Ontdek Nederland op z’n mooist. Picknickmand mee!

Het gras kriebelt onder je voeten, de kruisbessen komen vers uit de struik, de leeuweriken kwetteren en de boterbloemen staan in bloei. Waar vind je nog zo’n Oudhollandse idylle?    

Het bloemrijke weiland, bestaat dat nog?

Het weiland dat de beroemde onderwijzer en natuurbeschermer Jac. P. Thijsse in 1911 beschreef in het plaatjesalbum van Verkade, De bonte wei? Zo’n weiland dat iedereen weleens heeft gezien, grasland dat geel, rood, blauw, wit of lila kleurt in het voorjaar, vol boterbloemen, vossenstaart en wilde zuring. Waar het gras hoog staat, insecten zoemen, vlinders dwarrelen en vogels kwetteren? Met kronkelende weggetjes en beekjes, en op de achtergrond een kerktoren? Ja, ze bestaan nog. Al zijn het plukjes, hoekjes en reservaten.

Mei en juni zijn de ideale maanden om dit historische, agrarische cultuurlandschap te bewonderen. Bijna alle broedvogels zijn in het land, ze hebben of al jongen, of ze zijn volop aan het broeden, of ze maken nog luidruchtig aanstalten tot paring. En de meeste bloemen, planten en bomen staan dan in bloei.

De Nederlandse natuur lijkt soms net een museum met een collectie natuurbeelden van de verschillende generaties. De bonte wei, dat is een beeld dat tot in de jaren vijftig heel normaal was. Maar de uitvinding van de kunstmest, de ruilverkaveling en de mechanisering van de landbouw deed het kleurrijke platteland verfletsen, of beter: vergroenen, want weilanden zijn tegenwoordig strikt groen en dat het hele jaar door. En met de plantenrijkdom en met de vogels van het boerenland gaat het slecht. Maar gelukkig is er in natuurmuseum Nederland nog een collectie klassiek boerenlandschap bewaard gebleven, een collectie die vaker wordt beheerd door natuurorganisaties dan door boeren.

Maasheggen paradijsje voor de grasmus

In mei kun je naar de Maasheggen, tussen Boxmeer en Vierlingsbeek, heb je geluk dan staan de mei- en sleedoorns in bloei. Dan kronkelt er een feestelijk wit lint door het landschap en je kunt er zien hoe het platteland er hier in het Maasdal eeuwen geleden ongeveer uitzag. De stekelige heggen dienden vroeger als veekering, maar ook als beschutting voor dieren. Het hout werd gebruikt voor gereedschappen. In de heggen barst het van het leven, insecten en vogels.

Met de uitvinding van het prikkeldraad verdwenen heggen en houtwallen bijna overal. In de Maasheggen overleefden ze de modernisering van de landbouw en het gebied wordt nu beheerd door Staatsbosbeheer. Je kunt er wandelen over kronkelige zandpaden, je ziet er de aalbes, de kruisbes en de rode kornoelje. Het gebied is tamelijk paradijselijk voor zangvogels als de grasmus, de kneu en de bosrietzanger. Met een beetje geluk tel je wel 35 vogelsoorten. En als je dan een zingende geelgors aantreft, kan de dag niet meer stuk.

Waterland, Pinksterbloemen langs de sloot

De schoonheid van dit waterrijke landschap net boven Amsterdam is indringend beschreven door Nescio. In mei en juni wandel of fiets je door fleurige en geurige velden met overal op de achtergond de kerktorentjes van Ransdorp, Holysloot of Randsdorp. Het geluid van grutto’s, tureluurs, kieviten, scholeksters en andere weidevogels die volop broeden in dit gebied. Vooral net voor en net na de broedtijd zijn de weidevogels ook volop te zien, boven de velden of in de vele vennetjes in het gebied. Langs de slootkanten staan pinkster-, koekoeks- en boterbloemen, in het veld tientallen plantensoorten.

Nieuwkoopse Plassen, het groenste hart

Rondom de Nieuwkoopse Plassen, en dan vooral de schraalgraslanden langs het riviertje de Meije, bij Zegveld, kun je zien hoe zowat het hele groene hart er vroeger uitzag. Deze nooit bemeste hooilandjes kleuren in het voorjaar wit, geel en paars. Er groeien bijzondere planten als de blauwe zegge, en er zijn zeldzame vlinders te spotten.

Historische plaatjes Helemaal bijzonder: historisch agrarisch cultuurlandschap, zoals delen van de Alblasserwaard en de Krimpenerwaard in Zuid-Holland, inclusief de Kinderdijk. Of het tuunwallenlandschap op Texel, de Eilandspolder en het Wormer-en Jisperveld in Noord-Holland en de Ronde Hoep (bij Ouderkerk aan de Amstel).

Ook mooi: het Anlooër Diep in Drenthe. In sommige uiterwaarden is uit vroegere weilanden het prikkeldraad weggehaald en kunnen de gebieden overstromen bij hoog water. Dat levert een enorme plantenrijkdom op, bijvoorbeeld in de Millingerwaard bij Nijmegen en aan de IJssel, tussen Deventer en Zwolle.

West-Friesland, broedende tureluurs

Weilanden en Friesland, dat is bijna synoniem. Maar helaas zijn er nog maar weinig plekken waar het nostalgische, kleurrijke beeld nog te zien is. Maar in met elkaar verbonden weidevogelgebieden Skrok, Skrins en de Lionserpolder zie je in het voorjaar nog volop bloemrijk grasland. Naast grote aantallen trekvogels is dit een van de weinige gebieden in Friesland waar grutto’s en tureluurs nog broeden. Ook veel steltlopers, zoals goudplevieren en oeverlopers. En als je dan toch in Friesland bent, ga dan nog even naar het gebied tussen Makkum en Workum. Terpdorpen, kerktorentjes, Hollandse luchten, koeien en, her en der, bloemrijke weilanden en volop bloeiend fluitenkruid in de bermen.

Zuid-Limburg tussen de boomgaarden

Golvend landschap met akkers, beekjes, bloemrijke weilanden, houtwallen, holle wegen en hoogstamboomgaarden? Volg een van de Bloesemroutes in Zuid-Limburg. Tussen Epen en Cotessen is het ook mooi.

Alle illustraties bij dit artikel zijn afkomstig uit het e-book De bonte wei van J.P. Thijsse, gedigitaliseerd door Project Gutenberg. Daar kun je ook het hele e-book bekijken.