Tips voor een klimaatbestendige tuin

Het klimaat verandert waar we bij staan: de Hollandse zomers worden steeds droger en heter. Met deze tips maak je je tuin of balkon hitte- en droogtebestendig en draag je bovendien bij aan een gezondere natuur, een beter klimaat en meer biodiversiteit.

• 

• 

1 Weg met die tegels

Haal zo veel mogelijk tegels en bestrating uit je tuin en zet planten neer. Een verharde tuin wordt op een hete zomerdag gemakkelijk vijftien graden warmer dan een begroeide tuin! Als je toch tegels laat liggen, laat er dan ruimte tussen, of leg ze om en om. Dan kun je er plantjes tussen zetten en bovendien kan regenwater na een plensbui er makkelijk in wegzakken.

2 Zorg voor schaduw

Zet een (ronde) pergola of andere constructie van hout of metaal neer, die je kunt laten begroeien zodat je op een warme dag heerlijk in de schaduw kunt zitten. Als je kiest voor een snelgroeiende klimmer heb je er deze zomer al plezier van: bijvoorbeeld bruidssluier, druif (er zijn tegenwoordig allerlei rassen die ook in Nederland rijp worden) of hop. Je kunt er langzamere klimmers zoals rozen tussen zetten.

3 Sproei zuinig

Sproei met beleid, het liefst ’s morgens als de zon net op is of ‘s avonds kort na zonsondergang. Dan verdampt het water niet meteen, maar blijven de planten ook niet zo vochtig dat je schimmel krijgt. Sproei niet te vaak, twee keer per week is echt het maximum. De meeste planten herstellen zich wel na een droge periode. Sproei lang genoeg, tot de aarde ook op circa 20 centimeter diepte nog nat is. Met een handgieter water uit de regenton geven is het beste, dan kun je precies water geven waar het nodig is en verspil je niets. Als je toch water uit de kraan wilt gebruiken: sproei dan met een tuin­slang en met de hand.

4 Bedek kale grond

‘Blote’ grond tussen je planten betekent meer verdamping en uitdroging. Zet liefst zo veel planten neer dat de bodem niet meer zichtbaar is: bodembedekkers zijn daar ideaal voor. Of ‘mulch’ je grond: bedek het met een laagje gemaaid gras, houtsnippers, compost, gehakseld snoeihout of desnoods stro. Dat vergaat na een tijdje, maar hopelijk zijn de kale plekken dan al dichtgegroeid.

5 Omarm onkruid

Wied niet te fanatiek. Ook onkruid gaat verdamping tegen. Bovendien zijn veel soorten onkruid inheemse planten die vaak prachtig bloeien. Kijk er dus eens met andere ogen naar. Je kunt ze altijd nog weghalen.

6 Negeer het gazon

Gras herstelt zich altijd, al kan het even duren. Je hoeft het dus niet te besproeien.

7 Stoere planten

Hortensia’s, Ligularia-soorten, sommige varens en vooral éénjarige perkplanten zijn waterslurpers: ze hangen al na één droog dagje slap. Haal ze uit je tuin (of zet ze desnoods in een pot, zodat je ‘water op maat’ kunt geven) en vervang ze door planten die wél tegen een droogtestoot kunnen – kruiden als lavendel, rozemarijn, salie of tijm; dropplant, kattekruid, muurfijnstraal, zonnekruid (Helenium), zonnehoed (Rudbeckia) of winterharde mediterrane Cistus-struikjes die prachtig bloeien. Ook inheemse planten als beemd­kroon, kogeldistel, koekoeksbloem, akelei en teunisbloem of inheemse struikjes zoals brem en roze bloeiende gamander kunnen goed tegen heet en droog, en kun je nu nog planten. Geef ze in het begin wel wat extra water!

8 Maai minder

Langer gras is veel hitte- en droogtebestendiger dan kort gras. Bovendien kunnen er allerlei wilde bloemen in opkomen die nectar en stuifmeel bieden aan vlinders, hommels en bijen. Je kunt ook een deel maaien en een deel, bijvoorbeeld een cirkel in het midden, laten staan. Minder werk voor jou, beter voor het klimaat en de dieren. Nog beter is het gras vervangen door grasmengsels die droogte­bestendiger zijn, bijvoorbeeld het graszaadmengsel ‘Water Saver’, voor droge, losse grond, of een grasmengsel met microklaver, dat ook stikstof in de grond bindt.

Beschermende bladeren Planten die goed tegen droogte en hitte kunnen, herken je vaak aan hun bladeren. Die kunnen dik en leerachtig zijn, zoals bij laurier. De grijzige, iets behaarde of viltige bladeren van bijvoorbeeld lavendel, olijf, prikneus en vrouwenmantel hebben als voordeel dat hun ‘vachtje’ ze beschermt tegen zonneschade én dauw opvangt. Planten met dikke, vlezige bladeren zoals sedum-soorten (vetkruid) en wolfsmelk slaan vocht op in hun blad. Naaldbomen en rozemarijn rollen hun blaadjes op tot ‘naaldjes’, waardoor ze minder vocht verdampen. Stekelige bladeren hebben het voordeel dat ze minder snel worden opgegeten en ook minder water verdampen, denk aan artisjok, kaardebol, kogeldistel en saffloer.

9 Investeer in bodembedekkers

Nog beter: vervang gras door bodembedekkers die zich vanzelf uitbreiden. Nooit meer maaien, ze blijven wintergroen en gaan ook nog eens leuk bloeien. Zet wel minstens negen plantjes neer per vierkante meter. In de zon en op droge grond: laag ezelsoor, kruiptijm, loopkamille, muizenoor, koperknoopje en vetkruid­soorten (sedum). Op een meer beschaduwde plek kun je kiezen voor klimop, lievevrouwebedstro, kleine maagdenpalm, dikkemans­kruid, vetmuur (sterrenmos), of kruipend zenegroen.

10 Span een zonnezeil

Investeer in een (zonne)zeil of –doek, dat je op hete dagen kunt ophangen voor meer schaduw en koelte. Bij plensbuien kan zo’n zeil bovendien je meest kwetsbare planten beschermen.

11 Koop een regenton

Of koop twee of drie regentonnen. Regenwater is gratis, ook beschikbaar tijdens een sproeiverbod en bovendien beter voor planten dan kraanwater. Win-win-win dus. Het hoeft geen officiële ton te zijn, als je hem maar kunt aansluiten op je dakafwatering. Dek open tonnen wel af, dat voorkomt verdamping én voorkomt dat er insecten in verdrinken. Zelfs voor het kleinste balkon zijn er (lichtgewicht) regentonnen.

12 Water voor de dieren

Zet lage schotels met water verspreid in je tuin of op je balkon of terras, voor egels, vogels maar ook voor insecten als vlinders en bijen. Zorg dat ze vanaf de rand kunnen drinken of leg een steen in het midden die net boven het water uitsteekt. Vul de schotels elke dag bij.

13 Plant struiken

Struiken hebben dezelfde voordelen als bomen en zelfs voor het kleinste balkonnetje of tuintje zijn er miniversies te koop. Ga ook hier het liefst voor inheems, zoals het schattige krentenboompje, hulst, Gelderse roos (Viburnum compactum, blijft klein) of de prachtige kardinaalsmuts.

14 Plant bomen!

Eén boom koelt net zo veel als 10 standaard airco’s en dat hoeft geen enorme boom te zijn. Bovendien zuiveren bomen de lucht van fijnstof, stikstof, uitlaatgassen en andere vervuiling en zorgen ze voor schaduw. Er zijn bomen in alle soorten en maten te koop, ook voor een kleine tuin. Kies inheemse soorten zoals berk, beuk, esdoorn, hazelaar, kastanje, lijster­bes, vlier of wilg. Ook fruitbomen zoals appel-, peren- en pruimenbomen zijn een prima keus. Parasolbomen zijn zo gesnoeid dat ze inderdaad als een parasol schaduw geven. Inheemse planten, bomen en struiken zijn sterker dan ‘exoten’ en hebben ook precies op het goede moment voedsel en beschutting voor insecten, vogels en andere dieren.

15 Leg een vijvertje aan

Leg op het diepste deel van je tuin een vijver aan, of als je dat te veel werk vindt: een ‘buienborder’. Dat is in feite een ondiep ‘soepbord’ met schuin aflopende randen (15 cm diep en 1 meter doorsnee is al genoeg) waar het water na een plensbui naartoe kan lopen. Een vijver of buienborder koelt je tuin op warme dagen flink door het verdampende water. De grond blijft er altijd vochtig, zodat je daar ook leukerds neer kunt zetten als koninginne­kruid, wijfjesvaren of spirea. Libellen en kikkers komen vanzelf.

16 Ondergrondse wateropslag

Met zo’n opslag heb je altijd genoeg water om je tuin te irrigeren, en soms zelfs om je wc mee door te spoelen. Het regenwater van je dak loopt via een regenpijp naar beneden, daarna gaat het via een ondergrondse regenwaterbuis naar de regenwatertank. Wateropslagtanks zijn er in alle soorten, maten en prijzen, kijk op internet.

17 Egelvriendelijk

Zorg voor een egeldoorgang tussen jouw tuin en die van de buren. Die hoeft niet groter te zijn dan een kattenluik. Jaarlijks worden er pakweg 135.000 egels doodgereden omdat ze alleen over de rijweg van de ene tuin naar de andere kunnen komen, dus met zo’n doorgang maak je hun leven een stuk veiliger. Egels zijn reuze nuttig, onder andere omdat ze massa’s naaktslakken verorberen. Berg wel je elektrische maaier goed op. Egels kunnen zich daarin verstoppen en dan in de scherpe messen terechtkomen, met alle vreselijke gevolgen van dien.

18 Doe die schutting weg

Je bent goed bezig als je je houten schutting vervangt door een heg, of desnoods door een gaasconstructie met klimplanten. Met een heg verhoog je de biodiversiteit, zorg je voor schaduw terwijl een heg wel ventileert. Je geeft bovendien voedsel en beschutting aan insecten, vogels en andere dieren en het staat nog leuker ook. Kies voor haagplanten die je niet vaak hoeft te snoeien, zoals haagbeuk, hulst, klimop, olijfwilg, Portugese laurier of taxus.

19 Laat je muren begroeien

Zo creëer je een isolerend groen ‘vachtje’ dat in de zomer voor koelte zorgt en ’s winters voor warmte. Dit werkt het beste met klimmers die ’s winters hun blad houden, zoals sommige clematissoorten, klimop, klimhortensia of passiebloem. Vogels en insecten zijn er ook heel blij mee!