Relatie APK
Een jaarlijkse relatie-check is een heel goed idee, zeggen steeds meer stellen en deskundigen. Ook als je denkt dat er niks aan de hand is. Journalist Saskia Smith voelde er niks voor, maar overweegt nu toch zo’n onderhoudsbeurt bij de therapeut.

Bijna veertig procent van de huwelijken eindigde het afgelopen jaar in een echtscheiding. Toen ik dat las, schrok ik eerst. Dat is bijna de helft! Daarna wilde ik highfiven met mijn man, die naast me zat. Omdat wij maar mooi nog steeds zijn getrouwd, twintig jaar al, en we het nog steeds leuk hebben samen. Waarop mijn man droogjes zei dat de race nog niet is gelopen en wij maar moeten zien of we de eindstreep halen. En daarmee bedoelde hij niet dat hij twijfelde aan onze relatie of plannen had om zijn koffers te pakken, maar dat de grootste uitdaging voor ons nog moet komen. Namelijk de levensfase dat de kinderen uitvliegen en je weer op elkaar bent aangewezen. Dat klinkt misschien heel dramatisch alsof we onszelf totaal hebben weggecijferd voor ons drukke gezin – twee pubers, een valse kat en een enthousiaste pup – en dito banen. Dat we zodra de kinderen ons verlaten, ineens denken: huh, jij ook hier? Zo erg is het gelukkig niet. Maar de 50-plus-met-uitvliegende-kinderen- fase is nu eenmaal een periode waarin behoorlijk vaak wordt gescheiden. Een derde van de stellen die echtscheiding aanvraagt, is boven de vijftig en heeft geen thuiswonende kinderen meer. Met onze 53 en 50 jaar behoren wij tot die categorie. Je denkt altijd dat het jou niet overkomt, maar dat dachten veel van onze vrienden ook en die zetten toch echt vrij snel nadat er geen kinderen meer onder hun dak woonden een streep onder hun huwelijk. Wie zegt dat ons dat niet kan gebeuren? Verschillende verwachtingen en uiteenlopende behoeftes zijn ook voor ons een uitdaging.
Mensen gaan gemiddeld zes jaar na het ontstaan van problemen in therapie. Een relatie-apk kan dat voorkomen
Te moe, te druk, te bezig met zichzelf
Bij de meeste vrienden ging het mis omdat ze hun relatie als vanzelfsprekend namen en vergaten om tijd voor elkaar vrij te maken. Soms was zelfs een goed gesprek al ‘te veel gedoe’. Ze waren te moe, te druk, te bezig met zichzelf. Met als resultaat dat ze uit elkaar groeiden en uiteindelijk uit elkaar gingen. Een vriendin zei dat ze had gewild dat ze eerder een soort ‘relatie-update’ had gedaan. Dan waren zij en haar ex waarschijnlijk niet gescheiden. Maar ja, zei ze schouderophalend, wanneer doe je dat dan? Op het moment dat je je realiseert dat het nodig is, is het wellicht al te laat. Het is toch best jammer dat wat het meest belangrijk is in ons leven, vaak de minste aandacht krijgt. Hoe komt het dat we onze auto wel elk jaar op de brug laten zetten om door te laten smeren en onze relatie laten voor wat hij is? Moet je niet jaarlijks je relatie een onderhoudsbeurt geven?
Wat gaat goed en wat kan beter?
Het is misschien wel de sleutel tot succes: zo’n terugkerende relatie-apk. Zodat je samen overeind blijft staan. Mijn man, die ik polste over wat hij van zo’n relatieonderhoudsbeurt zou vinden, was meteen enthousiast. Nu is hij thuis van de afdeling emotie en ik van de afdeling praktische zaken, dus zijn reactie was voorspelbaar. Maar toen hij meteen tot actie wilde overgaan, zette ik mijn hakken in het zand. Het was maar een ideetje en zo snel hoefde het nu ook weer niet. Volgens psycholoog en relatietherapeut Jean-Pierre van de Ven typeert mijn reactie hoe mensen tegen relatietherapie aankijken. ‘Ik merk dat stellen vaak laat naar mij en mijn vakbroeders komen. Dat blijkt ook uit onderzoek: mensen gaan gemiddeld pas zes jaar na het ontstaan van problemen in therapie. Dat is jammer, want een relatie-apk kan heel wat zorgen wegnemen. Sterker nog, als je dat doet, hoef je niet in therapie.’ Over het algemeen gaan mensen in therapie als er iets loos is, maar als je in therapie gaat als er niks aan hand is, ben je bezig met onderhoud. Dat is volgens Jean-Pierre van de Ven echt een wereld van verschil. ‘Je bent niet bezig met problemen op te lossen, maar je relatie verder uit te bouwen. Wat gaat goed en wat kan beter?’
Waar komen die irritaties vandaan?
Monika (33) en Dave (35) Baker volgen op experimentele basis een programma aan de hand van het boek The High-Conflict Couple van de Amerikaanse hoogleraar Gedragspsychologie Alan Fruzzetti. Dat was een tip van de psycholoog van Monika. ‘Ik ben zelf al een tijdje in therapie vanwege emotionele instabiliteit. Om een stap verder te komen, stelde mijn psycholoog relatietherapie voor. Ik was eerst verrast: alles gaat toch goed tussen ons? Later werd ik enthousiast. Hoewel onze relatie in balans leek, wilden we het toch proberen. Juist met het idee dat we onze relatie nog beter kunnen maken. En om te onderhouden wat we nu hebben. We zijn bijna tien jaar getrouwd en houden veel van elkaar, maar vervallen soms in repetitieve patronen die niet gezellig zijn.’ Monika en Dave volgen aan de hand van het boek een twaalf- wekenprogramma, gericht op stellen van wie de een kwetsbaarder is dan de ander. Dave: ‘Met Monika is het vaak op eieren lopen omdat ik rekening moet houden met wat ik zeg en doe. Ze is heel introvert en gevoelig voor kritiek, daar wordt ze onzeker van.’ Het heeft hen verrast dat ze na al die jaren nog veel kunnen leren over hoe ze met elkaar omgaan. Ze hadden verwacht dat ze dat wel zo’n beetje hadden uitgevogeld. Monika: ‘Dave en ik zijn heel close. Als ik onze relatie zou moeten omschrijven dan is ‘samen’ het eerste woord dat me te binnen schiet. We doen vrijwel alles samen. En daar zit geen druk achter, dat doen we omdat we het zo willen. Maar dat gaat toch niet altijd goed.’ Dave: ‘We waren op een punt aangekomen dat ik haar niet begreep, maar zij zichzelf ook niet en daardoor ontstonden irritaties. Dat is wat we wilden onderzoeken: waarom zijn die irritaties er én waarom komen ze steeds terug?’ Hun valkuil is communicatie. Wat ze hebben geleerd is dat de ander geen gedachten kan lezen. Duidelijk zeggen waarom je iets voelt of vindt, is daarom belangrijk. Ze zijn nu halverwege het programma en merken dat het steeds beter gaat, dat er steeds minder ruis is tussen hen. Monika: ‘Als je duidelijk communiceert, hoef je elkaar niet te veranderen, alleen maar te begrijpen.’
‘We hebben een handleiding over onszelf geschreven voor de ander. Zodat we elkaar nóg beter begrijpen’
Er hoeven geen onenigheden te worden behandeld
Het voelt misschien tegenstrijdig om, als je samen gezellig door het leven huppelt, aan te kloppen bij een relatietherapeut. Toch moet je het juist doen als je gelukkig bent, vindt Jean-Pierre van de Ven. ‘Er hoeven geen onenigheden behandeld te worden. Je houdt eigenlijk je relatie tegen het licht. De sessies zijn meer gericht op verdieping.’
Juliette van der Henst-Cremers (50) ging samen met haar nieuwe man Ron (54) al snel in relatietherapie. Ze had ervaren wat er kan gebeuren als je dat níét doet. Juliette: ‘Met mijn ex ben ik te laat in therapie gegaan. We waren al te ver van elkaar verwijderd om als geliefden weer bij elkaar te komen.’ Toch is ze blij dat ze destijds in therapie is geweest, dat heeft hun namelijk ook iets gebracht. Door de gesprekken heeft ze samen met haar ex-man geleerd om respect voor elkaar te houden. Ze zijn nu goede vrienden.
Toen ze drieënhalf jaar geleden Ron leerde kennen, vertelde ze hem vrij snel dat ze zo nu en dan een onderhoudssessie bij een relatietherapeut wilde. ‘Ik wilde niet wachten tot het weer fout zou gaan en ik in dezelfde valkuil zou stappen als met mijn ex. Ron ging niet meteen van harte mee naar therapie, maar zag gelukkig wel het belang ervan in. Ook hij wilde dat onze relatie zou slagen. Hij kwam zelf uit een relatie waarin communicatie erg moeilijk was. Ik ben heel mondig, maar ook gevoelig. Vanaf dag één was dat onze uitdaging.’
Het fijne van relatietherapie vindt Juliette dat je dingen die thuis snel zouden escaleren, tijdens een sessie kunt bespreken zonder dat de ander kan weglopen. Het is met je billen bloot gaan. ‘We zijn vier keer geweest en dat heeft ons enorm veel gebracht. Niet alleen hebben we meer begrip voor elkaar gekregen, Ron zegt nu makkelijker wat hij denkt en voelt, omdat hij zich veilig voelt binnen onze relatie.’ Voor Juliette is vooral investeren in elkaar belangrijk. Ron en zij doen nu een online relatie-communicatietraining. ‘Daar leren we bijvoorbeeld hoe we beiden een ‘eigen stijl’ van ruziemaken hebben. Dat kan een valkuil zijn waar je elke keer intrapt als je het niet herkent in jezelf. Maar het mooiste van de training is dat we inzien hoe we zélf onze relatie nog fijner en leuker kunnen maken. We hebben een persoonlijke handleiding over onszelf geschreven voor de ander. Zodat we elkaar nóg beter leren begrijpen en kennen.’
Gedoe in je relatie kun je niet uitzetten
Het is normaal dat je in een langdurige relatie geregeld ergens tegenaan hikt. Relaties gaan nu eenmaal door fases, en elke fase leent zich om te kijken: waar sta ik en waar staan wij? Toch is de drempel om naar de relatietherapeut te stappen hoog. Door schaamte en schuldgevoel wachten mensen vaak (te) lang. Het voelt als een afgang om in therapie te gaan. Toch valt er veel te winnen als je dat soort gevoelens van je af kunt zetten. ‘Een onderhoudsbeurt op zijn tijd geeft je grip op je relatie’, zegt Jean-Pierre van de Ven. ‘In relaties gaat het vaak mis vanwege te weinig aandacht voor elkaar. Terwijl relaties zo belangrijk zijn. Bewust en onbewust ben je er de hele dag mee bezig. Het is een tandwieltje dat altijd draait. Als dat niet lekker loopt, als je niet lekker in je relatie zit, voel je dat bij alles wat je doet. Gedoe in je relatie kun je wel verdringen, maar niet uitzetten. Dan kun je maar beter zorgen dat het allemaal een beetje prettig loopt.’ Ik denk dat ik mijn hakken maar uit het zand trek en mijn man blij maak met een vervroegd verjaardagscadeau: een middagje naar de relatietherapeut.
Als je relatie niet lekker loopt, voel je dat bij alles wat je doet. Je kunt het verdringen, maar niet uitzetten