Een beetje koopverslaafd

Bij het vooruitzicht van iets prettigs – glas wijn, nieuw jurkje – raakt je gelukscentrum geprikkeld. Niet dat je dan meteen een hele fles achterover kiepert of een week later alweer een nieuw jurkje koopt. Maar de verleiding is groot. Belangrijk: blijf de baas over jezelf.

Dit najaar was ik er klaar mee. Ik wilde niet meer kopen. Niet meer abrupt de stad in om iets te scoren, niet meer online shoppen tot diep in de nacht. Gaandeweg was er iets dwangmatigs geslopen in mijn koopgedrag. Ik heb altijd al van mooie kleren gehouden, ik ken de kick van kiezen, passen, kopen. Ik ken ook de wegebbende euforie, de lichte schaamte waarmee je het nieuwe jurkje thuis de kast in moffelt, een paar schoenen achter een kledingrek verstopt, een tasje met inhoud een weekje in de auto laat liggen. De wrevel waarmee ik het commentaar van huisgenoten wegwuif: hoezo koopverslaafd, ik heb gewoon een nieuw zwart rokje nodig. Feit was dat mijn kasten uitpuilden en dat mijn bank­rekening elke maand hiaten vertoonde. Dat er een crisis woedde in het land en dat een beetje hand op de knip best op z’n plaats was. Maar vooral wilde ik mezelf weer in bedwang duwen, het gevoel krijgen dat ik mezelf de baas ben.

Ik weet dat ik licht verslavingsgevoelig ben. Zes jaar, negen maanden en 21 dagen geleden ben ik met roken gestopt. Cold turkey, na ontelbaar veel stoppogingen, waarbij ik mezelf steevast na drie, vier maanden onthouding weer een sigaretje gunde. Want één peuk op een gezellig feestje, dat kan toch best? Ik weet nu: voor mij bestaat er niet één peuk op een gezellig feestje. Als ik één sigaret rook, rook ik binnen de kortste keren weer een half pakje per dag. Of meer. Daarom ook wilde ik een aantal maanden helemaal niks kopen. IJskoud afkicken van mijn verslaving. Geen jas, geen tas, nog geen onderbroek zou ik aanschaffen. In ieder geval tot de volgende uitverkoop, zo nam ik me voor.

Mijn vriendin Carin Prins, psycholoog, besloot met me mee te doen. Ook zij kent de roes waarin je naar je lievelingswinkel of shoppingsite wordt toegezogen. Ze vergelijkt dergelijke koopzucht met een verslaving aan alcohol, drugs of sigaretten. Een glas wijn of een onweerstaanbaar koopje kan bij mensen die er gevoelig voor zijn de nucleus accumbens prikkelen. Dat is een klein gebied vol hersencellen, diep gelegen in de hersenen. Het ziet eruit als een M&M, met een kern (de pinda) en een schil (de chocola). Die nucleus accumbens wordt ook wel het gelukscentrum genoemd: bij het vooruitzicht van iets heel prettigs – een sigaret, een lijntje coke, een nieuw jurkje – raakt hij geprikkeld en komen er geluksstofjes vrij in de hersenen. En dan moet je wel van heel goeden huize komen, wil je de verleiding weerstaan die je in het vooruitzicht wordt gesteld.