Rustig aan

Liggend in een hangmat of hangend op een ligbed, als het jachtige leven ver weg is, neem je je voor om met dit ‘even helemaal niks‘ door te gaan. Want als dit niet het moment is om werk te maken van onthaasten, wanneer dan wel?

Drie slakken achter elkaar

Dat we met z’n allen steeds meer ‘aan’ staan, daar weet ik alles van. Hoewel ik best een overzichtelijk leven heb, heb ik toch vaak het idee dat ik nog van alles moet. Een mailtje, een afspraak, een klusje, er lijkt soms geen eind aan de to-do’s te komen. Vorige week kwam ik van yogales en voelde me ongekend ontspannen. Ik besloot via een omweg met het pontje naar huis te gaan. ‘Onthaastender’ dan dat wordt het niet wat mij betreft.

Precies op het moment dat ik bij de steiger kwam, maakte het pontje zich los en bleek ik toch minder zen dan ik dacht, want ik begon keihard te tieren. En daarna te lachen. Dit was een wake-upcall. Voordat het pontje terug was, had ik bedacht dat het maar eens afgelopen moest zijn met al dat gejaag, en dat ik vaker ‘lekker belangrijk’ zou gaan denken.

Lekker saai De tegenhanger van het bekende fomo – fear of missing out – is jomo – joy of missing out. Het is een pleidooi voor minder prikkels en meer saaiheid. Schrijver Martin Bril zei het al: ‘Je mist meer dan je meemaakt. Helemaal niet erg’.

Ik herinnerde me de cursus ‘tijdsurfen’ die ik ooit bij een zen-monnik volgde. Een paar dingen schoten me weer te binnen. Bijvoorbeeld dat je – waar je ook bent en wat je ook doet – ‘witjes’ kunt inlassen. Even je brein rust geven door iets heel anders te doen. Het vuilnis wegbrengen, de planten water geven, een eitje koken. Wat indertijd vooral indruk maakte was het inzicht dat je eigenlijk geen lijstjes nodig hebt omdat je erop kunt vertrouwen dat je intuïtie de belangrijke dingen op het juiste moment aanreikt. Sindsdien bewandel ik een middenweg: ik maak lijstjes waar ik vervolgens nooit meer naar omkijk. Dat werkt perfect.

Lijfspreuk Festina lente (haast u langzaam) was de favoriete lijfspreuk van onder anderen keizer Augustus en Erasmus. Het is ook al eeuwenlang een bekend motto van adellijke families. Verzin je eigen onthaast-lijfspreuk: Lekker belangrijk. Volgende week lach je erom. Komt tijd, komt raad.

Ik hoef dus niet helemaal te beginnen bij nul, bedacht ik, inmiddels op het pontje. Een aantal onthaastlessen heb ik al succesvol geïntegreerd. Mijn agenda puilt niet meer uit. Ik leg de telefoon steeds vaker een uurtje uit het zicht. Als ik de geest heb, handel ik een heleboel dingen achter elkaar af. En ik ben nooit meer gestrest onderweg omdat ik royaal de tijd neem. Vroeger vond ik het zonde van mijn tijd om ergens te vroeg aan te komen, maar wat is te vroeg? Als het even kan pak ik de trein en zit steeds vaker rustig naar buiten kijken. Zo passeerde ik gister­avond laat een eindeloze rij verlichte kassen. Over aan staan gesproken, dacht ik met een blije grijns.

Patrick van Hees houdt zich al twintig jaar professioneel bezig met geluk. Hij schrijft boeken (o.a. Geluk is D.O.M.), geeft masterclasses en doet onderzoek (onder andere aan het Happiness Institute in Cambridge). ‘Onthaasten wil niet per se zeggen dat je de dingen in een lager tempo doet, maar wel bewuster. Onze aandacht zouden we veel meer op het hier en nu moeten richten. Als je gehaast bent, lukt dat niet. Dan fiets je naar een vergadering en ben je in je hoofd al bij wat je gaat zeggen, en tijdens de vergadering ben je bezig met wat je daarna gaat doen.

Goed punt dat onthaasten, zeggen we, maar deze week is het nog even een gekkenhuis. Een interessante paradox. In vergelijking met dertig jaar geleden hebben we veel meer vrije tijd. We werken minder uren per week, besteden minder tijd aan het huishouden en we kunnen veel meer uitbesteden. Toch voelen we ons veel gehaaster. Dat komt omdat we veel meer dingen in een dag proppen.

De 24-uurs economie die tot ons komt via onze telefoons zorgt voor een voortdurende stroom prikkels. Altijd en overal worden we bestookt met informatie, dag en nacht kunnen we online winkelen. Vroeger belde je na tien uur niemand meer. Nu liggen we in bed vaak nog te appen. De buitenwereld is nooit klaar en als we niet oppassen wij ook niet. Het is goed om te bedenken dat je actielijst nooit af zal zijn. Dat is ook helemaal niet erg als je maar de dingen doet die je relevant vindt.

Wij doen veel onderzoek naar wat de aanmaak van gelukshormonen stimuleert. In dat onderzoek krijgen mensen gedurende een week een paar keer per dag een signaal en de vraag: waar ben je, wat doe je, hoe voel je je. Een verrassende uitkomst is dat mensen zich gelukkig en ontspannen voelen als ze een boek lezen. Of iets anders doen waar ze even helemaal in opgaan. Eėn ding tegelijk doen kunnen onze hersenen echt veel beter.

Goed ontspannen is belangrijk om het stresshormoon cortisol in het bloed af te bouwen en een basisrust in je lijf te krijgen. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor dat lichamelijke. Zo kan een massage even effectief zijn als een therapiesessie.

Om inzicht te krijgen welke vorm van ontspanning voor jou het best werkt, kun je een matrix maken. Met op de horizontale as ‘mentaal’ en ‘lichamelijk’ en op de verticale ‘actief’ en ‘passief’. Zo ontstaan vier vakjes. Bij ‘mentaal passief’ kun je denken aan rusten, lezen (lichte kost), tv-kijken, mediteren, theaterbezoek. Bij ‘mentaal actief’ aan studeren, lezen (een ‘moeilijk’ boek), schrijven, een goed gesprek voeren. Bij ‘lichamelijk passief’ aan de sauna, een massage, een bad, bewust ademen. En bij ‘lichamelijk actief’ aan sporten, vrijen, klussen. Het beste is als in elk vakje iets staat, zodat je het kunt afwisselen. Het gaat om de balans.’

11 onthaast-tips

  • 1

    Richt je aandacht meer op het hier en nu, en minder op ‘later’.

  • 2

    Probeer minder in een dag te proppen. Morgen is er weer een dag.

  • 3

    Schakel de buitenwereld na 10 uur ’s avonds zo veel mogelijk uit.

  • 4

    Maak vaker een wandelingetje voor het slapengaan.

  • 5

    Ga relaxed om met je actielijst; je bent nooit klaar en dat is niet erg.

  • 6

    Ontdek bij welke activiteiten je de tijd vergeet, dat zijn de echte onthaast- momenten.

  • 7

    Wissel lichamelijk ontspannen (sporten, een massage) en geestelijk ontspannen (lezen, een goed gesprek) af.

  • 8

    Bouw door de dag (micro)pauzes in – tien minuten echt ontspannen levert kwalitatief al veel op.

  • 9

    Gun jezelf rust en hersteltijd.

  • 10

    Mindfulness- en ademhalingsoefeningen zijn bewezen effectief.

  • 11

    Installeer een piepje op je computer telefoon of als reminder om even te pauzeren.

Annemarieke Fleming, auteur van het zelfhulpboek Je vermoeidheid te lijf, ziet in haar werk als gezondheidszorg­psycholoog veel mensen die chronisch ‘aan’ staan. ‘Ons centraal zenuwstelsel heeft een actiemodus – bedoeld om te overleven op korte termijn – en een herstelmodus. Zeg maar een aan- en een uitknop. Uit onderzoek blijkt dat heel veel mensen te vaak en te lang in die actiemodus staan en er steeds minder tijd is voor herstel. De cijfers liegen er niet om.

TNO ondervraagt al tientallen jaren een grote groep mensen over werkstress. Inmiddels geeft 20 procent aan op het punt van omvallen te staan. Stress is op zich helemaal niet zo erg, zolang de actiemodus maar geen automatisme wordt. Daar heb je zelf invloed op.

Een van mijn belangrijkste adviezen is om door de dag heen pauzes in te bouwen en vooral ook om zo’n pauze goed te besteden. Dat is best lastig, want wanneer je in de actiemodus staat, grijp je bijna vanzelf naar je telefoon. Maar dat is niet ontspannend voor je brein. Een wandelingetje of je even terugtrekken op een rustige plek levert veel meer op.

Mensen die zich al uitgeput voelen hebben veel baat bij kort even gaan liggen. Een beetje zoals mijn grootvader vroeger even in het hooi ging liggen. Ik weet het, veel bedrijven zijn daar niet op ingesteld, maar hopelijk komt er een cultuur­omslag. Ik doe het zelf ook. Vaak ga ik wandelen, maar als ik beetje aan mijn taks zit, ga ik lekker tien minuten op mijn matje liggen. Mijn collega’s vinden het inmiddels normaal. Ik heb het postcovidsyndroom gehad. Voor mij is het absoluut de manier geweest om gedeeltelijk te kunnen blijven werken.

Het is een misverstand dat je van mentale inspanning niet moe wordt. Hersenarbeid kan net zo goed energie slurpend zijn. En onderschat de ratrace niet – mee moeten in een tempo en een manier van werken die niet bij je passen. Je moeten handhaven, dat kan slopend zijn.

Ook onze vrije tijd brengen we vaak niet ontspannen door. Een natuurdocumentaire op tv gaat nog wel, maar gamen met je neus op een scherm is echt niet de beste vorm van ontspanning. De tweede helft van de avond moet je je niet sowieso te veel meer inspannen. Een avondwandeling voor het slapengaan werkt goed. Ademhalingsoefeningen zijn ook bewezen effectief. Met een simpele oefening (zoals zeven keer uitademen op een f), zakt je bloeddruk gemiddeld 8 punten. En dat kun je de hele dag door even doen. Gun jezelf rust en tijd om te herstellen. Het blijft een uitdaging. Dit is mijn expertisegebied, maar ikzelf vind het ook nog steeds moeilijk.’

Mij niet bellen

Wat is werktijd en wat is vrije tijd? Die grens is bij sommige bedrijven best vaag. Daarom is in diverse landen zoals Frankrijk, België, Spanje, Italië het ‘recht op onbereikbaarheid’ bij wet geregeld. In ons land worden werkgevers en werknemers geacht dat in de CAO eens te worden. Over werk gesproken: uit onderzoek van de Universiteit van Chicago blijkt dat je op je werk meer ‘flow- ervaringen’ hebt dan thuis. Werk heeft een bepaalde uitdaging; dat kan stress geven, maar ook energie en voldoening.

Water, muziek of een dutje

Een bad, een douche, een duik. Water is een goede manier van onthaasten. Dat geldt ook voor de sauna. Daar krijgt je immuunsysteem een enorme boost van. Onthaasten en muziek gaan ook goed samen. Het genre maakt niet uit (met uitzondering van death metal – echt onderzocht!) als het maar muziek is die je goed kent. Het net verschenen album kan beter even wachten. Ten slotte is er weinig zo verkwikkend als een dutje van tien, twintig minuten. Wel even de wekker zetten en dan ook echt overeind komen.

Lees meer over: Columns en Gezonde geest

Registreer nu bij RADAR+

RADAR+ biedt waardevolle tips om gezond te blijven van lijf & geest! Maak nu een gratis account aan en lees meteen meer!

Registreer nu