hoe slecht zijn die voor mens en milieu?

Hoe zit het met bestrijdingsmiddelen op Nederlandse groenten en fruit?

Nederland is lid van de Europese Unie en de EU-wetgeving voor bestrijdingsmiddelen is behoorlijk streng. Er zijn zowel strikte regels voor het gebruik van bestrijdingsmiddelen tijdens de teelt, als strenge normen voor de hoeveelheid ‘residuen’ die mogen achter­blijven op groente een fruit.

Dat klinkt goed, maar hoe ongezond is het nu eigenlijk?

Er is voor ieder bestrijdingsmiddel een maximale hoeveelheid vastgesteld die nog op groente en fruit mag zitten. Die veiligheidsmarges zijn soms wel honderd keer groter dan het feitelijke gehalte aan achtergebleven stoffen. Er is bijvoorbeeld ook rekening gehouden met kinderen, ouderen en zieken. Zelfs als er nog resten van bestrijdingsmiddelen worden gevonden, is het gezondheidsrisico verwaarloosbaar klein. Volgens het Voedingscentrum is het niet of weinig eten van groenten en fruit vele malen ongezonder dan het eventueel binnenkrijgen van residuen.

Maar wordt dat wel goed gecontroleerd?

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) controleert continu op de aanwezigheid van resten bestrijdingsmiddelen. Jaarlijks worden duizenden monsters van groenten en fruit uit Nederland, Europa en daar buiten geanalyseerd en zorgvuldig bekeken op aanwezigheid van resten. Uiteindelijk voldoet 98 procent van de producten, Europees of niet, aan die strenge EU-eisen.

Zijn kasgroenten en -fruit meer bespoten dan groenten van de volle grond?

Het is net omgekeerd. De meeste Nederlandse kasgroenten worden niet of nauwelijks meer behandeld met bestrijdingsmiddelen, omdat telers de omstandigheden in de kassen precies kunnen afstellen voor optimale plantgezondheid. Als er wel iets mis is, worden steeds vaker natuurlijke bestrijders ingezet, zoals lieveheersbeestjes tegen luis of roofmijten tegen spint.

Groenten en fruit van de volle grond moeten vaak nog wel worden bespoten, denk aan aardbeien, appels, kropsla en worteltjes. Buiten zijn de omstandigheden namelijk lastiger in de hand te houden en lopen de planten meer risico om opgegeten of ziek te worden.

Moet je appels en peren schillen voordat je ze eet?

Groente en fruit schillen is eigenlijk alleen nodig om vuil eraf te wassen.

Waarom zouden we ons dan nog druk maken over bestrijdingsmiddelen?

Het grootste risico van bestrijdingsmiddelen zit hem vooral in het effect op onze leefomgeving, het milieu en de biodiversiteit. Veel bestrijdingsmiddelen komen terecht in de grond of het water en zijn ook giftig voor bodemleven, vissen, vogels, andere dieren en mensen. Zoals het anti-onkruidmiddel glyfosaat. Dat mag nu niet meer gebruikt worden door consumenten (in de tuin), maar nog wel in de landbouw.

Zijn er nog andere schadelijke middelen op de markt?

Helaas wel. De landbouwsector en de fabrikanten van bestrijdingsmiddelen zijn niet altijd blij met de strenge regelgeving en oefenen veel druk uit. Zo is het nog steeds niet gelukt om de zogenaamde neonicotinoïden te verbieden, dat zijn effectieve anti-insectenmiddelen. Neonicotinoïden zijn namelijk ook enorm giftig voor vogels die insecten eten en voor bestuivende insecten zoals bijen, hommels en vlinders. Het middel komt ook terecht in nectar en stuifmeel.

Wat voor middelen zijn er eigenlijk?

Er zijn verschillende middelen: het ene beschermt bijvoorbeeld tegen schimmels, het andere tegen insectenvraat. De toe­lating van bestrijdingsmiddelen is geregeld in Europese en Nederlandse wetgeving en kan alleen nadat de gezondheids- en milieu­risico’s zijn beoordeeld, en is aangetoond dat het middel goed werkt. De in de EU toegestane middelen kun je vinden op de site van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Op de site van de Rijksoverheid, het RIVM en de NVWA vind je informatie over in Nederland gebruikte bestrijdingsmiddelen.

Kun je toch het beste biologische producten eten?

Voor je gezondheid maakt het niet veel uit, maar voor het milieu wel. Bij biologische groente en fruit worden zo veel mogelijk natuurlijke bestrijdingsmethoden gebruikt, zoals wieden, het gezond houden van de bodem, vruchtwisseling en natuurlijke bestrijders. Alleen voor bestrijding van ziekten is een klein aantal natuurlijke middelen toegestaan. Dat maakt biologische teelt intensiever en kostbaarder. Daardoor zijn biologische groenten en fruit duurder.