Je partner naar een zorginstelling. Wat kost dat?

Als je partner wordt opgenomen in een zorginstelling heeft dat naast emotionele ook financiële gevolgen. Het kan voordelig zijn om alleenstaanden-AOW aan te vragen in plaats van gehuwden-AOW. Maar niet altijd. Kwestie van even goed uitrekenen. 

Permanente opname van je partner in een verpleeghuis heeft veel gevolgen. Het haalt je leven volledig overhoop. Vooral emotioneel. Stellen die vaak al tientallen jaren bij elkaar woonden, wonen nu opeens apart. Maar ook financieel zijn er consequenties. Hoe zit het met de eigen bijdrage die je moet betalen als je opgenomen wordt in een instelling? En kan de partner die thuis blijft wonen financieel op dezelfde voet verder leven?

Lage eigen bijdrage

Als mensen in een zorginstelling gaan wonen, betalen ze een eigen bijdrage. Hoe hoog die bijdrage is, hangt af van je inkomen en je persoonlijke omstandigheden. De eerste vier maanden betaal je een lage eigen bijdrage. Het uitgangspunt is je inkomen van twee jaar geleden. Daarvan betaal je 10 procent. Dus bij een inkomen van € 26.000 ben je ongeveer € 216 per maand kwijt. Je spaargeld telt ook mee. Naar de eerste € 30.000 wordt niet gekeken. Maar als je meer spaargeld hebt, wordt van dat meerdere 4 procent bij je inkomen opgeteld. Je betaalt hoe dan ook minimaal zo’n € 170 per maand. En je betaalt nooit meer dan zo’n € 900 per maand, al is je inkomen nog zo hoog.

Het Centraal Administratie Kantoor (CAK) maakt deze berekening en incasseert de eigen bijdrage. Het kan zijn dat je daarnaast een vergoeding betaalt aan de zorginstelling. Bijvoorbeeld als die de was doet. Volgens Gina Kingma van Zicht op Geld rekenen zorginstellingen voor de was zo’n € 50 tot € 100 per maand. Dat betaal je natuurlijk niet als familieleden je was doen. Verder rekenen zorginstellingen vaak een klein bedrag per maand als ‘huiskamerbijdrage’, om af en toe leuke dingen mee te doen.

Hoge eigen bijdrage

Na vier maanden kijkt het CAK naar je persoonlijke omstandigheden. Als je getrouwd bent of samenwoont en je partner woont thuis, blijf je de lage eigen bijdrage betalen. Als je alleen woont, betaal je de hoge eigen bijdrage. De hoge eigen bijdrage is grofweg je inkomen, met aftrek van de zorgverzekeringspremie, zak- en kleedgeld (voor alleenstaanden ongeveer € 350 per maand en voor stellen zo’n € 530) en nog wat aftrekposten. Je betaalt maximaal zo’n € 2.500. Dat is een fors bedrag, maar realiseer je dat een opname veel geld kost. Je woont in de zorginstelling, je bed wordt verschoond, er wordt voor je gekookt, er wordt koffie en thee geschonken en je wordt verzorgd. Eigenlijk is het een all-inclusive hotel met persoonlijke verzorging.

Meer AOW … Zou je dat wel doen?

Als je partner in een zorginstelling wordt opgenomen, wonen jullie vanaf dat moment op verschillende adressen. Je krijgt dan een brief van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) met de mededeling dat je je kunt laten registreren als alleenstaande. Als je dat doet, krijgen jij en je partner voortaan ongehuwden- AOW in plaats van gehuwden-AOW. Het betekent niet dat je gaat scheiden, alleen ben je op papier voor de SVB alleenstaand. Daardoor gaat je inkomen per persoon met zo’n € 400 netto per maand omhoog. Dat lijkt gunstig. ‘Of dat echt zo is, hangt van je persoonlijke situatie af’, zegt Kingma. Zij heeft zich gespecialiseerd in financieel advies voor mensen met een partner in een zorginstelling. Elke dag maakt zij samen met haar collega’s deze puzzels voor cliënten in het hele land.

Hoe gunstig is die ongehuwden-AOW? ‘Meer AOW betekent een hoger inkomen. Dus ook meer belasting betalen. En misschien minder zorg- of huurtoeslag ontvangen. En vaak ook een hogere eigen bijdrage betalen aan de zorginstelling’, zegt Kingma. Er is geen vuistregel die aangeeft wanneer het handig of onhandig is om ongehuwden-AOW aan te vragen. Maar er zijn wel veel online rekenhulpen die je kunt gebruiken – zie het kader ‘Stap voor stap’ op de volgende pagina.

Soms vergissen mensen zich. Ze staren zich blind op de hogere AOW-uitkering en vragen deze klakkeloos aan. Later blijkt dan dat ze erop achteruitgaan, omdat de eigen bijdrage hoger wordt. Je kunt je beslissing eenmalig terugdraaien bij de SVB.

REKENVOORBEELD 1 Hij wordt opgenomen
+ Een stel heeft samen een modaal inkomen, zo’n € 37.000. Ze hebben samen € 25.000 spaargeld. Zijn inkomen bestaat uit AOW en een pensioen, bij elkaar € 26.000. Hij wordt opgenomen in een zorginstelling. 
+ Hij houdt de gehuwden-AOW. In dat geval is de eigen bijdrage ongeveer € 310. Omdat hij de gehuwden-AOW ontvangt, blijft hij de lage eigen bijdrage betalen.  
+ Als hij kiest voor ongehuwden-AOW is de lage eigen bijdrage ruim € 215. Na vier maanden gaat hij de hoge eigen bijdrage betalen. Die is ruim € 1.325 per maand. Bron: hetcak.nl

Conclusie: Gehuwden-AOW blijven ontvangen is het gunstigst. Ongehuwden-AOW zou voor hen beiden gezamenlijk zo’n € 800 per maand opleveren, maar zijn eigen bijdrage gaat daardoor met zo’n € 1000 per maand omhoog. 

Een hap uit de erfenis

Kinderen zijn vaak bang dat hun erfenis verdwijnt wanneer hun ouders in een zorginstelling worden opgenomen. De eigen bijdrage kan inderdaad een hele hap uit de erfenis zijn. Het kan helpen als ouders in hun testamenten hebben opgenomen dat kinderen het erfdeel kunnen opeisen van de ouder die het eerst overlijdt, zodra de langstlevende ouder wordt opgenomen in een zorginstelling. Het komt ook voor dat beide partners worden opgenomen. ‘Dan betalen zij samen elke maand één keer de hoge eigen bijdrage op basis van hun gezamenlijke inkomen’, aldus Kingma. Als de partners verschillende kamers hebben in de zorginstelling, betalen ze ieder zelf de hoge eigen bijdrage en ontvangen ze meer AOW. ‘Ook dan is het goed om te berekenen of dit de voordeligste oplossing is’, adviseert Kingma.

Als het huis wordt verkocht

Als beide partners zijn opgenomen, ligt het voor de hand dat hun huis wordt verkocht. Kinderen denken dan vaak dat hun ouders het huis ‘moeten opeten’. Dat kan, maar dat hoeft niet. Om te beginnen kijkt het CAK naar het vermogen van twee jaar eerder. De opbrengst van een huis dat in 2022 verkocht is, telt dan pas in 2025 mee als vermogen voor de eigen bijdrage. De opbrengst van het huis telt namelijk pas per 1 januari 2023 mee als vermogen in box 3. Bovendien kan het zijn dat ouders al € 2.500 per maand betalen op basis van hun inkomen. Dat is de maximale eigen bijdrage. Dan blijft het spaargeld – en dus het huis – buiten schot. Maar het komt ook voor dat de hele erfenis inderdaad opgaat aan de eigen bijdrage. Zeker als mensen heel oud worden en lang in een zorginstelling wonen. Dat is jammer voor de kinderen, maar het is natuurlijk niet onlogisch dat iedereen zijn zorgkosten indien mogelijk zelf betaalt.

REKENVOORBEELD 2 Zij wordt opgenomen
Zij heeft een inkomen van € 11.000.
+ Ze houdt de gehuwden-AOW. In dat geval is de eigen bijdrage ruim € 180 per maand. Omdat zij de gehuwden- AOW ontvangt, blijft zij dat bedrag betalen.
+ Als ze kiest voor ongehuwden-AOW is de lage eigen bijdrage € 174. Na vier maanden gaat zij de hoge eigen bijdrage betalen. Die is ruim € 345 per maand. Bron: hetcak.nl

Conclusie: Ongehuwden-AOW aanvragen is het gunstigst. Dit betekent dat de eigen bijdrage ongeveer € 165 per maand hoger wordt. Daar staat tegenover dat zij samen zo’n € 800 meer AOW per maand ontvangen. In deze rekenvoorbeelden is alleen gekeken naar de AOW en de eigen bijdrage. In de praktijk spelen meer factoren mee. Zie het kader ‘Stap voor stap’ hiernaast.

Meneer de Haan (80): ‘Het was een verstandige beslissing, maar de emotie is anders’
D.J. Haan (80) en zijn vrouw zijn 57 jaar getrouwd. Sinds juli dit jaar woont zij in een zorginstelling. ‘Thuis wonen ging niet meer. Met veel hulp kon ik het de afgelopen tweeënhalf jaar volhouden, maar aan mijn kunnen kwam een einde. Mijn verstand zegt dat het een goede beslissing was om haar te laten opnemen, maar de emotie is anders. Voor mij is dit een hele omschakeling. De AOW heb ik laten omzetten naar alleenstaanden- AOW. Dan gaat de uitkering omhoog. Mijn vrouw krijgt nu zorgtoeslag, ik niet. Maar verder is het nog te vroeg om iets te zeggen over de financiële consequenties. De opname is van invloed op veel factoren. Die kan ik nog niet allemaal overzien.’

Mevrouw Nijhof (75): ‘We wonen nu schuin tegenover elkaar in een verpleeghuis’
Terry Nijhof en haar man zijn 26 jaar getrouwd. Ruim twee jaar geleden verhuisden zij naar een zorginstelling. Ze wonen daar apart. ‘Ik moest naar een verpleegafdeling en mijn man kon op mijn indicatie meeverhuizen. Later kreeg hij zelf ook een indicatie. Hij heeft vasculaire dementie. Daarom kunnen we niet bij elkaar wonen. We wonen nu schuin tegenover elkaar. We zien elkaar in de gemeenschappelijke huiskamer, we eten samen en kijken samen televisie. Ik had me de laatste jaren van mijn leven heel anders voorgesteld. Ik wou dat ik met mijn man samen in een gewoon huisje woonde, in plaats van in een zorg- instelling met allebei een elektrische rolstoel. Omdat we apart wonen, hebben we nu allebei AOW voor ongehuwden. Dan houd je elke maand meer geld over. Dat is het enige voordeel.’