De nieuwe medische afvaltechnieken

Er duiken altijd weer nieuwe technieken en medicijnen op die beloven dat je niet je levensstijl hoeft aan te passen om toch kilo’s kwijt te raken. Een verhaal over wondermiddelen versus boerenbedrog.

Bijna de helft van alle Nederlanders weegt meer dan gezond is (dat wil zeggen: heeft een BMI van boven de 25), zo blijkt uit cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. 14,2 procent heeft zelfs obesitas. Honderd redenen om daar iets aan te doen, maar de meeste mensen houden een dieet niet vol. Wat zijn dan de allernieuwste methodes om af te vallen?

Liever geen liposuctie 

Een liposuctie kun je al laten doen sinds de jaren tachtig en menigeen die het lijnen – of zijn bierbuik of haar zadeltassen – beu was, heeft er weleens over gefantaseerd. Liposuctie is vooral geschikt om plaatselijk vet te verwijderen, vetophopingen die met een dieet en sporten niet weg te krijgen zijn. Het is een ingreep waarover je niet licht moet denken: doorgaans vindt het plaats onder volledige narcose en na afloop moet je vier tot zes weken een pantybroek, elastisch verband of een korset dragen.

Ondertussen kun je last hebben van pijnlijke bloeduitstortingen en er is kans op een nabloeding of infectie. Lang leve de techniek dus, die anno 2017 behandelingen met hetzelfde effect zonder pijn en hersteltijd belooft. De vetverwijdering als lunchtime-treatment: is dat een droom of kan het echt

Koude lasertechnologie: het vet loopt weg (maar komt soms terug)

Bij koude lasertechnologie worden vetcellen niet verwijderd (zoals wel bij liposuctie), maar worden er tijdens de behandeling tijdelijk openingen in de vetcellen gecreëerd. Daardoor wordt het vet vloeibaar en ‘loopt’ het weg. Vervolgens wordt dat vet door het lichaam zelf, via de lymfeklieren, afgevoerd. Fabrikant Erchonia (merknamen: Zerona, Verju) heeft veel onderzoek moeten doen naar de veiligheid en de resultaten om een goedkeuring van de Amerikaanse Food and Drug Administration te krijgen.

Uit dat onderzoek bleek dat de 67 testpersonen met Zerona gemiddeld zo’n 9 centimeter van de taille, heupen en dijen kwijtraakten. Deskundigen van Harvard Medical School waren vol lof over de opzet van dit onderzoek, maar op de consumentenwebsite RealSelf.com vond minder dan de helft van de honderden ervaringsdeskundigen dat deze behandeling z’n geld waard was. Ze waren teleurgesteld over het resultaat (de vetcellen werden tenslotte niet weggehaald en konden zich later weer opvullen) en de kosten waren hoog: omgerekend € 1400 per behandeling, terwijl meerdere behandelingen met korte tussenpozen worden aangeraden. 

Ultrageluidtechnologie: de lever moet het vet afvoeren

Afvallen met de ultrasoundmethode kwam zo’n vijftien jaar geleden vanuit Israël naar Europa en veel Nederlandse klinieken bevelen de techniek met enthousiasme aan. Maar is daar reden voor?

Een ultrasoundbehandeling wordt weleens vergeleken met een niersteenvergruizer: de wanden van vetcellen worden plaatselijk door krachtige, maar onhoorbare geluidsgolven kapotgemaakt. De inhoud van de vetcel komt vervolgens vrij in het omliggende weefsel, en wordt dan via het lymfe- en vaatstelsel naar de lever getransporteerd. Daar wordt het vet verwerkt en afgevoerd. 

Voor deze methode is enig geduld vereist: een behandeling duurt twee tot drie uur en het duurt ongeveer een maand voordat je het resultaat zult merken. Hoewel, resultaat? Tijdens elke behandeling zou tot maximaal een halve liter vetmateriaal verdwijnen, zo belooft de fabrikant, maar over een minimum resultaat wordt niet gerept. Ook wordt per behandeling het verlies van gemiddeld twee tot vier centimeter aan lichaamsomtrek beloofd, maar bewijzen daarvoor ontbreken nagenoeg. Research levert twee klinische onderzoeken op die als gemeenschappelijke uitkomst hebben dat het effect van deze methode beperkt is, zelfs als je het vergelijkt met helemaal niets doen. Wie het toch wil proberen: aanbevolen worden twee tot vijf behandelingen, die tussen de € 550 en € 1000 kosten, afhankelijk van de sterkte van het gebruikte apparaat.

Cryolipolyse: door bevriezing breken vetcellen af

Het bevriezen van vetcellen is in 2009 ontdekt door wetenschappers in Boston. Die ontdekten dat vetcellen heftiger reageren op kou dan andere cellen eromheen, zoals spier- en zenuwcellen, en dat ze bij 4 graden Celsius al beginnen te kristalliseren. Tijdens deze behandeling wordt het te behandelen gebied vacuüm gezogen en gekoeld. Die koeling duurt tussen de 35 en 60 minuten. Nadat de vetcellen door de koeling zijn afgebroken, verwijdert het lichaam de beschadigde vetcellen ‘op natuurlijke wijze’, aldus marktleider CoolSculpting by Zeltiq©. In tegenstelling tot veel andere nieuwe technieken worden de resultaten van cryolipolyse, zoals de behandeling officieel heet, positief beoordeeld.

Tachtig procent van de behandelde mensen is tevreden over het resultaat, al zijn er ook veel twijfelaars. Dat komt misschien ook doordat het definitieve resultaat pas maanden na de behandeling zichtbaar is. Na één behandeling verdwijnt gemiddeld 20% van de vetcellen in dat gebied, zo beloven de aanbieders ons. De meest favoriete behandelplek is de buik, maar ook benen en heupen worden vaak behandeld. Er is wetenschappelijk bewijs dat deze methode werkt, maar onderzoek over de lange-termijneffecten is nog niet voorhanden. Kosten: bij CoolSculpting by Zeltiq© tussen de € 435,50 en € 650 per sessie, afhankelijk van het totaal aantal geboekte sessies. Concurrenten met andere apparatuur (waarvan geen onderzoekresultaten bekend zijn) bieden de behandeling soms aan voor € 250 per sessie.  

Heb je dat weer: hormonaal wakker gekuste vetcellen

In de wetenschap wordt er volop gediscussieerd over vetcellen; werd tot voor kort aangenomen dat vetcellen alleen in de kleuterjaren worden aangemaakt, inmiddels is er bewijs dat volwassenen wel degelijk nieuwe vetcellen aanmaken als ze dikker worden. Teri Hernandez en Robert Eckel van de Universiteit van Colorado hielden een grote groep vrouwen die liposuctie hadden ondergaan geruime tijd in de gaten, en maten daarbij regelmatig de vetvoorraden en vetverdeling in hun lichaam. Ze kwamen tot de ontnuchterende conclusie dat het lichaam zich niet laat bedotten. De vetcellen die het in één klap is kwijtgeraakt, worden niet opnieuw aangemaakt, maar andere vetcellen worden gewoon nóg meer volgestopt, of hormonaal wakker gekust. Toch wijzen de wetenschappers liposuctie niet af: ‘Liposuctie is niet bedoeld om gewicht te verliezen, maar om de contouren van het lichaam te verbeteren. Ook al keerde het vet terug, die verbetering ging niet verloren. De vrouwen die meewerkten waren en zijn heel blij met het resultaat.’ 

Nieuwe medicijnen: geen vrolijk nieuws 

Sinds ongeveer een jaar zijn er twee nieuwe (recept-)geneesmiddelen goedgekeurd door het European Medicines Agency (EMA), de Europese variant van de Amerikaanse Food and Drugs Administration (FDA). Het gaat in beide gevallen om behandeling van fors overgewicht: een BMI van 27 of hoger (zie voor de berekening van je BMI voedingscentrum.nl). Beide middelen gelden als aanvulling op een caloriearm dieet en extra beweging. 

Liraglutide (merknaam Saxenda©) is een hormoonachtige stof die zorgt dat je maag langer gevuld blijft en dat je minder honger hebt. Het (kostbare) middel moet dagelijks worden ingespoten. Na ruim een jaar waren de gebruikers ervan gemiddeld 7,8 kg afgevallen, in vergelijking met 2,5 kg in de placebogroep. Ondertussen had 80 procent van de gebruikers bijwerkingen zoals misselijkheid, hoofdpijn, maagpijn en diarree. Tien procent van de patiënten haakte zelfs af wegens die bijwerkingen. Het medicijn wordt sinds 1 april 2022 vergoed uit het basispakket als je minstens een jaar deelneemt aan een zogenoemde gecombineerde leefstijlinterventie (GLI), waarbij je wordt geholpen met meer bewegen en gezonder eten.

Naltrexon/bupropion (merknaam Mysimba©): dit geneesmiddel werkt op de hersenen en zorgt ervoor dat je minder eetlust hebt, en meer energie. Het zijn tabletten die op advies van het Nederlands Huisartsen Genootschap alleen worden voorgeschreven aan mensen met fors overgewicht voor wie er geen alternatieven zijn. Hoewel de helft van de deelnemers na 16 weken een gewichtsverlies bereikte van tenminste 5 procent stopte bijna een kwart van hen wegens de bijwerkingen: misselijkheid en braken.