Uit de schulden: zo krijg je het voor elkaar

Veel Nederlanders gaan gebukt onder hoge vaste lasten en stijgende uitgaven. Een derde van de Nederlandse huishoudens ontvangt betalingsherinneringen, 21 procent heeft een betalingsregeling getroffen en 10 procent van de huishoudens heeft een voorschot op het salaris gevraagd, volgens cijfers van het Nibud. Kan iedereen in de schulden raken? En: hoe kom je er weer uit?

Zwart vlak waaruit een blote arm naar boven uitreikt, alsof de arm om hulp vraagt.

Toen Paul Otter (gerechtsdeurwaarder en directeur bij Syncasso) 31 jaar geleden als gerechtsdeurwaarder begon, kwam hij eigenlijk alleen maar over de vloer bij mensen die langdurig een heel laag inkomen hadden en bij mensen met een drugs-, drank- of gokverslaving. Chronisch te weinig inkomen en een of meer verslavingen zijn volgens het Nibud nog steeds twee belangrijke factoren waardoor mensen in de schulden raken. Maar tegenwoordig staat de gerechtsdeurwaarder ook steeds vaker op de stoep bij mensen met middeninkomens. Otter: ‘Dat is een groeigroep in mijn database.’

Hoe komt dat? Omdat het heel makkelijk is om schulden te maken, stelt Otter. En door domme pech en de nasleep ervan. ‘Mensen die heel capabel zijn om hun eigen problemen op te lossen, raken soms door werkloosheid of een echtscheiding de weg kwijt en krijgen daarna hun leven niet meer op de rit.’ Jongvolwassenen zitten meer dan gemiddeld in een kwetsbare financiële situatie. Maar ook mensen met hogere inkomens hebben vaker moeite hebben met rondkomen.

Het effect van reclame en marketing

Kan iedereen in de schulden raken? Misschien niet. Mensen die precies weten hoeveel geld er binnenkomt en hoeveel er uitgaat, die altijd een appeltje voor de dorst achter de hand hebben en die zelden impulsaankopen doen, zullen niet snel financiële problemen krijgen.

‘Steeds opnieuw blijkt uit onderzoek dat gedrag een grote rol speelt’, zegt Gabriëlla Bettonville van het Nibud. ‘Met een goed inkomen is de kans op financiële problemen kleiner, maar je gedrag is minstens zo belangrijk.’ Wie minder stevig in zijn schoenen staat of makkelijker met geld omgaat, heeft het moeilijk.

‘Bedrijven doen veel onderzoek naar het effect van reclame en marketing en ze weten precies hoe ze iemand moeten verleiden tot een aankoop’, zegt Otter. De geraffineerde verkoper die jou belt en vertelt hoeveel geld je besparen kunt als je overstapt naar een andere energieleverancier. De reclame voor televisies met veel betere beeldkwaliteit dan de jouwe, net voordat het wereldkampioenschap voetbal begint. De melding bij booking.com dat er op dit moment al vier mensen naar dezelfde hotelaanbieding zitten te kijken als jij.

Minstens zo belangrijk is de groepsdruk, stelt Otter. ‘Als iedereen in jouw omgeving gaat skiën en geregeld stedentrips maakt, krijg je het gevoel dat je dat ook moet doen. Als een dure smartphone in jouw omgeving vanzelfsprekend is, wil jij die ook.’

Krap bij kas zitten is geen belemmering. ‘Het is heel makkelijk om schulden te maken. Je bestelt online van alles en je betaalt later. Overal waar ik kom zie ik dozen van postorderbedrijven.’ Overbesteding – meer geld uitgeven dan er is – is een belangrijke veroorzaker van schulden.  

De tijd van veilige banen is voorbij

Ook zijn er heel wat mensen die schulden opbouwen door domme pech.  Als deurwaarder komt Paul Otter vaak in nieuwe woonwijken waar veel tweeverdieners wonen. ‘Mensen met goede salarissen, hij werkt fulltime, zij in deeltijd, twee auto’s voor de deur, de kinderen in de dure middelbareschoolleeftijd, twee of drie keer per jaar met vakantie. Het kan allemaal.’ Dan raakt de vrouw haar baan kwijt. Het bedrijf waar zij werkt gaat inkrimpen. Ze krijgt nog een tijdje WW, maar dan houdt het op.

Otter: ‘Dan daalt het gezinsinkomen opeens met 40 procent. Dan moet je je dus razendsnel aanpassen, anders gaat het fout.’ Het kan nog erger, en ook dat ziet Otter vaak. De man wordt ook ontslagen. Het echtpaar werkte bijvoorbeeld in de bankensector. Daar zijn de afgelopen jaren heel wat banen verdwenen.

Otter: ‘Stel dat deze mensen tussen de 45 en 55 zijn. Er is geen vraag meer naar het werk waar zij goed in zijn. En al helemaal niet tegen het salaris dat zij verdienden. Als zij niet keihard ingrijpen in hun uitgavenpatroon, raken ze in de schulden.’ Vroeger gebeurde dit minder vaak. ‘Er waren meer veilige banen. Bij gemeenten, banken, de post, de overheid, de NS – overal kon je blijven tot je pensioen. Dat is voorbij.’

Weet je waarop je kunt bezuinigen?

Opeens moeten rondkomen van veel minder inkomen is moeilijk. Het kan betekenen dat je van de ene op de andere dag je levensstijl compleet moet veranderen. Otter: ‘Dan moet je echt aan de noodrem trekken. Probeer je eens voor te stellen dat je vanaf volgende maand structureel 30 procent minder inkomen hebt. Wat doe je dan? Je vaste lasten gaan door. Je marge zit vaak in een jurkje minder kopen, niet meer uit eten gaan, een goedkopere supermarkt zoeken. Soms moet je heel snel klappen maken, bijvoorbeeld direct je auto verkopen.’

Wie niet in staat is om zo snel in te grijpen, loopt het risico dat de rekeningen niet meer betaald kunnen worden. Mensen met inzicht in hun inkomsten en uitgaven komen bij dit soort gebeurtenissen minder snel in de problemen, stelt Bettonville. ‘Als er iets misgaat, kunnen zij snel schakelen. Ze weten meteen waarop ze kunnen bezuinigen, dus ze hebben de boel sneller op orde.’

Ineens stapelen de schulden zich op

Soms kan één tegenvaller ervoor zorgen dat je leven als een kaartenhuis in elkaar stort, weten de medewerkers van SchulpHulpMaatje, een vrijwilligersorganisatie die in 123 gemeenten mensen met schulden bijstaat. Mensen die in de problemen dreigen te raken, kunnen puur van de stress niet meer helder nadenken. Terwijl het dan juist belangrijk is dat je je verstand erbij houdt. Minder inkomen, rood staan, stapels rekeningen op de deurmat, enveloppen die je niet meer openmaakt. Soms gaat er dan nog meer mis. Mensen gaan te veel drinken. Of ze gaan scheiden. Of allebei. En intussen stapelen de schulden zich op. 

Mensen met schulden trekken over het algemeen te laat aan de bel. ‘Zelfs als het gas is afgesloten, denken ze dat ze geen hulp nodig hebben’, zegt Bettonville van het Nibud. Otter weet hoe dat komt. Zijn gerechtsdeurwaarderskantoor Syncasso doet veel onderzoek naar gedragsbeïnvloeding. ‘Mensen onderschatten de ernst van de situatie. En ze overschatten hun eigen capaciteiten. Dit geldt voor iedereen die schulden heeft.’

Om te laten zien hoe zoiets werkt geeft hij een voorbeeld uit zijn eigen praktijk. Otter belt met een dagvaarding aan bij iemand die bij een energiebedrijf een grote betalingsachterstand heeft. ‘Dan wil ik weten of iemand het overzicht nog heeft over zijn totale schuldenpakket. Dus ik vraag: u wist wel dat deze dagvaarding eraan zat te komen, hè? Heeft u nog meer schulden? Weet u hoeveel? Hebben we het over € 5000 of over € 25.000?’ Vaak weten mensen dat niet eens. Dan adviseert Otter hen om contact op te nemen met de gemeentelijke schuldhulpverlening. ‘Mensen schrikken en zijn oprecht van plan om dat te doen.’

Maar zodra Otter weg is, zien ze opeens een lichtpuntje. Dan denken ze: o, het is mei, mijn vakantiegeld komt eraan. Of: het is december, ik krijg zo meteen mijn dertiende maand. Dat geld kunnen ze mooi gebruiken om de rekeningen te betalen. Opgelucht halen ze adem. Het probleem is opgelost. Otter: ‘Ze maken het probleem kleiner. En ze overschatten hun kansen om het op te lossen.’

Kun je niet betalen? Bel op!

‘Als je een rekening niet kunt betalen, moet je direct bellen en de situatie uitleggen. Veel mensen vinden dat eng. Ze schamen zich. Niet doen’, zegt Otter. ‘Iedereen is blij dat je belt, of dat nu de woningbouwvereniging is, de hypotheekbank, het energiebedrijf of de deurwaarder.’ Denk van tevoren na over een betalingsvoorstel. Wat kun je per maand missen? Wie daar zelf niet uit komt, kan hulp zoeken:

Zo los je het op

  • Op zelfjeschuldenregelen.nl vind je een stappenplan om van je schulden af te komen. Er staan ook voorbeeldbrieven die je kunt gebruiken om betalingsregelingen te treffen.

  • Kom je er zelf niet uit? Elke gemeente is verplicht om hulp te bieden aan mensen met schulden. Als de schulden zo groot zijn dat het niet haalbaar is om daar in je eentje nog vanaf te komen, kan de gemeente een schuldsaneringstraject in gang zetten (zogenoemde minnelijke schuldsanering). Dan worden er afspraken gemaakt met de schuldeisers.

    Weet je niet waar je je het beste kunt melden? Bij Geldfit.nl krijg je na het beantwoorden van een paar vragen op basis van je postcode hulpadressen in je regio óf online hulp aangeboden.

  • Als deze ‘minnelijke’ schuld­sanering van de gemeente niet lukt, kun je een beroep doen op de Wet Schuld­sanering Natuurlijke Personen (WSNP). In dit wettelijke traject kan de rechter de schuldeisers verplichten om mee te werken aan de schuldsanering. Na drie jaar tot maximaal vijf jaar ben je schuldenvrij. Dat worden wel pittige jaren, waarin je elk euromuntje moet omdraaien. Je krijgt een bewindvoerder toegewezen, die uitrekent van welk maandbedrag je moet rondkomen.  Op rechtwijzer.nl vind je meer informatie over de WSNP.

Wacht niet te lang, zoek een maatje

Mensen met schulden wachten gemiddeld vijf jaar met hulp zoeken en in die vijf jaar wordt het schuldbedrag tien keer zo hoog. Op welk moment zou je sowieso hulp moeten zoeken? ‘Als je het totaalbedrag aan schulden niet binnen één of twee jaar kunt terugbetalen’, vindt Otter. Bettonville zegt: ‘Als je je rekeningen niet kunt betalen, als je regelmatig rood staat of als je stress krijgt van alles wat met geld te maken heeft.’

Het advies is om om hulp te vragen als je nog geen schulden hebt, maar weet dat ze eraan komen. ‘De vrijwilligers van SchuldHulpMaatje helpen je stap voor stap: samen de post openmaken. Een overzicht maken van je inkomsten en uitgaven. Checken of je alle toeslagen krijgt waar je recht op hebt. De schulden in kaart brengen, kijken of er al betalingsregelingen zijn. Zo raak je uit de schulden.’

Doe de test!
Geld

Breng je financiën op orde, doe de test!

Heb je alles goed op orde? Of is er een grote kans op financiële problemen? Heb je misschien op dit moment al een echt probleem? Op geldfit.nl kun je zien hoe je ervoor staat!

Verder lezen

Dit artikel is geactualiseerd in november 2022.

Dit is een bijlage van:
Lees meer over: Schulden

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu