Hoe hou je het vlammetje brandend?

Seks verandert als je ouder wordt. Soms hapert de boel een beetje, misschien heeft één van de twee minder zin. Maar de intimiteit kan ook steeds fijner worden, het ­vertrouwen is door de jaren gegroeid, dus kan er ook worden ­geëxperimenteerd. Feit is dat ouderen die seksueel actief zijn, een hoger cijfer geven aan de kwaliteit van hun leven.

Uitgeblust, uitgeteld en op elkaar uitgekeken. Na twintig jaar huwelijk is er nog maar weinig over van de passie die Joy en Alan, de hoofd­personen uit Wanderlust, de succesvolle BBC-­serie op ­Netflix. Relatietherapeut Joy en leraar Alan ­houden nog zielsveel van elkaar. Maar in bed wil het niet meer vlotten. Het duo gaat ­experimenteren en start een open relatie.

Zeker, een buitenechtelijke affaire is een optie. Helaas loopt het in het echte leven doorgaans minder positief af dan bij Joy en Alan. Overspel gaat vaak ten koste van de intimiteit, de verbinding, de ander. En niet zelden heeft buitenbedstedelijk geëxperimenteer een echtscheiding tot gevolg. Misschien toch beter om eerst te kijken hoe je het vlammetje brandend krijgt. En houdt.

Durf te zeggen wat je fijn (en niet fijn) vindt

‘In mijn praktijk hoor ik vaak dat in langdurige relaties minder tijd en aandacht wordt besteed aan seks. Terwijl je dan juist meestal méér tijd en meer seksuele prikkels nodig hebt voor hetzelfde effect. Alles duurt nu eenmaal wat langer naarmate je ouder wordt. Ook tussen de lakens’,­ ­vertelt Astrid Kremers, seksuoloog en ­eigenaar van de website seksboeken.nl. ‘En helaas is het ook zo dat naarmate je ouder wordt, er vaak meer remmende factoren zijn, denk aan ­sommige overgangsklachten, medicatie en mankementen. Ook psychische problemen, werkstress en zorgen om ouders of kinderen, kunnen leiden tot minder pret in bed.’

Maar er is ook de andere kant: uit onderzoek blijkt dat veel ouderen juist wél plezier ­beleven aan seks. Astrid Kremers: ‘Bijvoorbeeld omdat ze heel vertrouwd zijn met hun partner, milder zijn over zichzelf en meer durven te benoemen wat ze lekker vinden.’ Ouderen die ­seksueel actief zijn, geven een hoger cijfer aan de ­kwaliteit van hun leven.

Seks staat niet gelijk aan penetratie

Maar vanzelf gaat het niet. Nieuwsgierig blijven is een voorwaarde, stelt Ellen Laan, hoog­leraar aan de UvA, psycholoog en seksuoloog, en hoofd van de afdeling seksuologie en psychosomatische obstetrie en gynaecologie van het AMC Amsterdam. Ook is ze oprichter van de ­stichting Seksueel Welzijn (seksueelwelzijn.nl). ‘We zijn gebaat bij nieuwe ervaringen, daarom is seks met een nieuw iemand vaak zo spannend. Mijn tip: blijf nieuwsgierig naar je partner, juist als je langer samen bent. Vraag wat hij/zij lekker vindt en vertel vooral wat je zelf fijn vindt.

Waar je opgewonden van raakt, is het resultaat van een ­individueel leerproces, dat in de loop der jaren kan veranderen. Maak er liever werk van om de ander te verwennen, in plaats van elkaar in rap tempo een orgasme te bezorgen door dezelfde handelingen te verrichten als altijd. Gebruik je handen, ­vingers, lippen en tong om je partner te plezieren. Experimenteer met een vibrator of ander seksspeeltje. Leg niet de nadruk op de ­prestaties. Stap af van het idee dat seks gelijkstaat aan ­penetratie.

Accepteer dat je er anders uitziet dan toen je achttien was. Het is kansloos om daar krampachtig aan vast te willen houden. Meestal zijn het niet de hangende borsten of het buikje, maar is het de onzekerheid die het grootste struikelblok vormt en je remt. Zonde! Concentreer je op je eigen genot in plaats van proberen er zo sexy mogelijk bij te liggen. Bovendien is een zacht vrouwelijk buikje goed voor je hormoonspiegel. Als je te mager bent, ontstaat er makkelijker oestrogeen- en testosterontekorten.’

Praat over seks met je kleren aan

Volgens de experts draait bij lekkere seks het om drie voorwaarden die belangrijker worden naarmate je ouder wordt: context, stimuli en ­communicatie. Dat geldt zowel voor vrouwen als voor mannen. Bianca van Moorst, psycholoog en seksuoloog NVVS in OLVG Locatie West in Amsterdam: ‘Oftewel: maak tijd voor elkaar, zorg voor een ontspannen sfeer, gezelligheid. Veel ruzies gaan over het feit dat vrouwen, en ­mannen trouwens ook, het gevoel hebben dat ze niet meer gezien worden, dat alles wat ze doen als vanzelfsprekend wordt ervaren. Geef elkaar weer eens een compliment. Luister naar elkaar. Praten met je partner over wat jullie leuk en fijn vinden, is essentieel. Praten over seks doe je overigens niet tijdens de seks, maar als je aangekleed bent. Begin met wat er wel goed gaat. Zeg wat jij niet prettig vindt en benoem het gedrag van de ander, zeg wat je wel zou willen.

Maar pas op dat je de ander niet volledig afkeurt. Gebruik een concreet voorbeeld. Vermijd daarbij woorden als ‘nooit’ en ‘altijd’. Dus niet: ‘Jij doet ook nooit eens iets wat ik lekker vind.’ Maar: ‘Gisteravond vond ik het heel fijn, alleen toen je mijn borsten streelde was dat een beetje hard, ik denk dat het fijner is als je een ­volgende keer met je vingertoppen streelt.’
Praten over seks is moeilijk, weet ook Ellen Laan. ‘Maar bedenk dat het niet redelijk is van je partner te verwachten dat hij of zij gedachten kan lezen. We vinden het ook doodnormaal dat je aan elkaar vraagt: wat wil je vandaag eten? Elke dag hetzelfde eten is saai. Zo doodnormaal zou het moeten zijn om aan elkaar te vragen: wat zou je nu willen?’

Erectieproblemen en overgangsklachten

Zowel mannen als vrouwen kunnen als ze ouder worden lichamelijke klachten krijgen die een ­lekker seksleven in de weg staan. Dat komt vaak door afnemende hormoonspiegels. Bijna een kwart van de mannelijke 50-plussers krijgt last van ­erectieproblemen. Wie daar medicatie voor wil hebben, krijgt vaak zogenoemde pde5-remmers, beter bekend onder de merknaam Viagra, voor­geschreven. Bij een kwart van de 50-plus vrouwen lijdt het seksleven onder overgangsklachten. De intensiteit van het orgasme kan afnemen, je bent misschien minder snel opgewonden of minder flirtgevoelig. Sommige vrouwen krijgen pijn­klachten bij het vrijen. Omdat de aanmaak van ­oestrogeen vermindert, kan de vagina droger ­worden.

Oestrogenen zorgden er onder andere voor dat sinds het begin van je puberteit je vagina altijd wel een beetje vochtig was. Daalt het oestrogeen­niveau, dan wordt je vagina in niet-opgewonden toestand droger.
Dat is trouwens iets heel anders dan seksuele lubricatie: het vochtig worden door seksuele opwinding. Wanneer je opgewonden raakt, gaan de bloedvaten in je vagina openstaan, waardoor er meer bloed doorheen kan worden gepompt. De druk in de kleine vaatjes wordt zo hoog dat er vocht door de vaginawand wordt geperst en je nat wordt. Iedere vrouw kan dus opgewonden worden, jong of oud, met of zonder droge(re) vagina. Als de ‘context en stimuli’ maar in orde zijn.

Geen seks meer. Aan de slag of accepteren?

Het kan ook zo zijn dat er helemaal niet meer wordt gevreeën. Vaak tot groot verdriet van een van beiden en niet zelden van allebei. Het kan ­leiden tot frustratie, chagrijn, en voor je het weet ligt vreemdgaan op de loer. Van Moorst: ‘Als je allebei wilt, erover durft te praten en verder een prettige relatie hebt, met veel intimiteit, zoals knuffelen, zoenen, lekker tegen elkaar aan zitten, samen ­douchen, dan kan de seksuele verhouding vaak worden hersteld. Lastiger wordt het voor wie elkaar niet meer aanraakt of nooit meer een kus geeft.’

Wil het niet echt lukken in bed, dan kun je ook nog naar de seksuoloog. Vaak draait het probleem om verschil in seksueel verlangen; de een wil vaker dan de ander. Door open te zijn, door goed naar elkaar te luisteren, elkaars wensen in bed te ­respecteren, komen stellen vaak al een heel eind.
Soms lukt het écht niet meer. Als de chemie is ­verdwenen, als je ander niet meer fysiek aan­trekkelijk vindt, wordt het lastiger.

Al kan volgens Ellen Laan een leven zonder seks ook een goed leven zijn. ‘Voor veel mensen heeft ‘seks ­hebben’ allerlei extra betekenissen: als ik geen seks heb, ben ik geen echte man of vrouw, of is mijn relatie niet goed. Dat zijn allemaal normen die je overboord mag gooien. Ze dienen nergens toe, en maken ­mensen alleen maar ongelukkig. Als jij en je ­partner verschillende belangen aan seks ­hechten, dan moet het dáárover gaan. Meestal willen ­mensen geen seks meer omdat het eenvoudigweg niet plezierig of belonend is.’ Naast een ­verstoorde ­seksuele verhouding is er vaak ook sprake van andere relatieproblemen. Eén ding is duidelijk: vanzelf wordt het niet leuker in bed. Dus: aan de slag!

Verder lezen?
In ‘De overgang, het no-nonsense handboek‘, van José Rozenbroek en Jos Teunis, wordt seksualiteit als je ouder wordt (vrouwen én mannen) uitgebreid besproken (AtlasContact).