Getipt door de experts: Avontuurlijke voettochten

De wandelexperts selecteerden vier avontuurlijke zomerwandelingen. Struinen door de Vesting-driehoek, op excursie door een oerlandschap, wandelen langs het mysterieuze Hilligenpad en je verbazen op de Zandmotor, waar de natuur steeds verandert. 

Sarah-Mie Luyckx schrijft onder meer voor dagblad Trouw en Radar+ over wandelen, en is heel enthousiast over de gevarieerde Struintocht door de Vestigingdriehoek (19 kilometer) vanuit Gorinchem, die je eventueel kunt halveren.

‘Tijdens deze rivierwandeling doe je in één dag drie provincies aan, pak je een paar pontjes, loop je door nieuwe natuur en over stille strandjes. Ook bezoek je belangrijk historisch erfgoed. Toegegeven: het is een hele tippel. Maar wie met ongeveer de helft genoegen neemt, pakt bij Slot Loevestein het veer naar Fort Vuren, en loopt vanaf daar terug naar Gorinchem, het startpunt van deze Struintocht. Dit oude, goed bewaarde vestingstadje heeft een puik centrum.

En ook het parkachtige gebied ‘Buiten de Waterpoort’ – met uitzicht op de rivier de Merwede – is prachtig. Daar neem je de pont of watertaxi naar het historische haventje van Woudrichem, een dot van een vestingplaatsje. Iets verderop ga je met het voet- en fietsveertje over de Afgedamde Maas, waarna het een kippeneindje lopen is naar Slot Loevestein. Een stoere burcht, die met Gorinchem en Woudrichem de zogenoemde Vestingdriehoek vormde: onderdeel van de 19e-eeuwse Nieuwe Hollandse Waterlinie, een 85 kilometer lang verdedigingswerk dat deze zomer de Unesco-status hoopt te krijgen.

Loevestein staat dit jaar bovendien extra in de schijnwerpers: het is exact vier eeuwen geleden dat rechtsgeleerde Hugo de Groot, die er om zijn vooruitstrevende gedachtengoed gevangenzat, in een boekenkist ontsnapte. Bij Loevestein kussen de provincies Zuid-Holland, Brabant en Gelderland elkaar, en smelten Maas en Waal samen in de Merwede.

Op dit punt kun je de oversteek maken naar Fort Vuren, en de route dus flink inkorten. Diehards die doorgaan, worden beloond. Zij wandelen door het Munnikenland: een ruig uiterwaardengebied met strandjes, nevengeulen en loslopende konikpaarden en rode geuzen (runderen), waar nieuwe natuur vrij spel krijgt. Daarna ga je met het autoveer Brakel-Herwijnen naar de overkant voor de terugtocht. Ook dan struin je langs stille rivierstrandjes en kom je langs het lieflijke buurtschap Dalem, waarvan de kerk aan de dijk is vastgeplakt.

Info: struingids.nl/struintocht-door-de-vestingdriehoek

---

Carla van Dueren den Hollander is coördinator/ gids bij het bezoekerscentrum het Verdronken land van Saeftinghe. Ze tipt een excursie of zelfstandige wandeling door de brakwaterwildernis van Zeeuws-Vlaanderen.

‘Het Verdronken land van Saeftinghe ligt op de scheidslijn van de open zeearm Westerschelde en rivier de Schelde en is qua omvang en schoonheid uniek in Noordwest-Europa. Nergens vind je zo’n groot gebied met brak water dat tijdens eb droog komt te liggen. Omdat het hoge tij wandelaars kan verrassen, is een groot gedeelte afgesloten voor het publiek, maar met de gidsen van het Zeeuwse Landschap is het op een veilige manier te bezoeken. Kijk je in westelijke richting, dan zie je kilometers oerlandschap dat middeleeuws aandoet. En aan de oostelijke horizon is het industriële landschap van de Antwerpse haven. Een bijzonder contrast.

Het Natura 2000-natuurgebied, bezaaid met schorren, slikken en geulen, werd ooit bewoond. Er waren vier dorpen, waaronder Saeftinghe, die werden geteisterd door ettelijke stormvloeden. Telkens werd de schade weer hersteld, maar toen de dijken werden doorgestoken tijdens de Tachtigjarige Oorlog, ging het gebied voorgoed kopje-onder. 

Oer-landschap dat middeleeuws aandoet, bijzondere flora, roofvogels, een wandeling door deze brakwaterwildernis vergeet je niet

Nog altijd geeft de modder geheimen prijs van de voormalige bewoning. Mensen vinden vaak eeuwenoude potscherven, kloostermoppen, en ook menselijke resten. Zoals het Skelet van Jetje: het ongeveer duizend jaar oude geraamte van een 35-jarige man, dat tijdens een schoolexcursie werd ontdekt door een meisje. Het is te zien in ons bezoekerscentrum. Ook vanwege de flora en fauna is het gebied speciaal. Er groeien eetbare planten die alleen voorkomen op zilte grond, zoals lamsoor en zeekraal. Daarbij is het een paradijs voor grote roofvogelsoorten als de bruine kiekendief, én voor kleine rietvogels, waaronder de baardman en de nóg mooiere blauwborst. Ook heb je kans dat je zeehonden ziet zwemmen in de geulen als het vloed wordt.

Een excursie in het Verdronken land van Saeftinghe kun je vergelijken met wadlopen, al is het intensiever, want de geulen zijn dieper en de modder zachter. Het is dus een pittige onderneming. Als je het rustiger aan wilt doen, dan kun je op eigen houtje twee korte gemarkeerde wandelingen doen, die ook tijdens vloed te belopen zijn.

Langs het gebied loopt een 13 kilometer lange zeedijk, vanwaaraf je alles goed kunt zien. Wie de kortere wandeling doet, kan het Belgische plaatsje Doel bezoeken. Dit spookdorpje heeft eens moeten wijken voor de uitbreiding van de Antwerpse havens, maar wordt nog altijd door een aantal mensen bewoond. De nagenoeg verlaten straten en huizen zijn versierd met kunstzinnige graffiti.’

Een excursie in het Verdronken land van Saeftinghe van gemiddeld 3 uur kost voor volwassenen € 10, en voor kinderen € 5. Info & boekingen: saeftinghe.eu

---

Michael Sijbom is directeur van Landschap Overijssel. Hij vindt vooral de tweede etappe (circa 20 kilometer) van het Hilligenpad in Noordoost-Twente een aanrader.

‘Het woord ‘hilligen’ is Twents voor heilig. Onderweg kom je als je het hele pad loopt in totaal vijftig plekken tegen die te maken hebben met geloof en bijgeloof – nauw verweven met het landschap. Noordoost-Twente is al sinds mensenheugenis bewoond. De sporen daarvan vind je overal terug. Bijvoorbeeld rooms-katholieke kapelletjes op plekken waar eens Germaanse goden werden vereerd. Zo werd rond de zevende eeuw geprobeerd de plaatselijke bevolking te bekeren tot het christendom.

Twente is een opvallend mystiek gebied. Het heuvelachtige landschap – ontstaan in de voorlaatste IJstijd – draagt daaraan bij. Evenals de duizenden jaren oude grafheuvels, waar al in de prehistorie mensen hun doden begroeven. Deze grafheuvels schijnen op leilijnen te liggen; energiebanen die sommigen sterk ervaren. Ook de in de heuvels spontaan opborrelende bronnetjes, waaruit kabbelende beekjes zijn ontstaan, geven het landschap iets mysterieus. Mensen hebben in Noordoost-Twente vaak het gevoel in Engeland of Wales te zijn. Ook dankzij de kleine akkers omringd met houtwallen.

Twente is een oeroud landschap dat als mystiek wordt ervaren. je vindt er grafheuvels, leilijnen en mysterieuze bronnetjes

Door de heuvels is het soms best even klimmen op het in totaal 98 kilometer tellende pad dat is opgedeeld in vijf dagetappes. Zelf vind ik vooral dag nummer 2 een aanrader. Die begint in het dorp De Lutte bij de Mariakapel op de Tankenberg, het hoogste punt van Twente waar eveneens allerlei leilijnen schijnen te lopen. Ook gaat de route langs de Sproakstee: een kring van enorme keien waar in de middeleeuwen recht werd gesproken. Sommige veroordeelden belandden er aan de galg, waarvan een replica is neergezet. Volgens de eeuwenoude legenden leefden sommige opgehangen vrouwen voort als de spookachtige Witte Wieven.

Slot van de wandeldag is de Belvedère: het uitzicht op de Paasberg, waarvandaan je weer terugloopt naar het beginpunt. In tegenstelling tot de Tankenberg is die niet geplaveid, waardoor de klim door de bossen behoorlijk inspannend is. Maar de beloning is het mooiste panorama van Twente. Over de weilanden kijk je kilometers ver Duitsland in.’

De wandeling loopt van punt 9 naar punt 21 van het vijfdaagse Hilligenpad. Meer info: landschapoverijssel.nl/hilligenpad. De route is ook te vinden in de gratis app ‘Wandelen in Overijssel’.

---

Fred Spreen is boswachter bij Stichting Het Zuid-Hollands Landschap. Hij adviseert wandelen, recreëren en fietsen op/langs de Zandmotor, een stuk nieuwe kustnatuur bij Monster.

‘De Zandmotor ten zuiden van Den Haag is experimentele kustnatuur die tien jaar geleden is aangelegd om de dunne kustlijn tussen Monster en Ter Heijde te versterken. Daarvoor is met 21 miljoen kubieke meter zand een golfachtige vorm gemaakt, die zich door de wind, stroming en golven verplaatst. Zo ontstaat uiteindelijk een breder strand, waardoor het achterland beter is beschermd tegen de woeste zee.

De zandplaat is constant in beweging, wat wordt gemonitord door de camera-apparatuur op de hoge Argustoren die op de Zandmotor staat. Uiteindelijk zal die toren waarschijnlijk in zee verdwijnen.

Experimentele kunstnatuur die continu verandert, waar jonge duinen ontstaan en soms resten van een mammoet worden gevonden

Het is een aanrader om nu te gaan kijken en over een paar jaar weer eens terug te komen. Dan kun je ervaren dat het gebied er weer totaal anders bij ligt. Ook is interessant om te zien hoe de jonge duinen ontstaan. Er groeien spontaan planten als biestarwegras en helm, die het stuivende zand vasthouden. Zo ontstaan langzaam maar zeker zogenoemde embryonale duintjes. Daarbij is het een prima plek om te recreëren. Mensen die willen leren kitesurfen, oefenen op de kalme lagune die in verbinding staat met de zee. Ook wordt er in de zomer volop gevliegerd en gezwommen. En met een beetje geluk vind je er fossielen. De Zandmotor is aangelegd met zand van 10 kilometer uit de kust, waar duizenden jaren geleden land was. Zodoende worden er resten ontdekt van onder meer mammoeten en oerwisenten, die door het verstuivende zand bloot komen te liggen.

Vanaf het Haagse stadsdeel Loosduinen loopt een fietspad over de duinen, waarvandaan je een uitstekend uitzicht hebt over de Zandmotor. Ook kun je er lekker wandelen. En als je dat zat bent, loop je in ongeveer een uur richting Hoek van Holland. Dan kom je bij het plaatsje ’s-Gravenzande met de strandtent Zomertijd; een aanrader. Daarna kun je verdergaan naar de Van Dixhoorndriehoek. Een stuk duinlandschap tussen de boulevard en zee bij Hoek van Holland, dat begin jaren zeventig is aangelegd. Een mooi gebied met grijze duinen. In de natte duinvalleien barst het van de vogels, libellen en vlinders.’

Info: zuidhollandslandschap.nl/gebieden/de-zandmotor