Als verzamelen doorslaat

Onschuldig verzamelen kan doorslaan in verzameldwang. Van overal stapeltjes en uitpuilende kasten leidt dat soms tot een huis waarin je je alleen via smalle paadjes tussen spullen van de ene naar de andere kamer manoeuvreert. Naar schatting lijden zo’n 355.000 mensen in ons land aan een verzamelstoornis.

Spullen verzamelen en bewaren is al zo oud als de mensheid. Jager-verzamelaars begonnen ermee in de prehistorie, vanuit een duidelijke overlevingsdrang. Als je geen voorraadje aanlegde, dan was je er hoogstwaarschijnlijk snel geweest. ‘Naarmate de mogelijkheden om te conserveren toenamen, werd het steeds minder belangrijk om grote voorraden voedsel op te slaan’, vertelt psycholoog Menno Norden, medeauteur van het boek Hoarding.

‘Inmiddels is die noodzaak van het verzamelen van voedsel en goederen er helemaal af, want je kunt alles op elke straathoek kopen. Maar net als onze voorvaderen blijven we nog steeds van alles om ons heen verzamelen.’ Dat kan gaan om hobbymatige verzamelingen, bijvoorbeeld vinyl uit de jaren zestig, postzegels, designsneakers, miniatuurautootjes, barbiepoppen. ‘Daarnaast heb je een nog veel grotere groep mensen die ‘gewoon’ heel veel spullen heeft: boeken, kleren, prullaria’, somt Norden op. ‘Zoals eekhoorns ijverig vruchten en nootjes verzamelen om de winter door te komen, geeft het deze groep mensen een veilig gevoel als ze in de kast zes paar schoenen en vier flessen wasmiddel zien staan,’ legt hij uit.

Bij het hobbymatig verzamelen van spullen uit één categorie komen daar nog allerlei andere positieve gevoelens bij. ‘Je bent bezig met iets waar je aandacht aan besteedt, waar je tijd in stopt en waar je zorgvuldig mee bezig bent’, begint Norden. ‘Dat voelt goed, ook omdat je contact hebt met andere verzamelaars en ergens bij hoort. Als je naar een specifiek item zoekt, dan gaat dat gepaard met een gezonde spanning. Levert je zoektocht iets op, dan belonen je hersenen je met een dopamineshotje. Dat zorgt voor een gevoel van voldoening en tevredenheid.’

Maar dan wordt het een probleem

Er is niks mis met het verzamelen van spullen om je heen, maar het wordt problematisch als jijzelf of je gezin er last van begint te krijgen. ‘Bijvoorbeeld als de kamers in je huis vol beginnen te raken of als je bijna al je tijd besteedt aan je verzameling’, legt Norden uit. ‘In zulke gevallen hebben we het over een uit de hand gelopen hobby, maar het is nog geen verzamelstoornis. Daar spreken we van als iemand een dwangmatige behoefte heeft om van alles te bewaren, ongeacht de waarde ervan: dat kunnen kranten zijn, maar ook pennen, kleren en meubelstukken.’

‘Een uit de hand gelopen hobby is nog geen dwangstoornis’