Wandelingen met bezoek aan een moestuin

Prachtige zomerwandelingen met als prettige verrassing een moestuin. Waar je natuurlijk óók doorheen wandelt. En waar soms groente voor weinig te koop is of je je eigen boeket plukt. En altijd is er een fijne uitspanning.

• 

• 

Loon op Zand in Brabant

‘Ja, veel slakken!’, roept de vrijwilligster, terwijl ze met een lange schoffel het mos tussen de lievevrouwenbedstro vandaan peutert. ‘Maar wat doe je eraan? ’s Nachts komen ze pas tevoorschijn.’ Zo’n 65 vrijwilligers onderhouden de moestuin bij Het Witte Kasteel in Loon op Zand. Terecht zijn ze trots op hun werk, want de tuin ziet er prachtig uit. Keurige rijtjes prei, rode biet, witte ui en wortel. Her en der bloemen tussen de groentes en andersom. Paden mooi bijgehouden, bonenstokken in het gelid. Je kunt hier zo een hele middag doorbrengen: wandelen door de boomgaard, uitrusten bij de rozen, snuffelen tussen de kruiden.

De opbrengst van de tuin gaat onder andere naar Het Witte Kasteel ernaast, een elegante plek voor feesten, partijen en andersoortige bijeenkomsten.

‘Kunnen we vanaf hier een rondwandeling maken?’, vragen wij aan de tuinierster. ‘Jazeker’, zegt ze. Ze wist zich het zweet van het voorhoofd en wijst: ‘Je loopt het terrein af, twee keer rechts en daarna almaar rechtdoor. Dan kom je bij ‘t Blauwe Schaap, een leuke, nieuwe uitspanning.’ Sneller dan met zó’n belofte krijg je ons niet in de benen.

Een romantische landweg langs weilanden met vriendelijke, roodbruine koeien

De aangewezen weg blijkt een deel van het Pauwelspad, een 34 kilometer lange rondwandeling door Midden-Brabant. Wij beginnen bij knooppunt 41 en volgen de gele driehoeken naar knooppunten 16 en 55. Een romantische landweg langs een akker, door een bosje en langs weilanden met vriendelijke, roodbruine koeien. Na een halfuur zijn we al bij ’t Blauwe Schaap, waar een enorme geit met een lange sik een van de attracties vormt. De menukaart meandert van Brabants worstenbroodje via taart tot een stoofpotje van boer Jan.

Voor de terugweg volgen we nog even het Pauwelspad, maar steken bij de Udenhoutseweg over en lopen aan de andere kant van een kanaaltje terug naar Loon op Zand. Het allerlaatste stuk voert langs een drukke weg, maar dat wordt goed gemaakt door een bezoek aan pannenkoekenrestaurant De Financiën. Uitspanningen zijn de ideale wandelknooppunten.

• 

• 

’s-Graveland in ’t Gooi

Maar liefst twee moestuinen liggen op de route van deze wandeling. Ze bevinden zich niet ver van elkaar in dat wonderschone stukje tussen Hilversum en ‘s-Graveland, waar rijke kooplui uit Amsterdam vroeger hun buiten­plaatsen lieten bouwen. Gelukkig zijn de prachtige bossen en tuinen rond die huizen tegenwoordig voor het merendeel toegankelijk voor de gewone man.

Decoratieve hekjes en op elke mooie plek een bankje

Het gebied is grotendeels aangelegd in Engelse landschapsstijl en dat betekent kronkelende paden langs muren van rododen­dron, bruggetjes over waterpartijen, decoratieve hekjes en op elke mooie plek een bankje met uitzicht.

Wat ook bij zo’n buitenplaats hoorde, was een moestuin. De eerste die we tegenkomen is die van Jagtlust, verscholen in het Corversbos. Tien jaar geleden werd deze ommuurde, toen verwaarloosde tuin met monumentale kassen en leimuren weer tot leven gewekt. Het is een soort lieve, wilde moestuin met verschillende microkosmossen: een bijenschans, een aardbeienberg, een insectenhotel en natuurlijk de ‘gewone’ bedden met groente en borders met bloemen. Maar zónder de keurige orde die weleens kan heersen in moestuinland. Dit is dan ook een zorgtuinderij, waar ‘mensen met een zorgvraag de ruimte krijgen om te groeien en bloeien’.

Tien minuten lopen verderop komen we in een totaal andere scene. Hier vinden we het oudste biologisch-dynamische bedrijf in ons land (‘sinds 1947’), behorend bij buitenplaats Land- en Boschzigt. Deze tuinderij is professioneel en indrukwekkend. Een macht aan vrijwilligers en stagiaires staat gebukt tussen lange rijen kroppen en bosjes. We hebben geluk, want we zien een authentieke Thilot in bedrijf, een handgedreven zaaimachientje van Hollandse makelij, dat alle maten zaden op geregelde afstand keurig onder de grond werkt.

We werpen een blik in de bijbehorende winkel, bijna een kleine supermarkt qua aanbod, en lunchen op het terras van Proeflokaal De Serre. We eten – hoe kan het ook anders – een salade van het seizoen. Vers uit de grond uiteraard.

• 

• 

Mookerheide in Limburg

Wat is het toch fijn als een wandeling begint bij een duidelijk bord en de hele route goed bewegwijzerd blijft. De Twee Schansenroute in het Noordelijkste puntje van Limburg is er zo één. Zes kilometer lang geen twijfel mogelijk: gele paaltjes wijzen de weg, kaartlezen overbodig. Heerlijk! Wel goede schoenen aandoen en voorbereid zijn op af en toe stevig klimmen en dalen, maar dan krijg je ook prachtige vergezichten over heidevelden met schapen. Zo ver zelfs dat je af en toe een glinsterend stukje Maas kunt ontdekken.

Heidelandschap heeft iets nostalgisch, misschien omdat het appelleert aan warme zomers uit je jeugd. Feit is dat heide onderhoud nodig heeft, want anders wordt het binnen de kortste keren overgenomen door boom en struik. Vandaar de grazende schapen. En vandaar ook de stukken grond die worden ‘afgeplagd’, zodat oude zaden in de grond kans krijgen te ontkiemen tot jonge heide. Vroeger werden de afgeschraapte plaggen door boeren nuttig gebruikt voor hut of stal, tegenwoordig zorgt Natuurmonumenten voor de instandhouding en verjonging van de hei.

Soms even klimmen voor een vergezicht over heidevelden met schapen

We lopen hier sowieso over oud land. De Heumense schans is een van de twee bewakingsposten uit de zeventiende eeuw, hoog gelegen op een stuwwal uit de ijstijd. Even verderop komen we bij de tweede – Mookerschans, met bovenop een (moderne) uitkijktoren.

Eeuwenoud zijn ook de rode en groene beuken in de bossen rond de Mookerheide, afgewisseld door mos en varens. Helemaal aan het eind loopt de route over een natuurbegraafplaats. De bekende dichtregel van Rutger Kopland dringt zich als vanzelf op: Een lege plek om te blijven. Zo mooi is het hier. Terug bij de parkeerplaats van Jachtslot Mookerheide bekijken we twee andere hoogtepunten van dit bijzondere natuurgebied. De ommuurde moestuin met historische kassen en het Jugendstil jachtslot Mookerheide met restaurant en terras. Alles zojuist tiptop gerestaureerd. Vrijwilligers onderhouden de tuin en als zij er zijn, mogen bezoekers komen kijken en eventueel groente kopen. Op vrijdag en zaterdag is ook de pluktuin geopend, en kun je hier je eigen boeket samenstellen.

• 

• 

Hackfort in Gelderland

De moeder aller moestuinen is wat ons betreft die bij kasteel Hackfort, even buiten het plaatsje Vorden in de Gelderse Achterhoek. Een tuin van ruim twee eeuwen oud, die door vrijwilligers van Natuurmonumenten in topconditie wordt gehouden. Wandelend over brede graspaden heb je steeds een ander prachtig zicht op strakke stroken aanplant, die met elkaar een mengelmoes vormen van bloemen en al dan niet vergeten groente. Doordat de bedden in een schuin lopend patroon zijn aangelegd, heb je vanaf iedere hoek een totaal ander beeld. Als je niet uitkijkt, ben je alleen maar aan het fotograferen. Eyecatcher is de lange negentiende-eeuwse bakstenen ‘koude bak’, waarin zaailingen en tere planten worden voorgekweekt.

Uiteindelijk zie je door de bomen kasteel Hackfort weer opdoemen

Rond deze Hof van Hackfort lopen vier wandelingen van verschillende lengte, waarvan de groene (5 kilometer) onze favoriet is. Je kunt deze ronde honderd keer lopen, in ieder seizoen en ook tegen de klok in, het verveelt nooit. Je komt langs boerderijtjes die je stuk voor stuk in je binnenzak wilt stoppen, langs een biologisch-dynamische wijngaard, je loopt dwars door een enorm weiland, volgt een stroompje met hakhoutbosjes erlangs, komt door een luchtig beukenbos, en uiteindelijk zie je door de bomen het kasteel weer opdoemen. Heel terloops staan borden met informatie over de omgeving. Zoals in de weide waar de boswachter nieuw struweel heeft aangeplant: sleedoorn, meidoorn, kornoelje en Gelderse roos. Deze bosjes zijn bedoeld als ‘stapsteen’ voor allerlei dieren, die er beschutting kunnen zoeken wanneer ze de open weide oversteken.

Onze ronde eindigt bij een eeuwenoude watermolen. In het weekend kan het hier druk zijn met wandelaars en fietsers. Even verderop vind je, als kers op de taart: de Keuken van Hackfort, met een terras en uitzicht op de moestuin.