Alles over die pijnlijke knobbel op je grote teen

Claudia Straatmans (57) is fervent wandelaar en hardloper, maar heeft hallux valgus: een pijnlijke knobbel op het bot van de grote teen die daardoor naar binnen staat. Ze kan alleen nog schoenen aan die twee maten groter zijn. Omdat ze een operatie niet ziet zitten, gaat ze op zoek naar andere oplossingen.

Jarenlang liep ik moeiteloos op torenhoge hakken. Ik voelde me vrouwelijk, sexy en leek wel acht centimeter groter. In mijn kast had ik een indrukwekkende collectie palen, waarop ik zwierig door het leven stapte. Maar sinds een paar jaar blijven die liggen waar ze liggen. Omdat ik er niet meer op kan lopen. Ze doen pijn, ze knellen, ik houd het er geen twee minuten meer op vol. Dat komt omdat mijn tenen vervormd zijn. Ik heb hallux valgus: Latijn voor grote teen (hallux) en scheef /naar binnen (valgus). Te herkennen aan een grote knobbel (ook wel bunion genoemd) op het bot vanwaar het kootje van je grote teen begint.

De afgelopen maanden is er ook aan elke voet nog een klauwteen bijgekomen, een kromme, half omhoog staande tweede teen, ontstaan doordat mijn grote teen de buurteen wegduwt, zoals een aardlaag een heuvel opstuwt. Verrekte onhandig.

Als schrijver van wandelboeken tik ik zeker 10.000 loopkilometers per jaar af. De schoenen die ik nog aan kan, zijn op één hand te tellen. Steevast twee maten groter, met een enorm meeverende bovenkant.

Inmiddels heeft 1 op de 4 Nederlanders hallux valgus. Er zijn zeven keer zo veel vrouwen als mannen met zo’n scheve teen. Een operatie – een oplossing waar bijvoorbeeld Patty Brard voor heeft gekozen – probeer ik te vermijden. Eerst maar eens kijken of het trainen van mijn voetspieren soelaas kan bieden.

Worden steunzolen vergoed?
Voor een deel worden steunzolen vergoed vanuit een aanvullende verzekering. Semi- en volledig orthopedische schoenen worden vergoed, na verwijzing van een specialist. Schutrups rekent € 295 voor een voethoudingsonderzoek en het aanmeten van steunzolen, waarbij vanuit het hele lichaam wordt gekeken wat voor type steunzolen er nodig zijn. Steunzolen gaan gemiddeld twee jaar mee.

Voeten kun je trainen

Ik ga zoek naar verlichting voor mijn MoVo’s, oftewel Moeilijke Voeten en stuit op een webinar van voetentraining.nl. Ik meld me aan en in beeld verschijnt Cocky Hoogeveen, fysiotherapeut, podoposturaal therapeut en voormalig docent bij de Academie voor Podologie. Ze begon in 1977 met haar fysiopraktijk, maar zag tot haar frustratie klanten na een paar jaar weer terugkomen met dezelfde klachten van bijvoorbeeld rug, heup of knie.

Hoe kon dat nou? Tijdens haar studie had ze geleerd dat het lichaam niet is opgebouwd uit losse onderdelen, maar dat alles met elkaar is verbonden. Veel klachten aan nek, schouders of de rug zijn te herleiden naar de stand van de voeten.

Samen met bewegingsanalist Yvonne Bontekoning ging ze op werkbezoek in Duitsland. Om de resultaten van het intens trainen van voetspieren – wat daar gewöhnliches Vorkomnis is – met eigen ogen te aanschouwen. En daar viel het kwartje. Dat wilden ze in Nederland ook. Sinds 2016 is hun bedrijf voeten­training.nl actief. Twee tot drie keer per maand geven ze online voorlichting aan ruim duizend kijkers.

Binnenboog, erfelijkheid en overgewicht

‘Het gewricht van de grote teen is de dirigent van je lichaam.’ ‘Een auto rijdt pas goed als de wielen uitgebalanceerd zijn.’ Hoogeveen strooit kwistig met interessante oneliners. Ze vertelt ook dat vervormde voeten kunnen ontstaan door het dragen van hakken. Oei, daar heb je het al. Gevalletje eigen schuld dikke bult dus. ‘Maar,’ vertelt Hoogeveen in het webinar, ‘dat is niet de enige oorzaak. Vrouwen hebben ook een zachtere bindweefselstructuur.

In de binnenboog van de voet zitten meerdere gewrichten. Deze gewrichten geven samen met de spieren stevigheid aan de binnenboog. Wanneer hier onvoldoende stabiliteit is, is dit mede de oorzaak van de ontwikkeling van de hallux valgus.

Ook erfelijkheid en overgewicht spelen een rol.’ Inmiddels is de Manchester Scale in beeld gekomen, een wetenschappelijke methode om de scheefheid te meten. Deze Scale kent vijf gradaties, elke volgende categorie is 15 graden schever, elk jaar komt er een graad bij. Zonder ingrijpen is dit een doorlopend proces. Maar voetentraindeelneemster Anja heeft met de oefeningen – bestaande uit o.a. masseren van je tenen, rollen over een massagebal met spikes, het werken met tape – haar scheefheid twee gradaties terug weten te brengen.

‘We zouden kindervoeten minder moeten wegstoppen in schoenen’

Ik kijk naar beneden en deel mijn linkervoet in bij categorie D, mijn rechtervoet misschien wel E. Ernstige zaak, lijkt me. Hoogeveen: ‘Onze missie is: begin op tijd naar je voeten om te zien. Het is toch van de gekke dat voeten worden weggestopt in stevige schoenen, terwijl er – net als bij handen – zo veel spieren, pezen en aanhechtingen lopen. Voeten zijn gemaakt om te bewegen. Dat we met onze handen zwaaien, draaien, schudden, vinden we normaal. Maar wat doen wij in het westen? Een kindervoet ontwikkelt zich tot het tiende jaar, toch stoppen we kindervoeten al in een korset, namelijk schoenen. Kijk naar de voeten van een baby, en dan naar je eigen voeten. Zie je daar nog de babyvoet in terug? Het gevoel in onze voeten zijn we kwijtgeraakt, terwijl de informatie vanuit je onderdanen naar je hersens zo belangrijk is voor je balans. Zeker omdat er zo veel mensen omkomen door een fatale val – in 2022 wel zeventien per dag.

Na afloop van de webinar krijg je vier oefeningen gratis, daarnaast kun je een lespakket kopen. De prijs (€ 199) zal niet voor eenieder voetstoots mogelijk zijn, maar zegt Hoogeveen: ‘Je blijft levenslang lid van de community en mag altijd blijven inloggen voor de oefeningen.

’Ik start. De eerste week masseer ik elke avond mijn tenen, buig ze om, pomp met een balletje onder mijn voet (‘alsof ik een luchtbed oppomp’) en tik met mijn hielbeen op de grond om zo de sensorische informatie naar de hersens te stimuleren. Na ongeveer vier maanden zou je resultaat moeten zien.

Wat kan de steunzool doen?

Ik zoek verder en steek mijn licht op bij de firma Schutrups in Exloo, hofleverancier met meer dan 100 jaar ervaring in speciaal schoeisel, steunzolen en voetzorg. Kan ik met een speciaal zooltje makkelijk en snel van mijn scheve tenen afkomen? Podo­therapeute Liselotte Heukers van Schutrups zet me met beide voeten op de grond: ‘Nee, dat kan niet. Met een steunzool is een hallux valgus niet te corrigeren, want wij kunnen niet met een zool de groei van de teen tegenhouden. Wel kunnen we het gewricht stabiliseren waardoor mensen makkelijker afwikkelen en de pijn afneemt. Of het gewricht, als er een diepe stand is, wat meer ruimte geven.’ Ik ben van de generatie stalen steunzolen; in mijn tijd waren ze bikkelhard en voelden ze niet als een pretje, maar Heukels stelt mij gerust: ‘Tegenwoordig zijn er betere materialen’.

Ook Schutrups is voorstander van het trainen van voetspieren. In combinatie met goede schoenen. Maar wat zijn dan goede schoenen? Heukels: ‘Breed. Niet knellend bij de voorvoet. Een optie is stretchleer zodat de hallux ruimte heeft. En kies schoenen met een goede afwikkeling, dat voorkomt druk op de voorvoet. Daarbij zijn veel schoenen tegenwoordig naadloos aan de binnenkant; ook dat is prettig.’ Heukels heeft ook nog een persoonlijk advies: ‘Loop niet te veel op platte slippers. In de zomer lopen mensen hele afstanden op slappe slippers, terwijl ze in de negen maanden daarvoor andere schoenen droegen. Daar kunnen voeten niet zo goed tegen.’ Na de zomer, vanaf september, krijgen we het altijd weer wat drukker in de praktijk. We hebben bijvoorbeeld veel hielspoorklachten of klachten van een geïrriteerde peesplaat onder de voet. Draag je graag slippers? Wissel die af met schoenen of kies voor slippers met een goede afwikkeling.’

Alle pumps de deur uit

Voeten trainen. Steunzolen. De experts noemen nog een derde remedie: een teenspreider. Ook wel correct toes genoemd. Dat zijn kleine hulpmiddelen van silicone die tussen je tenen worden geplaatst om ze uit elkaar te houden. Om ze in de dagelijkse praktijk te dragen, zijn brede schoenen een noodzaak, anders passen ze niet. Dat ga ik eerst maar doen. Dag en nacht mee lopen én slapen. Alles om de operatie op afstand te houden. Mijn pumps heb ik de deur uit gedaan. In plaats daarvan heb ik correct toes in drie vrolijke kleurtjes gekocht.