Vijftigplus en nog nooit zo gelukkig geweest
Onderzoekers in allerlei landen stelden mensen van verschillende leeftijden één vraag: hoe gelukkig ben je op dit moment? Door alle antwoorden bij elkaar te voegen, ontstond een gelukscurve waaruit blijkt dat mensen over de hele wereld het gelukkigst zijn na hun vijftigste. Waarom is dat zo?

Volgens economen David Blanchflower en Andrew Oswald worden we allemaal steeds ongelukkiger naarmate we ouder worden. Maar dan, vanaf een jaar of vijftig, worden we juist steeds gelukkiger. Deze conclusies bereiken de economen door onderzoeken uit vele landen te combineren. Ook hebben ze per land berekend wanneer het omslagpunt van ongeluk naar geluk wordt bereikt. In Nederland is dat de gezegende leeftijd van vijftig jaar en negen maanden. Vanaf dat moment wordt alles beter.
In een grafiek met tijd als x-as en geluk op de y-as ziet dit verloop van geluk eruit als een U: de gelukscurve. Maar ja, het blijven economen. Hebben ze wel stilgestaan bij de vraag wat gelukkig zijn eigenlijk is? Kun je de situatie in Nederland vergelijken met, bijvoorbeeld, die in Zambia? En zijn hun onderzoeksgegevens (uit 2008) nog steeds geldig in het huidige, door rampen geplaagde tijdsgewricht? Wat zeggen psychologen over dit alles? En nu we het er toch over hebben: hoe word je eigenlijk gelukkiger?
Het leven wordt rustiger
Sjoerd vindt dat zijn vrouw Sterre is veranderd. Hij zegt: ‘Sinds de kinderen het huis uit zijn is ze zo’n yogagek geworden.’ Sterre zegt dat Sjoerd te veel drinkt en te weinig van de bank afkomt. Dit stel vertoont tekenen van het legenestsyndroom en ze bekennen somber dat ze erg aan hun nieuwe situatie moeten wennen. Maar als ik hun vraag om terug te denken aan de tijd dat hun kinderen thuis opgroeiden, zo’n vijftien jaar geleden, verandert het gesprek van toon. ‘Vreselijk, ik kon geen kant op,’ zegt Sterre, ‘al dat geregel! Daar verlang ik niet naar terug.’ Sjoerd zegt: ‘Ik was nooit thuis. Ik ben blij dat al het reizen voor de zaak voorbij is.’ Door Sjoerd en Sterre te herinneren aan de jachtige jaren die achter hen liggen help ik hen om de zegeningen van de middelbare leeftijd te waarderen.
Wat voor hen opgaat, geldt voor ons allemaal. Op middelbare leeftijd, als we eenmaal een vast carrièrepad hebben, als de kinderen groter zijn en de vrienden- kring is uitgedund tot de essentie (échte vrienden), wordt het leven rustiger. We accepteren dat we minder controle hebben over ons werk en ons gezin dan we ooit hadden gehoopt. We zitten niet meer onmiddellijk zo hoog in elke emotie, negatief of positief. We zien dat sommige dingen vanzelf goed gaan, zonder dat we ons er druk over hoeven te maken. We hebben, kortom, meer ervaring en minder stress.
Hoe gaat het met dertigers en twintigers?
Bij jongere cliënten in mijn praktijk en in die van mijn collega’s slaat deze balans anders uit. Dertigers zijn over het algemeen weinig gelukkig en mochten ze dat wél zijn, dan hebben ze geen tijd om ervan te genieten. De kinderen, de carrière, de vriendenkring vragen allemaal tijd en aandacht. De meeste dertigers gaan gebukt onder chronisch schuldgevoel. Ze moeten de meeste taken afraffelen en ze komen niet of amper toe aan zichzelf, laat staan aan elkaar.
Twintigers hebben minder verantwoordelijkheden maar meer fomo (fear of missing out). Ze gaan van feestje naar festival en van contract naar baantje om maar niets te hoeven missen van het leven. Bovendien blijkt uit psychologisch onderzoek dat twintigers slecht zijn in het reguleren van hun emoties. Alles is spannend en opwindend, of frustrerend en stressvol. Alle beperkende maatregelen in de coronatijd hebben het leven van de twintigers nog meer onder druk gezet, omdat ze voelen dat ze minder tijd hebben om alles te doen wat ze willen doen.
De gelukscurve is betrouwbaar
Blanchflower en Oswald hebben niet gekeken naar alle verschillende factoren die een gevoel van welbevinden of geluk opleveren, zoals huwelijkse staat, tevredenheid met werk en financiële situatie. Ze hebben ook geen mensen een leven lang gevolgd om te kijken hoe gelukkig die gedurende hun hele leven waren. Ze hebben alleen internationale onderzoeken gecombineerd waarin onderzoekers uit vele landen één vraag hebben gesteld aan hun respondenten: hoe gelukkig ben je op dit moment? Het beeld dat dan ontstaat, de gelukscurve, is valide en betrouwbaar – zeg maar: waar. Recent psychologisch onderzoek laat hetzelfde beeld zien.
Psychologen zeggen daarnaast dat geluk op individueel niveau (als je iemand een leven lang volgt) sterk afhangt van het land en de cultuur waarin mensen leven. Mensen in arme landen hebben het zwaarder dan mensen in rijke landen. Ook de positie die mensen innemen binnen hun eigen cultuur is van groot belang: als je zelf je werk kunt indelen, ben je blijer dan wanneer je voortdurend orders van anderen moet uitvoeren.
Geluk en de afwezigheid van stress
Maar ook dan blijft de gelukscurve in stand. Blanchflower zelf heeft laten zien dat dit ook geldt voor bewoners van Afrika en Azië. Aan het begin van de pandemie waren we ongelukkiger, maar we keerden snel weer terug naar het uitgangspunt, onze normale gelukswaarden. Modern onderzoek toont nog een curve aan, maar dan in de vorm van een omgekeerde U. Dit is de stresscurve. Gedurende ons leven voelen we steeds meer stress, totdat die afneemt vanaf een jaar of vijftig.
Is geluk dus hetzelfde als de afwezigheid van stress? Sjoerd ervaart minder stress omdat hij minder reist voor zijn werk. Als baas van een afdeling heeft hij invloed op belangrijke bedrijfsprocessen. Sterre staat niet meer onder constante druk om de zorg voor kinderen en haar baan te combineren. Ze heeft meer tijd voor zichzelf, bijvoorbeeld om yogalessen te volgen. Minder stress en meer controle maken een mens gelukkiger.
Maar daarmee zijn Sjoerd en Sterre er nog niet. Ze kampen met de restanten van een gestrest leven. Zo hebben ze de gemeenschappelijke gewoonte ontwikkeld om ruzie te maken. En Sjoerd gebruikt alcohol nog steeds om zichzelf te kalmeren, ook al is zijn leven lang niet meer zo druk als vroeger. In de loop van tien gesprekken pakken we deze problemen aan. Het geruzie neemt af. Sjoerd gaat drie weken naar een kuuroord voor een detox. Sterre gaat mee voor de gezelligheid. Ze komen opgelucht en uitgerust terug.
Heel belangrijk: dankbaarheid
Algemene cijfers en grafieken zoals de gelukscurve zeggen niet alles over individuen. We moeten allemaal kijken naar persoonlijke factoren die ons gestrest en ongelukkig, dan wel rustig en gelukkig maken. Deze moeten we actief verminderen of vergroten – als we daartoe in staat zijn. Want op factoren als ziekte en ouderdomsproblemen hebben we minder grip dan we zouden willen.
Ook een van de belangrijkste factoren voor geluk, een duurzame relatie, hebben we niet zomaar in de hand. Niet iedereen vindt gemakkelijk een geliefde en niet iedereen is in staat om zich langdurig te hechten. En van stellen met relatieproblemen is bekend dat ze helaas veel te laat naar een relatietherapeut gaan, gemiddeld pas zes jaar nadat de problemen zijn ontstaan.
Toch is er een algemene factor die wel gemakkelijk te beïnvloeden is voor alle mensen op aarde: dankbaarheid. Uit onderzoek van positieve psychologen Martin Seligman en Sonja Lyubomirsky blijkt dat gevoelens van dankbaarheid onze gezondheid, de kwaliteit van relaties en ons geluks- gevoel positief beïnvloeden. En je dankbaar gaan voelen is niet eens zo ingewikkeld.
Uit je dankbaarheid
-
Hoe word je gelukkiger door het uiten van dankbaarheid? Tel je zegeningen: sta elke dag een paar minuten stil bij wat er goed gaat in je leven. Denk aan je gezondheid, de natuur, maar ook kleine dingen zoals een fijne maaltijd of een intiem moment.
-
Schrijf een brief aan iemand die je wilt bedanken voor wat je van haar of hem hebt geleerd. Deze brief kun je versturen, maar dat hoeft niet.
-
Schrijf een positief commentaar op sociale media (Instagram, Facebook, Twitter) om mensen te bedanken voor hun positieve bijdrage aan je leven.
Waardering uiten en complimenten geven
Ik vroeg Sterre en Sjoerd naar hun verleden om ze te laten voelen dat het heden een stuk rustiger is. Deze interventie vormde de opmaat voor oefeningen in dankbaarheid. Ik vroeg hun stil te staan bij dingen die goed gaan: in de communicatie, in de taakverdeling en in hun persoonlijke leven. Tel je zegeningen, dus. Vervolgens vroeg ik hun deze zegeningen met elkaar te delen. Want het is bekend dat het uiten van positief affect (waardering, complimenten) zorgt voor meer tevredenheid over de relatie en daarmee ook voor een groter geluksgevoel.
Daarnaast schreven Sjoerd en Sterre brieven aan belangrijke personen uit hun leven om hun dankbaarheid tot uiting te brengen over wat ze hadden geleerd van deze mensen. Sjoerd schreef een brief aan Sterre om haar te bedanken voor het opvangen van de kinderen in de periode dat hij zelf veel van huis was. Hij had van haar geleerd hoe je geduldig moet zijn met anderen. Sterre schreef een brief aan haar moeder. Door moeders goede voorbeeld had Sterre geleerd om zelfstandig te zijn in haar werk en privéleven.
Het versturen van deze brieven zorgde voor positieve interacties die het geluksgevoel van Sterre en Sjoerd verder vergrootten. Naarmate we ouder worden neemt de stress af die hoort bij het leven. Volgens de gelukscurve van Blanchflower en Oswald gaat dit vanzelf. Maar niet alles gaat vanzelf en leren accepteren dat je invloed beperkt is, hoort ook bij het leven. Het uiten van dankbaarheid is daarnaast een simpele interventie die ons geluksgevoel langdurig positief beïnvloedt.
Tienne Cozijnsen
29-12-2023 om 17:17Fijn dat er belangrijk dingen in staan omdat ik het nu af en toe ook niet makkelijk heb Mijn oudste dochter is op zich zelf gaan wonen Maar vertrouw haar vriend niet Hij praat zo wat nooit Hij is ook gescheiden en heeft het ook niet makkelijk Maar sluit nu andere mensen buiten