Lesje economie: erfbelasting

Belasting betalen over geld waarover al belasting is betaald. Zo kijken de meeste mensen naar erfbelasting. Het is de meest gehate taks die er is.

Het voelt onrechtvaardig. Je verdient geld. Daar betaal je inkomstenbelasting over. Een deel van je geld zet je op een spaarrekening. Daarvan is per persoon € 57.000 vrijgesteld (2023), maar over wat je meer hebt, betaal je vermogens­rendementsheffing. Als anderen later jouw vermogen erven, betalen ze daar erfbelasting over. Dat leidt vaak tot verontwaardiging. Over dat geld is toch al belasting betaald? Waarom dan nu nog een keer?

Het antwoord op die vraag is een­voudig. De fiscus kijkt niet naar degene die het geld heeft gespaard, maar naar degene die het erft. Voor de erfgenaam is het inkomen waarover nog geen belasting is betaald. En waarom zou je over inkomen waarvoor je werkt wél ­belasting moeten betalen, en over inkomen dat je erft niet? Dat is de achtergrond van de erfbelasting.

Iedere erfgenaam een eigen percentage

Je hoeft nooit over je hele erfenis erfbelasting te betalen. Iedere erfgenaam heeft een vrijstelling. Hoe hoog die vrijstelling is, hangt af van de ­relatie met degene van wie je erft. Partners hebben een vrijstelling van zo’n € 725.000 (2023). Pas als ze méér erven, betalen ze over dat extra bedrag erfbelasting. Over de eerste circa € 128.000 boven de vrijstelling betalen ze 10 procent ­belasting. Over het bedrag daarboven betalen ze 20 ­procent belasting.

Voor kinderen ziet het er minder mooi uit. Zij hebben een vrijstelling van circa € 23.000. Over de eerste circa € 130.000 die ­kinderen daarboven erven, betalen ze 10 procent erf­belasting. Erven ze nog meer? Dan betalen ze over dat deel 20 procent erfbelasting. Klein­kinderen hebben dezelfde vrijstelling als kinderen. Zij betalen over het eerste deel 18 procent en over het ­tweede deel 36 procent.

Voor alle ­andere erfgenamen, zoals broers en zussen, vrienden en buren, geldt een vrijstelling van € 2418. Over de eerste circa € 128.000 die ze meer erven, betalen ze 30 procent erf­belasting. Als ze nog meer erven, betalen ze over dat deel 40 procent. Dus als je € 20.000 erft van je moeder of je oma, betaal je geen erfbelasting. Maar als je € 20.000 erft van je beste vriend, ben je ongeveer € 5330 kwijt aan erfbelasting.

Vrienden betalen het meest

Dat partners zo’n hoge vrijstelling hebben, heeft te maken met de verzorgingsgedachte. Hun levens zijn financieel verweven. Zonder die hoge vrijstelling zou een weduwe of weduwnaar misschien het gezamenlijke huis moeten ­verkopen om de erfbelasting te kunnen betalen. Of veel erfbelasting moeten betalen over de lijfrentes die nodig zijn om van rond te komen. Voor de andere ­vrijstellingen en belasting­tarieven geldt dat ze ouderwets zijn.

Ze gaan ervan uit dat iedereen een gezin heeft, terwijl bijna 3 miljoen mensen alleen wonen. Velen daarvan hebben geen ­kinderen. Als zij hun geld ­nalaten aan ­vrienden, krijgen die vrienden de laagste vrijstelling en betalen ze het hoogste tarief. En als je wel kinderen hebt, waarom zouden zij gunstiger mogen erven dan je ­beste vriendin? Of je partner, met wie je al tien jaar een lat­relatie hebt?

Natuurlijk, dat kun je omzeilen met een geregistreerd partnerschap, maar wil je dat? In de erf­belasting draait het om familie­banden, terwijl veel mensen met hun vrienden een hechtere relatie hebben. Waarom zou je niet zelf in je ­testament mensen mogen aanwijzen die tegen een gunstig tarief of een gunstige vrijstelling van jou erven? Af en toe kaarten politici en notarissen dit probleem aan, maar het ziet er niet naar uit dat dit snel verandert.

Meer informatie vind je op de site van de belastingdienst.

Dit artikel is geactualiseerd in januari 2023.